فاجعه انساني در يك قدمي پايتخت + تصاویر

دفن سنتي و غير‌بهداشتي زباله‌هاي پايتخت در منطقه كهريزك شهرستان ري در طول سال‌هاي گذشته، موجب ايجاد درياچه شيرابه 12 هكتاري از اين زباله‌ها و تجميع 250 ميليون متر مكعب گاز متان در اين منطقه شده است.

به گزارش رجانيوز، توجه نكردن به شيوه‌هاي صحيح دفن و امحاي زباله در مركز دفن زباله كهريزك و عملكرد غير‌اصولي سازمان بازيافت شهرداري تهران بدون توجه به حفظ ايمني و سلامت مردم اين منطقه به‌ويژه در سال‌هاي اخير موجب به خطر افتادن جدي بهداشت عمومي و سلامت محيط شده است، به‌طوري كه طبق آمار و مستندات موجود، بروز يك فاجعه انساني در جنوب تهران دور از ذهن نيست.

وسعت اين اراضي زباله‌هاي شهري تهران در آن‌ها دفن شده است، به دو هزار هكتار و ارتفاع زباله‌هاي دفن شده بعضاً به 100 متر هم مي‌رسد، به‌طوري كه در بخش‌هاي مختلف مركز دفن زباله، شاهد ايجاد حوضچه‌هاي شيرابه زباله هستيم كه از به هم پيوستن اين حوضچه‌ها، يك درياچه شيرابه 12 هكتاري به‌وجود آمده است. بوي نامطبوع اين درياچه در تمام شهر منتشر شده و زندگي را بر اهالي و مردم بي‌زبان اين منطقه سخت و دشوار كرده است، به طوري كه بيشتر آنها با انواع و اقسام بيماري‌هاي پوستي و تنفسي و حتي سرطان دست‌و‌پنجه نرم مي‌كنند.

تجميع 250 ميليون متر‌مكعب گاز متان حاصل از زباله‌هاي دفن شده در سال‌هاي گذشته قطعاً زنگ خطر جدي براي سلامت ساكنان منطقه وسيعي از جنوب پايتخت است. اما به رغم پيگيري‌هاي فراوان فرمانداري، اداره محيط زيست، شبكه بهداشت و شوراي شهر شهرستان ري و حتي استانداري تهران و سازمان بازرسي كل كشور، متأسفانه شهرداري تهران به عنوان عامل اصلي سهل‌انگاري‌ها و ايجاد اين فاجعه زيست‌محيطي هيچ همكاري و مشاركت مؤثر براي رفع معضل و مشكل موجود نداشته و ندارد.

از سوي ديگر اجراي كمپوست به صورت روباز موجب پخش و انتشار آلودگي‌هاي مختلف در محيط شده و شرايط مناسبي براي زيست و تكثير حشرات موذي ايجاد كرده است و با توجه به فاصله بسيار كم محل اجراي كمپوست روباز با مناطق مسكوني، شاهد شيوع بيماري‌هاي پوستي، ريوي و تنفسي در بين ساكنان هستيم.

عكس‌ها، تصاوير و مستندات، نشان مي‌دهد كه با توجه به دفن گسترده و غيراصولي زباله‌ها در سال‌هاي اخير، هم‌اكنون امكان گسترش محل دفن زباله‌ها در كهريزك وجود ندارد چرا كه منطقه دفن آنقدر گسترش يافته كه احتمال تجاوز آن به املاك انحصاري ارتش وجود دارد.

همچنين اراضي منابع طبيعي كه براي جنگل‌كاري به سازمان بازيافت شهرداري تهران تحويل داده شده بود، در معرض تهديد جدي قرار دارد. اين اراضي طبق مصوبه شوراي عالي بهداشت استانداري تهران در سال 1379 به سازمان بازيافت تحويل داده شد تا عمليات جنگل‌كاري در آن اجرا شود.

فرماندار شهرستان ري: جان مردم در خطر است

جعفر فرجي فرماندار ري در اين زمينه مي گويد: «متاسفانه در طول اين سال‌ها شهرستان ري محل سرريز معضلات و مشكلات تهران بوده است. انتقال زباله هاي كلانشهر تهران، ورود 350 ميليون متر مكعب فاضلاب تهران، انتقال صنايع آلاينده تهران، انتقال زندان هايي نظير زندان قصر، انتقال اراذل و اوباش تهران، انتقال اموات پايتخت، انتقال مجانين تهران و.... از آن جمله است.»

