نمایشگاه آیین و فرهنگ زرتشتیان در قیطریه

پنج هزار سال پیش، ازدواج مقدس ایزد بانوی سرزمین با خدای مظهر رویش گیاهی را سومری ها جشن می گرفتند؛ جشنی که اگر یک سر کلاف رنگ رنگ اش را بگیریم، می رسیم به همین نوروز که پیش رو داریم؛ با سفره ای ساده نقش از سیب و سبزه و آینه با بغلی سنبل.

به گزارش کارگزاران، این روزها در پارک قیطریه، به استقبال عید نوروز رفته اند و زودتر از آمدن بهار، سفره هفت سین گسترده اند؛ کانون دانشجویان زرتشتی با همکاری سازمان فرهنگی هنری شهرداری و فرهنگسرای ملل.

سفره نوروز

وارد که می شوی بوی عود و کندر و اسفند مشام ات را می نوازد و سفره های رنگ رنگ نوروز و سدره پوشی و گواه گیران برایت حکایت ها دارند که بگویند. سبزی همه جا چشم را پر می کند. سبز و سپید. رنگ هایی که به نشانه بی مرگی و هماهنگی با طبیعت و پاکی در سفره های زرتشتیان خودنمایی می کند. و چه بهتر از سبز و سپید.

همه اش دنبال اشتراک می گردی و بسیار می بینی. راهنما با رویی گشاده توضیح می دهد؛ «سفره هفت سین که آن را گاه به غلط «هفت شین» دانسته اند، در اصل «هفت چین» بوده است. در هفت کاسه چینی هفت نماد امشاسپندان را در یک سینی می گذاشتند و به آن هفت چین می گفتند که بعدها به هفت شین و هفت سین تغییر نام یافت منتها در اصل همان هفت سین را در سفره نوروز باستانی ایرانیان می شد دید که امروز ما می بینیم».

یاد عید می افتم. زیباست. تنها چیزی که اینجا نمی بینیم ماهی است با تنگ بلور.

در سفره نوروز زرتشتیان شش فروزه اهورایی و یک فروزه که همان کتاب اوستاست به چشم می خورد؛ «وهومن» (نیک اندیشی) که نشانه اش سپیدی است با ظرفی شیر، نقل و پارچه سپیدی که هفت سین را رویش می چینند. «اردیبهشت» (با نماد چراغ روغنی یا شمع که مظهر نور و روشنایی است)، «شهریور» (تسلط بر نفس، نیروی شهریاری بر خویش) که با نماد فلز یا ظروف فلزی مشخص می شود (همان سکه ای که بر هفت سین می گذارند)، «سپندارمذ» (مهر و فروتنی) که نشانه اش میوه هایی است که بر سفره می گذارند و نیز گستردن سفره نوروز بر زمین که منشا برکت و رویش است.

«خرداد» (رسیدن به رسایی) آب نماد خرداد است و «امرداد» (بی مرگی و جاودانگی) که نشانه اش سبزه است و سبزی و پارچه ای سبز که بر سفره سپید می گسترند.

آینه و شمعدان (چراغ) و اسفند و کندر از اجزای مشترک تمام سفره ها بود؛ آمیزه ای از یکرنگی و نور و عطر.

سفره گواه گیران

سفره سبز گواه گیران به بیانی همان سفره عقد زرتشتیان است. قیچی و نخ و سوزن در سفره توجه ام را جلب می کند. راهنما می گوید؛ «قیچی را برای آن در سفره عقد می گذارند که نشان دهند همان طور که یک تیغه قیچی به تنهایی کاربرد ندارد، زن و شوهر نیز مکمل یکدیگرند. نخ و سوزن هم استعاره از پیوند دادن شکاف و گسستگی است که در معنای پیوستن زوج جلوه گر است».

