بي توجهي به ماده 62 و مرگ تدريجي مردم كلانشهر ها

عصر ایران، شیرین ساوالان پور – آلودگی هوای تهران موضوعی آشنا برای همه مردم ساکن در این ابر شهر و مسؤولان و مقامات دولتی است و تعطيلي اخير تهران به علت تشديد آلودگي هوا ،‌ بار ديگر موضوع را داغ كرده است.

شهر تهران با دارا بودن جمعیتی بیش از 10 میلیون نفر در روز و توسعه نامتوازن در دهه های گذشته مشکلات و معضلات فراوانی دارد که به جرات می توان مدعی شد که آلودگی هوا در صدر معضلات آن است.

بر اساس ماده 62 برنامه چهارم توسعه دولت موظف شده بود طي طرحي با عنوان "‌طرح جامع كاهش آلودگي هوا" مشكل آلودگي هواي كلانشهر ها و از جمله تهران را حل كند به طوري كه در پايان سال 1388 ،‌مشكلي به نام آلودگي هوا وجود خارجي نداشته باشد و وضعيت هوا "استاندارد" باشد.

 اما با تداوم آلودگی هوا به نظر می رسد دولت در اجرای این تکلیف برنامه چهارم نیز همانند برخی دیگر از تکالیف این برنامه توسعه ای ، ناکام مانده است.

البته باید متذکر شد که حل معضل آلودگی هوای تهران پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند همکاری و همراهی همه دستگاه ها ، نهادها و مردم است.

با این حال دولت در سال های گذشته اهتمامی را که به برخی امور داشته به حل معضل آلودگی هوای تهران نداشته و بیشتر سیاست هایی که برای حل این معضل به مورد اجرا گذارده ، بر مبنای کاهش بار جمعیت این شهر بوده که آن هم موفق نبوده است.

بر طبق آمار بیش از 65 درصد علت آلودگی هوای تهران تردد خودروها است و این بدان معنا است که باید دو سوم اهتمام در حل بحران آلودگی هوای تهران را در این بخش مصروف ساخت.

در این مورد کاهش تردد خودروهای شخصی و افزایش استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی راه چاره است ، اما دولت در سال های گذشته اقدام جدی به گسترش شبکه حمل و نقل عمومی و درون شهری نداشته است.

برای مثال در حالی که بنا به اعلام مسئولان مترو چند ایستگاه جدید مترو در شهر تهران ساخته شده ، اما مشکل تامین اعتبار برای خرید واگن های جدید  ، معضلی جدی برای توسعه شبکه مترو ایجاد کرده است، به نحوی که حتی حفظ کیفیت درهمین حد از امکانات شبکه مترو برای مسئولان این شبکه مهم حمل و نقل شهر تهران مشکل شده است.

از سوی دیگر دربخش اتوبوسرانی نیز شهر تهران با معضل کمبود اتوبوس ( در حد استانداردهای جهانی ) دست و پنجه نرم می کند و آمارها نشان می دهد در حالی که شهر تهران حداقل نیازمند 10 هزاردستگاه  اتوبوس است ،اتوبوس های فعال در شبکه اتوبوسرانی شهر تهران 7 هزار دستگاه می باشد.
نكته جالب توجه اين كه بيش از نيمي از همين اتوبوس ها نيز فرسوده هستند و بايد از رده خارج شود!

از کم کاری های دیگر دولت در موضوع آلودگی هوای تهران ملزم ساختن شرکت های تولید خودرو به تولید خودروهای استاندارد ، کم مصرف و کمتر آلاینده است.

به نظر می رسد در سال های گذشته  مسئولان بیشتر به فکر افزایش کمی تولیدات خودرو و شکستن رکوردهای میزان تولید بوده اند و به موضوع کیفیت خودروهای تولیدی و کمتر آلاینده بودن آنها توجه کمتری نشان داده اند.
همچنين طبق برنامه چهارم توسعه - كه هم اكنون به اتمام رسيده - قرار بود همه خودروهاي فرسوده از رده خارج شوند و اين در حالي است كه هم اكنون ،‌ميليون هاخودروي فرسوده و آلاينده ،‌ در كشور تردد و هوا را مسموم مي كنند.