وي ادامه مي دهد: «شهرداري تهران در حالي كه شعار لزوم رسيدگي به جنوب تهران بيش از شمال آن را سر مي دهد اما در عمل جنوب تهران را به سطل زباله بزرگ پايتخت تبديل كرده است و علاوه بر زباله هاي پايتخت، تمام مشكلات خود را نيز بر دوش مردم شهرستان ري بار مي كند.»

فرجي مي‌افزايد: «به عنوان مثال با انتقال پادگان قلعه مرغي قرار است پاركي در تهران ايجاد شود كه اقدامي بسيار قابل تقدير است اما در عوض شهرداري تهران يكي از بهترين مناطق توريستي و مرغوب‌ترين زمين هاي كشاورزي شهرستان در منطقه پروازي ري را خريداري و به هوا ناجا براي انتقال پادگان قلعه مرغي واگذار كرده است.»

فرماندار شهرستان ري در خصوص كهريزك نيز ابراز عقيده مي كند: «مهمترين خواسته ما مكان يابي و انتقال مركز دفن زباله به مكاني مناسب است، چرا كه با اين شرايط، جان مردم در خطر است و هيچ چيز به اندازه سلامتي و جان ساكنان و اهالي براي ما اهميت و ارزش ندارد.»

وي ادامه مي‌دهد: «از سوي ديگر شهرداري تهران تعهداتي داشته كه علي رغم اين همه ايجاد مشكل و مزاحمت براي مردم ري هنوز به آنها عمل نكرده است و ما خواستار جامه عمل پوشاندن به تمامي اين تعهدات هستيم.»

از مهمترين تعهدات شهرداري تهران مي توان به اين موارد اشاره كرد: 1- احداث پارك بازيافت و نگهداري 2- بهسازي مسير جاده تهران- قم (حدفاصل سه‌راه باقرشهر تا كهريزك) با توجه به اينكه تردد روزانه هزار و 200 كاميون حمل زباله به اين مسير آسيب جدي وارد كرده و بهسازي آن ضروري است 3- ايجاد ايستگاه مترو كهريزك از ديگر تعهدات است كه شركت مترو نسبت به آن اقدام كند. 4- افزايش خطوط كمربندي دوم تهران- قم از 4 خط به 6 خط از ديگر تعهدات شهرداري تهران است در اين خصوص قرار بر اين بود شهرداري تهران با همكاري اداره كل راه و ترابري استان تهران براي اين امر اقدام كند و شوراي شهر نيز در مرحله اول در سال 88 بودجه 10 ميليارد توماني براي آن را به تصويب رساند، اما اين مبلغ هنوز تأمين نشده است. هدف از افزايش خطوط كمربندي دوم تهران - قم اين است كه 1200 كاميون حمل زباله كه به صورت روزانه تردد مي‌كنند، به داخل شهر وارد نشوند و آلودگي حاصل از آنها موجب به خطر افتادن سلامتي مردم نشود.

گزارش هشدار گونه كارشناسان رسمي دادگستري

در اين زمينه، اداره محيط زيست شهرستان ري از طريق مراجع قضايي شكايتي را عليه مركز بازيافت كهريزك مطرح كرد كه هم‌اكنون در دادگاه كهريزك پرونده‌اش مفتوح است. به دنبال آن به دستور قاضي، كارشناسان رسمي دادگستري وارد عمل شده و پس از بازديد و بررسي حدود 180 هكتار از اراضي كهريزك و مراجعه به ادارات و سازمان‌هاي مختلف، گزارشي ارائه دادند كه در زير به بخش‌هايي از آن اشاره مي‌شود: «مجتمع مورد بحث داراي قدمتي 45 ساله است و در شبانه‌روز حدود 7 هزار و 500 تا 8 هزار تن زباله دريافت مي‌كند كه به وسعت هزار و 500 هكتار در شهرستان ري در منتهي‌اليه جاده قديم تهران- قم، كيلومتر 23 بعد از شورآباد واقع شده است... حجم وسيع از شيرابه‌ها به صورت درياچه‌اي به وسعت حدود 12 هكتار در قسمت شمال محل مورد ترافع قرار گرفته كه علاوه بر بوي شديد ترش هوا باعث آلودگي آب‌هاي زيرزميني در پائين دست شده است... شيرابه زباله داراي آلاينده‌هاي آلي و معدني، غلظت سنگين و آلاينده‌هاي شيميايي خطرناك است... گاز متان و انفجارات احتمالي ناشي از گازهاي موجود و تخريب ديواره ترانشه محل دفن و سرازير شدن شيرابه‌هاي اسيدي آن به مناطق مسكوني در اثر حوادث غيرمترقبه از قبيل زلزله از ديگر موارد خطرات ناشي از وجود عدم كنترل مناسب گازهاي متان در منطقه است...»

