* دنيا امروز شاهد مقاومت اسلامی گسترده به خصوص از سوی اعضای حزب الله، مقابل زياده‌خواهی‌های رژيم صهيونيستی است، شرايط يك‌ماه اخير منطقه را چگونه تحليل می‌كنيد؟

ــ به عقيده‌ی من آنچه امروز در لبنان شاهد آن هستيم، در تاريخ پس از تأسيس دولت اسرائيل بی‌نظير است. می‌دانيد كه ارتش اسرائيل تا به حال در هر جنگی كه آغاز كرده، به اهداف نظامی خود رسيده و سرزمين‌های بيشتری از فلسطين و سوريه و اردن و مصر ر ا اشغال كرده است. سربازان اسرائيلی در سال 1982 در زمانی كمتر از يك هفته، كل مناطق جنوب لبنان را اشغال كردند و به بيروت رسيدند. تاكنون عقب‌نشينی‌های اين ارتش فقط در پی توافق‌نامه‌های بين‌المللی و يا يك قرارداد صلح با طرف مقابل بوده است؛ به استثنای عقب نشينی يا بهتر است بگويم فرار از جنوب لبنان در سال 2000 ميلادی كه البته هنوز هم اسرائيلی‌ها كينه‌ی آن را در دل دارند. اين عقب‌نشينی اولين پيروزی بود كه يك كشور يا ملت عربی در برابر دولت غاصب اسرائيل كسب می‌كرد.

حال مقايسه كنيد با شرايط امروز كه حدود يك ماه است كه ماشين نظامی اسرائيل علی‌رغم در هم كوبيدن مناطق و شهرهای مختلف لبنان، هنوز به علت مقاومت بی‌نظير فرزندان دلاور لبنان، نتوانسته است حتی يكی از روستاهای خط مرزی جنوب را اشغال كند.

مقاومت مجاهدين حزب الله لبنان نه فقط باعث سربلندی مسلمانان اين كشور است؛ بلكه موجب عزت و افتخار همه‌ی مسلمانان، مسيحيان و مؤمنان و حتی باعث افتخار همه‌ی آزادگان و شرافتمندان عالم است.

* با توجه به اين نكته كه مقاومت لبنان حاصل تفكرات شيعی و آزادی‌خواهی امام موسی صدر است، فعاليت‌ها و انديشه‌های وی چه تأثيری در پايداری و ادامه‌ی حيات مقاومت دارد؟

ــ در پاسخ به سؤال شما مختصراً عرض می كنم كه امام موسی صدر از ماه‌های نخست ورود به لبنان، شناخت عميق لبنان را محور اصلی فعاليت‌های خود قرار داد و به بررسی و تحقيق ميدانی در مورد اوضاع لبنان و شرايط منطقه‌ای و اقليمی آن پرداخت. ايشان با مسافرت به تمام مناطق اين كشور، روستا به روستا، محله به محله و خانه به خانه در ميان مردم حضور دائم داشت و از دردها، رنج‌ها توانايی‌ها و اميد و آرزوهای ملت لبنان آگاهی كاملی پيدا كرد. وی معتقد بود كه برای برنامه‌ريزی و اصلاح همه‌ی جانبه‌ی كشور بايد تصوير درست و دقيقی از شرايط و از جامعه داشت. در اينجا به نقل خاطره‌ای می‌پردازم كه در يك جمعی از امام موسی صدر سؤال كردند: «چه قدرت‌هايی پشتيبان شما هستند كه در اين فاصله‌ی كوتاه در ميان مردم به اين جايگاه از محبوبيت و مقبوليت رسيدی؟» امام در پاسخ به آن گفت:« اگر شما به كيلومترشمار ماشين من توجه كنيد و ببينيد كه من هر ساله ده‌ها هزار كيلومتر در اين لبنان كوچك طی می‌كنم، سرّ موفقيت مرا دريافت خواهيد كرد. من به همه‌ی مناطق، شهرها و روستاهای لبنان سر زده‌ام، در هر خانه‌ای را زده‌ام، با تك‌تك افراد اين منطقه ارتباط برقرار كرده و با آن‌ها و با آرزوها و دردهايشان آشنا شده‌ام.»