علاوه بر همه اینها روی کیفیت بنزین تولیدی داخل کشور نیز بحث و حدیث های فراوانی است و برخی متخصصان و حتی نمایندگان مجلس اعلام کرده اند که  کیفیت بنزین تولید داخل در حد استانداردهای مورد قبول جهانی نیست و آلايندگي بالايي دارد.

در مقابل همه این کم کاریها ، دولت در سال های اخیر کوشیده است با اعمال سیاست های دستوری و موظف سازی به خروج ساکنان شهر تهران از این شهر "مشت بر سندان بکوبد " و آمارها نشان می دهد که علی رغم تلاش های دولت در این زمینه تا کنون رقم خارج شوندگان از ابر شهر تهران به چند ده هزار نفر نیز نرسیده است.

با ملاحظه همه این معضلات ، به نظر می رسد در صورتی که فکری اساسی به حال معضل آلودگی هوای شهر تهران نشود، باید همچنان شاهد تداوم آسیب های جدی این آلودگی به شهروندان تهرانی باشیم .

آسیب هایی چون  بالا رفتن آمار بیماری ها ، سقط جنین ، کاهش متوسط طول عمر ، افزایش سکته ها و بیماری های عصبی و روانی و... که ضرر این آسیب ها بسیار بیشتر از هزینه هایی است که برای کاستن از آلودگی شهر تهران هزینه خواهیم کرد.

بنابراین و در جمع بندی بحث لازم است تا به چند نکته اشاره شود :

1- دولت به تنهایی نمی تواند معضل آلودگی هوای تهران را حل کند ، اما بخش بزرگی از حل این معضل به نحوه عملکرد دولت و سیاست های آن بر می گردد.

2- تا زمانی که دولت از اجرای برخی برنامه ها سرباز می زند و به تکالیف خود در برنامه های توسعه ای بی اعتنایی می کند ، اگر قرار بر اجرای عدالت باشد باید برای شهروندان آسیب دیده از آلودگی هوا پرونده هایی برای دریافت غرامت تشکیل شود.

3- همه مردم و دستگاه ها و نهادها باید در حل معضل آلودگی هوای تهران به دولت کمک کنند و این معضل بدون همکاری و همراهی همه نهادها و بخش ها به طور نهایی حل نمی شود.

4- مشکل اصلی عدم حل ریشه ای بحران آلودگی هوای تهران به نبود برنامه ریزی یا نداشتن راهکار بر نمی گردد ، بلکه مشکل اصلی در عدم اجرای درست برنامه ها ، مدیریت های سلیقه ای و جزیره ای و رقابت ها و دعواهای سیاسی ، باندی و جناحی است که متاسفانه دود آن به صورت تداوم آلودگی کشنده شهر تهران به  چشم مردم ساکن این شهر می رود که بیش از 15  درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد.

وقتي برنامه توسعه ،‌كه سند قانوني حركت 5 ساله كشور محسوب مي شود ،‌ اين گونه به حاشيه مي رود و مجلسي هم كه اين قانون را تصويب كرده ،‌ بر اجراي آن نظارت ندارد و آقايان و خانم هاي مسوول در گير كار مهم تري به نام جناح بازي هستند ،‌اميدي به بهبود وضعيت هوا نيست و مردم ، همچنان بايد اكسيژن را با چاشني غليظ مونواكسيد كربن و سرب و ... تنفس كنند و مرگ تدريجي را تجربه نمايند!

البته ناگفته نماند آن چه درباره تهران گفته شد ،‌ كما بيش در كلانشهرهاي ديگري كه مشكل آلودگي هوا دارند ،‌جاري است و عدالت حكم مي كند كه توزيع امكانات متوجه همه اين شهرهاي مشكل دار باشد.

تعطيل كردن شهر در روزهاي " آلودگي بيش از حد هوا " ،‌ هر چند اقدامي از سر اجبار و اضطرار است ، ‌اما هرگز "راهكار" محسوب نمي شود.