علي رغم گذشت بيش از يكسال و نيم از اعلام دعوي محيط زيست عليه سازمان بازيافت در دادگاه كهريزك تاكنون راي صادر نشده است.

واكنش سازمان بازرسي كل كشور

معضلات زيست محيطي ايجاد شده توسط مركز بازيافت به حدي است كه چندي پيش سازمان بازرسي كل كشور بررسي‌هاي گسترده‌اي را در اين‌باره آغاز كرد كه نتيجه آن، نامه اي از سوي معاونت نظارت و بازرسي امور سياسي و قضايي سازمان بازرسي كل كشور به استاندار تهران بود كه 9 برگ گزارش كامل از اين معضل زيست محيطي نيز به آن پيوست شده بود.

مهدي اميري، معاون نظارت و بازرسي امور سياسي و قضايي سازمان بازرسي كل كشور در گزارشي خطاب به تمدن، استاندار تهران نوشته است: «نظر به اين‌كه اطلاعات واصله به اين سازمان درخصوص عملكرد مركز دفن زباله كهريزك شهر تهران مورد بررسي قرار گرفته است لذا به پيوست نسخه‌اي از گزارش مربوط ارسال مي‌گردد. اهم مفاد گزارش عبارت است از: تهديد بهداشت منطقه به علت دفن زباله‌ها و تشكيل درياچه‌اي از شيرابه‌هاي سمي ناشي از آن -آلودگي شديد آب‌هاي زيرزميني ناشي از نشت شيرابه- آلودگي شديد زيست محيطي و آثار زيانبار آن بر سلامت اهالي.»

در ادامه اين نامه آمده است: «در پايان گزارش، به منظور حسن جريان امور و رفع ايرادات پيشنهادهايي مطرح كه مهمترين آن عبارت است از: انجام مطالعات لازم و برآورد دقيق هزينه و امكانات مورد نياز شهرداري تهران براي انتقال مكان دفن زباله فعلي از ناحيه كهريزك به منطقه‌اي ديگر – ايجاد يك منطقه امن حايل در اطراف مركز دفن – خودداري از صدور مجوزهاي ساخت و ساز در اطراف منطقه دفن زباله و اقدام جهت تصفيه و امحاي درياچه شيرابه در مركز دفن.»

زباله‌ها را جایی غیر از کهریزک دفن كنند

محمد جواد محمدي‌زاده رئيس سازمان حفاظت محيط زيست نيز از سيكل معيوب جمع‌آوري زباله تا مرحله بازيافت ابراز نگراني كرده و مي‌گويد: ادعاي شهرداري براي بازيافت زباله‌ها در محل جمع آوري زباله واقع در كهريزك عملي نشده است.

اگر تفكيك زباله از مبدأ و نحوه جمع آوري زباله‌ها اصلاح و بازيافت زباله‌ها نيز عملي شود، زباله‌اي نمي‌ماند كه بعد نيازمند دفن آن باشيم، اما از آنجايي كه اين سيكل معيوب موجود در حال انجام است، نگراني‌هايي در اين خصوص داريم.

وي با بيان اين‌كه از قبل بررسي‌هايي براي تعيين نقاط ديگري براي دفن زباله انجام شده بود، تصريح مي‌كند: پيگيري‌هاي اخير ما اصرار بر بازيافت و خصوصاً توليد انرژي است چرا كه مي‌شود با سوزاندن زباله، انرژي توليد كرد كه اميدواريم اين كار به نتيجه برسد.