اعتقاد امام موسی صدر اين است كه لبنان از آن جا كه هم مرز و در مواجهه ی دائمی با دولت اشغال‌گر است بايد در همه‌ی قلمروها تقويت شود و بايد به يك جامعه‌ی مقاوم در هر شئونات و عرصه‌ها تبديل شود و نه اينكه صرفاً يك جامعه‌ی توريستی آسيب‌پذير بی‌درد و بی‌هدف بماند. جامعه‌ی مقاوم وقتی شكل می‌گيرد كه همه‌ی پيش‌نيازهای آن تأمين شود. مبارزه با جهل و فقر و بيماری را نيز از همين رو آغاز كرد. توسعه و تقويت جامعه را در چند قلمرو ضروری می‌دانست؛ از جمله توسعه‌ی علمی، اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی، سياسی، روانی، روحی و غيره....

* توسعه از منظر امام موسی صدر به چه چيزی اطلاق می‌شود؟

ــ منظور ايشان از توسعه، توسعه‌ی متوازن و هماهنگ برای همه‌ی اعضای جامعه در همه‌ی قلمروها است، زيرا به عقيده‌ی ايشان، توسعه‌ی غير متوازن باعث اختلاف طبقاتی می‌شود و خود زمينه‌ای برای بحران و آشوب است.

* آيا امام موسی صدر برای حل اين معضلات، تعاملاتی با دولت لبنان انجام می دادند؟

ــ امام، در همان زمان و در چندين مرحله، وظيفه‌ی دولت لبنان را در برابر جنوب لبنان تذكر می‌داد و معتقد بود كه دولت [وقت] لبنان، جنوب كشور را رها كرده و مردم آن را به تسليم وادار می كند. امام موسی صدر سال‌ها حساسيت استراتژيك جنوب لبنان و وظايف چند جانبه‌ی دولت را به رؤسای سه‌گانه تذكر داد اما به سبب اهمال و سياسی‌كاری و بهانه‌تراشی‌های دولت‌های مختلف لبنان، وی به اين نتيجه رسيد كه بايد مردم يا جوانان اين سرزمين، خود دست به كار توسعه و رشد علمی و معنوی و اقتصادی خود و جنوب كشورشان شوند تا بتوانند از سرزمين خود و هويت و ميراث انسانی و فرهنگی و تمدنی خود دفاع كنند و از همين اينجا بود كه بذر مقاومت كاشته شد و كادرهای مقاومت تربيت شدند.

* بيشتر توضيح می دهيد؟

ــ ايشان در تاريخ 20/12/74 اعلام كردند كه: «ما بايد دو راه انتخاب كنيم. يا دولت را مجبور به دفاع از جنوب لبنان بكنيم و برای اين منظور بايد فشار بسيار سختی بر دولت وارد كنيم زيرا در غير اينصورت خسارت‌های جانی و خسارت‌های كرامت و عزت ما چند برابر است و يا اينكه به صورت افراد و جماعت‌ها خودمان را آماده‌ی دفاع كنيم.» همچنين در تاريخ 15/4/1974 در مراسم گرامی‌داشت دو شهيد كه در عمليات كماندوهای اسرائيلی در بيروت به شهادت رسيدند، گفت: «اگر شما [دولت لبنان]از لبنان دفاع نكنيد؛ ما خود اين وظيفه را به‌عهده خواهيم گرفت. اگر برای حمايت از لبنان نمی جنگيد ما خود خواهيم جنگيد. هرگز راضی نمی‌شويم كه سرزمين‌مان اشغال شود و سپس در فكر برنامه‌ريزی و تأسيس مقاومت برای بازپس‌گيری آن بيفتيم.» و در جای ديگری نيز اعلام كرد: «می‌خواهيم لبنان، آن سنگ سختی باشد كه تمامی آرزوهای صهيونيزم بر روی آن درهم شكند.» ايشان بود كه برای اولين بار شعار «اسرائيل شر مطلق است» را سر داد و گفت:« اگر چنانچه دشمن صهيونيست عليه لبنان جنگی را آغاز كند، فوراً به چريك فدايی مبدل خواهم شد و اگر لباس عالم دينی مانع از اين كار باشد؛ آن را كنار خواهم گذاشت.»

* وضعيت امروز حزب الله تا چه حد مرهون اين اقدامات امام موسی صدر است و حاصل كار امام موسی صدر در خصوص مقاومت اسلامی لبنان را چگونه برای مخاطبان «ايكنا» تبيين می كنيد؟

ــ كافی است تا اشاره ای كنم به صحبت های آقای سيد حسن نصرالله، دبيركل مقتدر حزب الله لبنان در مورد امام و نقش امام موسی صدر در مقاومت.

