از حجاب هنرمندان تا عفاف مديران فرهنگي

رجانیوز: دوست هنرمندي تعريف مي كرد به عنوان دستيار مجموعه تصويري تلويزيون قرار بود كه از بخش زيادي بازيگران تئاتر و سينما تست بازيگري صورت گيرد هريك از بازيگران با چهره هاي بزك كرده ولباس هاي غير متعارف وارد اتاق تست مي شدند اما قبل از تصويربرداري به بازيگران زن تذكر داده مي شد كه بايد در پوشش و وضعيت حجاب خود تجديد نظر كنند هرچند كه بيشتر آنان با اين نوع برخورد ها ناراحت مي شدند اما به ناچار پوشش خود را براي حفظ ظاهر مرتب مي كردند تا اين كه در اواخر تست بازيگري يكي از زنان جوان قبل رفتن جلوي دوربين اظهار كرد كه لازم است حجاب خود را مرتب كند؛ براي دوست هنرمند اين مورد از بازيگران زن قابل توجه بود چرا كه خود او بدون تذكر هنرمندان اقدام به اصلاح پوشش حجاب نموده بود هرچند كه پوشش او نسبت به بقيه بازيگران زن بهتر بود.

كنكاش در باره اين نگرش زن بازيگر ؛اين نكته را روشن ساخت كه وي هم از نظر خانوادگي به اين نوع نگاه هاي شرعي و اجتماعي در جامعه اهميت مي داد و هم اين كه در برخي از دفاتر فيلم سازي اصول عرفي وشرعي حجاب را به او تذكر داده بودند.

به راستي اگر در طول اين سال ها با توجه به مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي در چارچوب اصول و مباني روشهاي اجرايي گسترش فرهنگ عفاف ساير دستگاه هاي مرتبط موضوع را باجديت دنبال مي كردند آيا وضعيت حجاب و عفاف در جامعه هنري تا بدين حد نگران كننده بود ؟

بنابرمصوبه 566 شوراي عالي انقلاب فرهنگي ؛ 46 مورد راهبرد گسترش عفاف در جامعه مورد تصويب قرار گرفته كه براساس بند 46 آن و به منظور ايجاد هماهنگي بين دستگاه‌هاي اجرايي و ساير اشخاص حقيقي و حقوقي فعال در امر ترويج و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه؛ كميته ترويج و گسترش فرهنگ عفاف با 22 نماينده از دستگاه هاي مختلف در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تشكيل مي شود و گزارش عملكرد آنها هر شش ماه يكبار به شوراي عالي انقلاب فرهنگي ارائه مي شود كه سازمان هاي متولي اين راهبردها عبارتند از : 

1ـ وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ( رئيس كميته)
2ـ رئيس سازمان تبليغات اسلامي ( نائب رئيس كميته)
3ـ دبير شوراي فرهنگ عمومي (دبير كميته)
4ـ نماينده سازمان ملي جوانان
5ـ نماينده وزارت اطلاعات
6ـ نماينده نيروي انتظامي
7ـ نماينده وزارت كشور
8ـ نماينده كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي
9ـ نماينده وزارت آموزش وپرورش
10ـ نماينده وزارت علوم، تحقيقات و فن‌آوري
11ـ نماينده وزارت بهداشت، درمان و‌آموزش پزشكي
12ـ نماينده سازمان صدا و سيما
13ـ نماينده وزارت بازرگاني
14ـ نماينده ستاد امر به معروف و نهي از منكر
15ـ نماينده شوراي فرهنگي اجتماعي زنان
16ـ نماينده سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران
17ـ نماينده وزارت مسكن وشهرسازي
18ـ نماينده وزارت اقتصاد و دارايي
19ـ نماينده وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات
20ـ نماينده گمرگ جمهوري اسلامي ايران
21ـ نماينده سازمان تربيت بدني
22ـ نماينده مركز امور مشاركت زنان

البته به جز حضور گشت هاي ارشاد در حيطه نظارتي نيروي انتظامي در جامعه ، شايد كمتر شاهد فعاليت هاي جدي ساير سازمان هاي متولي گسترش راهبرد هاي عفاف در اجتماع بوده ايم. در اين بخش ابتدا قصد داريم به مقوله حجاب وعفاف در حيطه فعاليت هاي متنوع فرهنگي وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي بپردازيم .

وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي به خاطر تنوع فعاليت هاي فرهنگي و هنري اغلب معبر بروز چنين ناهنجاري هايي فرهنگي و اجتماعي در حيطه حجاب و عفاف محسوب مي شود چرا كه بدون سرمايه گذاري دراين بخش امكان دست يابي به راهبردهاي پيش بيني شده در مصوبه مورد نظر شوراي عالي انقلاب فرهنگي امكان پذير نخواهد بود ، در مصوبه 566 شوراي عالي انقلاب فرهنگي در بندهاي 22 و27و28 و 32 و33و34 صراحتا به وظايف نهادي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اشاره شده است ، در اين بندهابه نكاتي تاكيد شده كه هنوز هم دغدغه جدي دوستداران گسترش حجاب وعفاف در جامعه بوده و هست براي آشنايي با وظايف نهادي وزارت فرهنگ وارشاداسلامي لازم است به آنها اشاره اي شود ، در بندها تصريحي براي حوزه هاي فرهنگي آمده است :"اهتمام جدي مراكز فرهنگي و كلية رسانه‌هاي كشور نسبت به ارائه الگوي مطلوب از عفاف و حجاب در محصولات فرهنگي خود (فيلم، سريال، تئاتر و…) و پرهيز از ايجاد تضاد و تناقض براي جوانان در اين امر؛، جذب، تربيت و بكارگيري نيروي انساني آگاه و عامل به مباني ديني عفاف و حجاب در برنامه‌هاي فرهنگي و تبليغي؛،نظارت دقيق و همه جانبه در امر توليد و نشر كتاب، مطبوعات و مجلات سينمايي در خصوص رعايت حريم عفاف و حجاب از نظر محتوايي و شكلي؛ تبيين ضرورت رعايت حجاب و عفاف توسط زنان و مردان در برنامه هاي فرهنگي، تبليغي و هنري و پرهيز از يك سونگري؛

توسعة ارتباطات و تبادل اطلاعات بين دستگاه‌هاي مختلف آموزشي، فرهنگي و تبليغي در جهت تبيين و تعيين حدود و ضوابط هماهنگ در رعايت عفاف و حجاب در ارائه برنامه ها و كالاهاي فرهنگي؛تربيت و توسعة نيروي انساني مؤمن، كارآمد و آشنا به مسائل فرهنگي ـ تبليغي در امر عفاف و حجاب و پرهيز ازبرخورد‌هاي خشن، فيزيكي و تحقير آميز با متخلفين؛هماهنگي و وحدت رويه مستمر و پايدار در برخورد با ناهنجار‌ي‌هاي فرهنگي توسط دستگاه‌هاي مختلف در چارچوب قانون؛،ارتقاي سطح آگاهي وايجاد حساسيت در مديران نسبت به توسعة فرهنگ عفاف و حاكميت ارزش‌هاي اخلاقي در مجموعه‌هاي تحت مسئوليت آنها؛طراحي و اجراي فعاليت‌هاي فرهنگي در مراكز تبليغي، آموزشي و فرهنگي در راستاي توسعة امر عفاف و حجاب؛ حال با توجه به اين وظايف فرهنگي لازم است به صورت اجمالي به بخش هاي نمايش ، موسيقي و سينما بپردازيم.هرجند كه هنوز دستورالعمل روشني از سوي وزارت فرهنگ وارشاد اسلايم در باره گشترش فرهنگ حجاب وعفاف در دسترس روزنامه نگاران وكارشناسان قرار نگرفته است .

بخش نمايش: در طول سال دهها متن نمايشي كوتاه وبلند در سالن هاي نمايشي و فرهنگسراها و محافل دانشجويي اجرا مي شود كه در بيشتر موارد نوع پوشش بازيگران نمايش و شيوه هاي اجرايي آنها مورد نقادي كارشناسان نمايشي و دين داران قرار مي گيرد، چه بسا كه برخي از اين نمايش ها چالش هايي را نيزدر جامعه برمي انگيزانداما روشن نيست كه متوليان هنرهاي نمايشي تا چه حد براين نوع متون نمايشي و اجراي انها نظارت دارند.