محمدي‌زاده با اشاره به تشكيل درياچه‌اي 12 هكتاري كه از شيرابه زباله‌ها در همان منطقه و مجاورت مناطق مسكوني و صنعتي به وجود آمده است، خاطر نشان مي‌كند: شيرابه زباله‌ها علاوه برداشتن گاز مضر متان و خطرات ديگر، به آبهاي زيرزميني هم آسيب مي‌رساند و درياچه اي هم كه الان از شيرابه زباله‌ها شكل گرفته است نتيجه تخليه زباله و انباشت آن از ده‌ها سال پيش است. طرحي را از قبل توسط مجامع بين‌المللي بررسي كرده بودند كه با تخليه گاز متان و تبديل اين شيرابه آسيب آن را به حداقل برسانند كه مجري اين طرح نيز شهرداري است، اما شهرداري به اين وظيفه خود به خوبي عمل نكرده است.

رئيس سازمان حفاظت محيط زيست با تأكيد بر اين‌كه پيشنهاد ما به شهرداري دفن زباله نبوده بلكه بازيافت آن است، اظهار مي‌دارد: اگر بخواهيم دفن زباله‌ها را ادامه دهيم، بايد مكان‌يابي جديدي انجام شود؛ هر چند تأكيد ما بر بازيافت است ولي اگر بخشي از زباله‌اي بماند قطعاً بايد در جاي ديگري دفن شود. سازمان حفاظت محيط زيست بر محل دفن زباله كهريزك نظارت دارد و مواردي را كه مربوط به نارسايي‌هاي دستگاه‌ها و شهرداري است را تذكر داده براي اين مورد پرونده‌ قضايي تشكيل شده است.

وي در پاسخ به اين پرسش كه چرا شهرداري تهران وعده بازيافت زباله‌هاي منطقه كهريزك را به مردم اين منطقه داده بود ولي اين كار را به انجام نرسانده است، با تأييد اين مطلب مي‌گويد: شهرداري ادعا مي‌كند كه به دنبال بازيافت زباله‌ها است اما از نظر ما اين ادعايشان به طور كامل عملي نشده است.

دفن روزانه 8 هزار تن زباله تهران در كهريزك

در اين خصوص يك مقام آگاه به خبرنگار ما مي‌گويد: «روزانه بيش از 8 هزار تن زباله كلان شهر تهران در اين منطقه تخليه و دفن مي‌شود كه نتيجه آن تهديد جدي بهداشت منطقه، آلودگي شديد سفره‌هاي آب زيرزميني و محيط زيست و آثار زيانبار بر سلامت اهالي است.»

وي مي‌افزايد: «پس از ارائه گزارش سازمان بازرسي كل كشور، اين سازمان در نامه اي از شهرداري تهران خواست تا شرحي از آخرين اقدامات صورت گرفته درباره اجراي پيشنهادهاي مطرح شده از سوي سازمان بازرسي كل كشور به اين سازمان ارسال كند و ما نيز از شوراي اسلامي كهريزك خواستيم تا مقدمات تشكيل جلسه مشترك با معاونت خدمات شهري شهرداري تهران را در همين‌باره فراهم كند اما متأسفانه مسئولان و مديران شهري تهران كمترين همكاري را با ما و سازمان بازرسي كل كشور داشته‌اند.»

وي ادامه مي‌دهد: «شهرداري كهريزك در نامه مورخ 31/6/88 خطاب به سازمان بازرسي كل كشور اعلام كرد كه هيچ اقدامي از سوي مسئولان سازمان بازيافت شهرداري تهران به منظور حسن جريان امور و رفع ايرادات موجود انجام نشده است و زباله‌هاي توليدي كلان‌شهر تهران كه روزانه بالغ بر 8 هزار تن است همچنان در اين منطقه تخليه و دفن مي‌شود.»

شهرداري به تعهدات خود عمل كند

در تاريخ 11/8/88 و در نامه شماره 2501/621، رئيس وقت شوراي اسلامي شهر كهريزك در نامه‌اي به دكتر حمزه شكيب رئيس كميسيون توسعه و عمران شوراي شهر تهران، مسائلي را درباره معضلات مركز دفن زباله كهريزك مطرح كرد.

شكيب در اين‌باره مي‌گويد: «مهندس مهدي چمران رئيس شوراي اسلامي شهر تهران دستور دارد تا كميسيون‌هاي مرتبط در اين‌باره تشكيل و اقدامات لازم و مؤثر را انجام دهند. اما چندي پيش رئيس‌ شوراي شهر كهريزك در نامه‌اي به اينجانب عنوان كرد كه 2 سال است كه هيچ جلسه و مكاتبه‌اي در اين‌باره انجام نشده است.»