بر سفره گواه گیران، کشتی (کمربند زرتشتیان)، برنج، آویشن، لرک (ترکیبی از هفت خشکبار)، نقل و قند و گلاب و شاخه ای درخت سرو (به نشانه سرسبزی همیشگی)، انار سکه زده (به نشانه باروری و فرزندان بسیار) و تخم مرغ (به نشانه دین والدین به فرزندان) نیز هست. نمادها، ساده اند و طبیعی؛ شاخه ای از درخت، کاسه ای آب، مشتی برنج همه و همه انگار تو را به طبیعت پیوند می دهد و برکت و پاکی را به یادت می آورد.

سفره سدره پوشی

پسران و دختران زرتشتی وقتی به سن تکلیف دینی می رسند در مراسم سدره پوشی، سدره می پوشند و کشتی بر کمر می بندند و بر سفره سبز سدره پوشی می نشینند. سدره پوشش سفیدرنگی است که در فرهنگ زرتشتی نماد پاکی تن و روان است که از پنبه یا ململ سفید تهیه می شود و از گریبان به پایین چاکی دارد که تا سینه می رسد و در انتهای آن کیسه کوچکی است که کیسه کرفه (ثواب) نامیده می شود و به این معنی است که پاداش کارهای نیک همواره جلوی روی ماست. کشتی نیز کمربندی است بافته شده از 72 رشته نخ که نشان بی آزاری است و در مراسم سدره پوشی آن را بر کمر نوجوان می بندند. بر سفره سپید و سبز سدره پوشی، باز هم آب است و آینه و آویشن؛ گلاب است و شیرینی و نقل و اسفند؛ با شمع و چراغ های فروزان.

سفره سی روزه

اینجا بوی عید می آید، اما سفره سی روزه ما را به یاد دوستان و عزیزانی می اندازد که عیدهای پیش با ما و در کنار ما بودند و اکنون در خاک آرمیده اند. زرتشتیان در سی امین روز درگذشت عزیزان خود این سفره را می گسترند و در طول یک سال اول پس از مرگ عزیزی، هر ماه یکبار سفره سی روزه پهن می کنند و تا پایان سی سال، هر سال یکبار سی روزه می گسترند. در آن قهوه و نبات می گذارند که نشان دهند تلخی و شیرینی زندگی با هم است و شربت و عود و حلوا می چینند با سیر و سداب (سداب گیاهی خوشبوست که آن را با آب و سیر و سرکه و نعناع و نان در هم می آمیزند و بوی خوشش بدرقه روان درگذشتگان است).

سفره گهنبار

گهنبار یا گاهان بار ترکیبی است از دو واژه گاهان (زمان) و بار (جشن). این سفره، سفره شکرگزاری است. زرتشتیان به نشانه شکرگزاری از نعمت هایی که به ما ارزانی داشته شده، سالی شش بار سفره گهنبار می گسترند و بر آن حلوا و کماچ و لرک و نان سیرک و چراغ روغنی و شاخه مورت (گیاهی خوشبو) و سیر و سداب می گذارند تا شکرانه نعمت به جا آورند. چشم که از سفره ها برمی گیری، بر دیوارها اول چیزی که نظرت را جلب می کند تابلویی است با پیام آشنای «اندیشه نیک، گفتار نیک، کردار نیک» و عکس های شخصیت های ممتاز دینی و سیاسی زرتشتیان به اضافه مراسم آیینی و دینی و تابلوهای نقاشی از زیارتگاه های زرتشتیان به همراه پوشش های زنان زرتشتی که در گوشه ای دیده می شود.

میزی از کتاب در نگارخانه (1) فرهنگسرای ملل ما را با آیین ها و مراسم سنتی زرتشتیان ایران، دستور زبان اوستایی و نیایش ها و سرودهای زرتشتی آشنا می کند. تا شانزدهم اسفند می توانید از این نمایشگاه دیدن کنید.
 

تماشاخانه

راننده از ترس پلنگ فرار کرده رفته تو ماشین / درخواست کمک گرفتنش خیلی جالبه (فیلم)

رازهای جالبی از تایتانیک که شاید هرگز درباره‌اش نشنیده باشید (فیلم)

فیلم های دیگر