البته كسي انتظار ندارد كه در فضاي هنر تئاتري ، فضاي خشن پليسي حاكم شود اما مردم دين دار انتظار دارند وقتي بودجه هاي نمايشي از جيب همين ملت نجيب و فقير به عنوان يك اثر هنري به جيب هنرمندان نمايشي سرازير ميشود و در قالب نمايش هاي هنري به نمايش در مي آيد لااقل سفارش دهندگان آنها كه همين ملت انقلابي و صبور معتقد به عفاف و حجاب هستند و نمايندگان وزارت ارشاد به نمايندگي از آنها بودجه ها را به جوانان هنرمندان مي دهند حداقل در راستاي تحقق تقاضاي سفارش دهندگان اين متون نمايشي ،موضوع حجاب و عفاف در مضامين نمايشي ، مكان هاي اجرا و تمرين مورد توجه قرار گيرد.

كسي انتظار ندارد كه بازيگران نمايش در قالب چادر و پوشش هاي دست وپاگير نمايشي به عرضه آثار هنري بپردازند اما كمترين انتظار از مسئولان نمايشي وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي اين است كه با نطارت برتمرين هاي نمايشي ، اجرا و متون نمايشي مقوله عفاف و حجاب را نه به دهه هاي دوردست ،بلكه به همان دهه هاي 60 كه مقبوليت جامعه را داشته برسانند اين انتظار خيلي دشواري نيست چرا كه اين جامعه همان جامعه و مديران نيز همان مديران ارزشي اند ، مگر اين كه در طول اين سال ها با گماردن افرادغافل و ناوارد در حيطه هاي نمايشي سهل انگاري هايي در حوزه هويت حجاب و عفاف صورت گرفته ويا تلقي برخي از مديران از مقوله حجاب و عفاف ، تلقي نادرستي است كه بايد مورد بازنگري قرار گيرد.

بخش موسيقي:طبيعت هنرمندان اقتضا مي كند كه مغايربا هنجارهاي جامعه لباس بپوشند و رفتار نمايند.بديهي است در جنين شرايطي بروز برخي ناهنجاري در بخش هنري مي تواند تبعات جبران ناپذيري را درپي داشته باشد مسلما با اين مطلب قصد نداريم كه حيطه پوشش متنوع هنرمندان را دچار چالش هاي جدي نمائيم اما انتظار مي رود جامعه هنرمندان نيز به ارزش هاي شرعي و عرفي جامعه احترام قائل شوند . كنكاش در وب سايت هاي خارجي نشان مي داد كه هنرپيشه زن هاليوودي ، آنجلینا جولی در بازديد از كشورهاي افغانستان ، هند ، پاكستان و عراق و لبنان به عنوان سفير صلح يونسكو اغلب از پوشش هاي مسلمانان و ملي همان كشورها استفاده كرده است ، به راستي چرا برخي از هنرمندان ما در ارايه پوشش هاي الگويي به بيگانگان متوسل مي شوند؟بنابراين نظارت جدي بخش موسيقيايي وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي در كنسرت ها، اركستر ها و سالن هاي اجراي موسيقي مي تواند تا حدودي موجب كاهش آسيب هاي جدي در اين بخش شود ، علاوه برنظارت گاه وبيگاه برآموزشگاه هاي موسيقي و يا طراحي لباس براي زنان و مردان موزيسين در سالن هاي اجرا ، تاثير مثبتي را درپي خواهد داشت انتظار مردم اين است وقتي گروه هنرمندي از بودجه ملي ارتزاق مي كنند لااقل به ساده ترين ارزش هاي آن جامعه نيز پاي بند باشند.

و اما سينما: شايد آسيب پذيرترين بخش هنري وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي همين مقوله سينماست همان جايي كه هنرمندان مرد وزن با پوشش وروش و منش خود ناخواسته به همجه فرهنگي ارزش هاو هنجارهاي ملي و هويتي خودبه صورت زيرپوستي مي پردازند .

به رغم هوشياري مسئولان سينمايي وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي ، هم چنان اين آسيب هاي فرهنگي ادامه دارد و خواهد داشت . فيلم سازان اغلب از روش هاي متفاوتي براي هجمه به حجاب استفاده مي كنند كه كمتر در متون تصويبي سينمايي اداره كل نظارت و نمايش ديده مي شود اما اغلب در قالب فيلم سينمايي ساخته شده و به نمايش در آمده رويت مي شود.

اين روش هاي نامرئي فرهنگي عبارتند از : حجاب، نماد طبقه فقیر جامعه ،نمایش زنان فقیر ایرانى با چادر و چارقد، و نمایش زنان ثروتمند با وضعى متفاوت، در بيشترفیلمهاي سينمايي، اشراف زادگان و شخصیتهاى پولدار، با موهاى نیمه باز، مانتو و لباسهاى فاخر به تصویر کشیده مى شوند.این سنّت ماندگار در سینماي ايران باعث شده تا دخترانى که از خانواده هاى کم درآمد هستند، براى پنهان کردن فقر خود، بدحجابی اشراف گونه را بر پوشش اسلامى ترجیح دهند.

ناهنجاري فرهنگي در زمينه حجاب و عفاف كم كم از اين طريق در جامعه تسري پيدا مي كند ، بنابراين لازم است پس از ارايه تست گريم ولباس بازيگران فيلم ، كارشناسان فرهنگي آگاه با ارزيابي تصاوير و مراجعات سرزده به لوكيشن هاي فيلم كم كم اين روش هاي غلط سينمايي را اصلاح كنند، تجربه فبلم هاي پرفروش سينمايي هم نشان داده كه حجاب موجب كاهش فروش گيشه نيست.

در اغلب فيلم ها فيلم سازان اين گونه تبليغ مي كنند كه حجاب، نشانه طبقه مسنّ جامعه است و از اين رو پوشش مناسب صرفا براي زنان ميان سال و مسن تجويز مي شود ونه دختران وزنان جوان. نگرش غلط كارگردانان وطراحان صحنه نيز به طرز تلقي در جامعه بيش از پيش دامن زده است ،حتى در بین طراحان لباس هم اين گونه جا افتاده كه وقتى مادر بزرگى را در فيلم نمایش داده مي شود ، او را به صورت زنى چادرى به تصویر مى کشند.

بگذريم از اين كه در برخي از فيلم هاي سينمايي پيرزنان زنده دلي هم پيدا شده كه حجاب جوانان امروزي را برتن مي كنند.روش ديگر كه زيركانه تر از روش هاي قبلي است استفاده از شخصيت هاي داستاني فرنگ رفته هاى بدحجاب در فيلم هاي سينمايي است ،فرنگ رفته ها ، معمولاً در فیلمهاى ایرانى به صورت افراد بد حجاب به تصویر کشیده مى شوند. گذشته از اين نوع نگاه ها در جامعه سينمايي براي گريز از بند و بست هاي نظارتي، گنجاندن چند سكانس در كشورهاي فرنگي نيز تماشاگران را براي ديدن فيلم در سالن هاي نمايش تهييج مي كند .

یکى از آفات فرهنگ ما ایرانيان فرنگ رفته هایى است که بعد از مدّتى اقامت در خارج از ایران، تغییر عمده اى در پوشش و گفتار آنها پدید مى آید. متاسفانه برخي از فيلم سازان ايراني نيزبه رغم داشتن هويت ايراني دوست دارند با به تصوير كشيدن اين نوع از شخصيت هاي خودباخته نه تنها هويت ايراني را مخدوش كنند بلكه به راحتي از كنار مفاهيم ارزشي حجاب و عفاف بگذرند.

برغم تصويب راهبردهاي حجاب و عفاف در دوره وزارت صفارهرندي به عنوان اصول گراترين وزير فرهنگ وارشاد اسلامي ، متاسفانه گام هاي مثبتي در اين زمينه بر داشته نشد اما انتظار مي رود با حضور دكتر حسيني و همكاران اصول گراي وي در حوزه سينمايي وظايف نهادي وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي در مصوبه 566 شوراي عالي انقلاب فرهنگي مورد اعتنا قرار گيرد و سايردستگاه هاي 22 گانه نيز از عهده وظايف آتي خود برآيند.