وي ادامه مي‌دهد: «با توجه به بررسي‌هاي انجام شده و كارشناسي‌هاي صورت گرفته، منطقه دفن زباله كهريزك وضعيت مناسبي ندارد و شهرداري تهران بايد براي اصلاح امور و خروج از وضعيت نامناسب فعلي اقدامات اساسي انجام دهد و به وظايف ذاتي و تعهدات قانوني خود عمل كند. البته نهادها و سازمان‌هاي ديگر نيز بايد در اين زمينه همراه شوند و مشاركت كنند چرا كه با همكاري همه جانبه و بين دستگاهي مي‌توان به حل مشكلات موجود اميدوار بود.»

مجبور به شكايت شديم

محمود رضا سعيد‌پور رئيس اداره محيط زيست شهرستان ري مي‌گويد: در خصوص عملكرد زيست محيطي مركز دفن زباله كهريزك پيگيري هاي زيادي داشتيم كه به علت عدم نتيجه‌گيري مجبور شديم از طريق مراجع قضايي شكايتي را عليه مركز بازيافت كهريزك مطرح كنيم.

وي ضمن اشاره به وسعت 2 هزار كيلومتري شهر ري و قدمت حوزه‌هاي مختلف صنعتي بويژه بخش صنايع نفتي در شهرستان مي‌افزايد: متأسفانه افزايش رشد قارچ گونه كارگاه‌هاي غيرمجاز با اثرات سوء و مخرب بسيار دردسر ساز شده است. عدم بررسي‌هاي لازم كارشناسي و در نظر نداشتن مبحث مهم آمايش سرزمين، محيط زيست و توسعه پايدار سال‌هاي سال است كه صنعت و صنايع آلاينده شهري را ميزبان فعاليت‌هاي غيرمجاز كرده است.

وي تأكيد مي‌كند: در بحث بازيافت زباله‌ها هم پيگيري هاي لازم صورت گرفت لكن مجبور شديم از طريق مراجع قضايي شكايتي را عليه مركز بازيافت كهريزك مطرح كنيم كه هم‌اكنون در دادگاه كهريزك پرونده‌ مفتوح و تاكنون راي صادر نشده است.

اين كارشناس محيط زيست با بيان اينكه انتقال روزانه ب 8 هزار تن زباله به كهريزك بشدت منابع آب، خاك و هوا را تهديد مي‌كند،مي‌افزايد: با كار دقيق كارشناسي مكان ديگري براي دفن زباله در نظر گرفته شده است كه سازمان بازيافت به خاطر هزينه حمل آن تمايل به انتقال ندارد.

رئيس اداره محيط زيست به برخي از مجوزها با عنوان انبار و سيلو اشاره و اظهار كرد: به نام انبار و سيلو كارگاه‌هاي آلاينده جايگزين مي‌شود و به خاطر عوارضي كه پرداخت مي‌كنند براي خود حق و حقوقي قائل مي‌شوند كه در واقع به نظر مي‌رسد اين روش نوعي عبور از قوانين و مقررات محيط زيست است.

هشدار مقامات بهداشتي شهرستان

نفوذ شيرابه‌هاي حاصل از دفن زباله‌ها به آب‌هاي زيرزميني و زمين‌هاي كشاورزي، خطرهاي جدي را متوجه مردم منطقه و حتي پايتخت كرده است.

مديرشبكه بهداشت و درمان شهرستان ري در نامه اي اينطور آورده است: «تداوم وضعيت موجود به دلايل متعدد همچون نشت شيرابه زباله، وضعيت زباله‌هاي بيمارستاني، دفع غالباً غيراصولي، دود ناشي از آتش‌ خودبخودي، تردد كاميون‌هاي انتقال زباله در شرايط كاملاً غيربهداشتي، عدم رعايت حريم حداقل فاصله مجاز اين محل از مناطق مسكوني و... موجبات تهديد عليه بهداشت عمومي ساكنين منطقه را فراهم نموده است. علاوه بر آن با توجه به اين‌كه معضلات حاكم بر اين مركز بيشتر داراي تبعات زيست‌محيطي مي‌باشد، طرح شكايت از اين مجموعه به منظور جمع‌آوري و انتقال آن، از طريق سازمان محيط‌زيست در دادگاه عمومي بخش كهريزك صورت گرفته است.»