دبير كل حزب الله در يكی از سخنرانی های خود در سال 2000 گفت: «هنگاميكه امام موسی صدر از مقاومت و منطق و ضرورت آن سخن می‌گفت، نه زمين‌های جنوب لبنان اشغال شده بود و نه منطقه‌ی شبعا. امام موسی صدر سخن از مقاومت و آزادسازی فلسطين و بازپس‌گيری قدس می‌كرد. او دعوت به مسلح شدن می‌كرد زمانيكه هنوز يك وجب خاك لبنان هم تحت اشغال نبود. او اهالی جنوب را دعوت به حمل سلاح می‌كرد تا بتوانند از سرزمين و كشور خود دفاع كنند.... ما از امام موسی صدر آموختيم كه بازپس‌گرفتن سرزمين‌مان، فقط با جهاد و شهادت و ايثارگری و سنگ و تير امكان‌پذير است و اگر چنانچه به نصيحت‌ها و راهنمايی‌های ديگران گوش می‌داديم، هم‌اكنون جنوب لبنان در اشغال مانده بود.» بايد اشاره كنم كه بسياری از اعضای اوليه و كادرهای مؤسس حزب الله و رهبران امروز آن در كلاس‌های عقيدتی ــ سياسی امام موسی صدر كه برای اعضای ارشد جنبش امل برگزار می كردند، شركت داشتند. اصولاً حركت شيعی در لبنان چه حزب الله و چه امل، حاصل استراتژی امام موسی صدر در تأسيس جامعه‌ی مقاوم در همه‌ی زمينه‌هاست.

* در خصوص شخصيت و وجوه قرآنی امام موسی صدر چه سخنی داريد؟

ــ همانگونه كه در سايت شما [ايكنا] اشاره شده است؛ دو جلد كتاب تفسير قرآن از امام موسی صدر به زبان عربی به چاپ رسيده كه هم‌اكنون همكاران ما در مؤسسه‌ی فرهنگی ــ تحقيقاتی امام موسی صدر در حال ترجمه‌ی آن‌ها هستند. بايد اشاره كنم كه اين دو كتاب حاوی متن صحبت‌های امام موسی صدر است كه از نوار پياده شده. اين دو كتاب با عنوان های «احاديث السّحر» و«دراسات للحياة» مجموعه‌ای از سخنان تفسيری امام صدر است كه يا از راديو رسمی لبنان در سحرهای ماه رمضان پخش می شد و يا در كلاس‌های درس اعضای ارشد جنبش امل، ايراد شده است و دارای نكاتی تازه و بيانگر رويكرد تفسيری ايشان است. به طور كلی نگاه امام موسی صدر در بحث تفسير يك نگاه اجتماعی است و توجه به تأثير كارها و اعمال دارد. به طور مثال در بحث انفاق، نگاه جديدی را مطرح می كند. در تفسير آيه‌ی «وانفقوا فی سبيل الله و لا تلقوا بأيديكم الی التهلكه/ در راه خدا انفاق كنيد و خويشتن را به دست خويش به هلاكت ميندازيد (البقره/ 195)»، پس از ارايه‌ی تفسيرهای مطرح از سوی مفسرين، تأكيد می كند كه يكی از آموزه‌های اين آيه، بيان تأثير منفی و خطرات ناشی از عدم انفاق افرادی است كه بايد انفاق كنند و اينكه چگونه توقف جريان انفاق بر خود، خانواده و جامعه‌ی آن افراد تأثير منفی و مخربی می‌گذارد و چگونه مشكلات جامعه گريبان‌گير خود آن‌ها نيز می‌شود.

* سرنوشت امام موسی صدر و پيگيری پرونده‌ی وی از سوی دولت‌های ايران و لبنان به كجا انجاميد؟

ــ در اين مورد صحبت بسيار زياد است و شايد بتوان كتاب‌ها درباره‌ی آن نوشت. تلاش‌هايی برای پيگيری پرونده شده و همچنان می‌شود و بعضی از اين پيگيری‌ها نتايجی هم داشته و موفقيت‌آميز بوده است؛ ولی در پاسخ به اينكه به كجا انجاميد؟ چه بگويم؟!

قضيه ربودن امام موسی صدر قضيه‌ای بزرگ است و حساس؛ ولی سطح تعامل با اين پرونده در آن حد كه بايد، نبوده است.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه