چرا شیرهای یارانه ای بدمزه است؟

خبرآنلاین: چگونگی هدفمند شدن یارانه شیر هنوز قطعی نشده است اما مدیرکل دفتر تنظیم بازار وزارت بازرگانی از اعلام نتایج کارشناسی به ستاد هدفمندی یارانه ها تا پایان فروردین ماه خبر می دهد. بدین ترتیب روزشمار تعیین تکلیف شیر کم ملات و پر تقاضا تا چند روز آینده مشخص می شود.

کارگروه طرح تحول اقتصادی در حال بررسی چهارشیوه پرداخت به قرارپرداخت نقدی، پرداخت به تولیدکننده، پرداخت تلفیقی به تولیدکننده و مصرف کننده و ادامه روند فعلی است. اما به گفته یک مقام آگاه، گزینه محتمل تر ادامه روند فعلی پرداخت تا سال آینده است.

آنچه سبب شده است هدفمندسازی شیر از اسفند گذشته به آخر فروردین موکول شود؛ بحث کاهش مصرف این ماده مغذی است. پرداخت نقدی یارانه شیر به مردم نیز که مدتی بر سر زبان ها افتاده بود گویا اکنون جزو سناریوهای مردود است.

نگرانی از آنکه مردم یارانه دریافتی خود را صرف هزینه های دیگر خانوار کرده و جای شیر در سبد مصرفی آنها خالی شود منجر به رد شدن گزینه واریز نقدی شده است. حال سه سناریو باقی می ماند که ارجح ترین آن پرداخت یارانه به شیوه فعلی است.

بسیاری از فعالان این بخش و تحلیلگران بر این عقیده اند که برای هدفمند شدن یارانه این کالا باید فرصتی چند ماهه به تولیدکنندگان داد چرا که تغییر روش پرداخت به صورت ناگهانی ضربه سنگینی به تولیدکنندگان شیر خام زده و خطر کاهش تولید و متعاقب آن جایگزینی شیرخشک وارداتی را به همراه دارد.

هدفمندی یارانه شیر در فاز بعد

از این رو علیرضا شجاعی سخنگوی وزارت بازرگانی با تاکید بر اینکه هنوز نتیجه جلسات نهایی نشده است گفت: هدفمندی یارانه شیر ممکن است در فاز بعدی اجرا شود.

یدالله صادقی مدیرکل دفتر تامین، توزیع کالا و تنظیم بازار وزارت بازرگانی نیز اعلام کرد: تا پایان فروردین نتیجه جلسات کارشناسی به ستاد هدفمندی یارانه ها ارائه می شود اما هنوز کارشناسان برای تعین تکلیف یارانه شیر به قطعیت نرسید ه اند.

او با اشاره به اینکه پرداخت یارانه شیر بر هر دو گروه تولیدکننده و مصرف کننده تاثیر گذار است خاطرنشان کرد: در جلسات تشکیل شده نماینده تولیدکننده از اتحادیه دامداران و نماینده کارخانه های لبنیات نیز حضور دارند.

اعتراض گسترده تولیدکنندگان از زمانی که بحث هدفمندی یارانه شیر مطرح شد شاید موجبات تاخیر در تصمیم گیری ها را فراهم آورد.

حذف یارانه فعلی و پرداخت به مصرف کننده باعث می شود حداقل دو میلیون تن شیر دامداران که در حال حاضر در چرخه فرآوری شیر یارانه ای قرار دارد؛ روی دست تولیدکننده مانده و آنها را با زیان انباشته ای مواجه کند.

در حال حاضر 280 میلیارد تومان صرف شیر یارانه ای در سال می شود. هرچند مبلغ مورد نظر با تاخیر بسیار به دست کارخانه ها می رسد اما صنایع لبنی در سال های گذشته توانسته اند با تسهیلات دریافتی از بانک ها نقدینگی خود را تامین کرده و شیر مورد نیاز جامعه را به بازار عرضه کنند.

از هشت میلیون تن شیر تولید شده، هر سال دو میلیون تن به عنوان شیر یارانه ای در بازار به فروش می رسد. به تعبیر دیگر یک چهارم تولید شیر وارد پروسه فرآوری شیر یارانه ای می شود از این رو حذف یکباره یارانه این محصول، دامداران و کارخانه هایی که به فرآوری شیر یارانه ای می پردازند با چالشی جدی مواجه خواهد کرد.

آبی به رنگ سفید

در سال های گذشته که موضوع هدفمندی یارانه ها مطرح شد؛ همواره رساندن یارانه ها به اقشاری که نیازمند به آن هستند هدف اصلی اجرای این قانون عنوان شده است. اما در مورد شیر این هدف معنا پیدا نمی کند چرا که هم اکنون با همین شیوه پرداخت نیز اقشار کم درآمدتر به سمت خرید شیر یارانه ای می روند.

دلیل این امر نیز بر همگان روشن است. کیفیت پایین شیر یارانه ای به خودی خود سبب شده است که اقشار مرفه تر حاضر به پرداخت قیمت بیشتر برای تهیه کالایی با کیفیت تر باشند و شیر ارزان که به تعبیر بسیاری آبی به رنگ سفید است را خریداری نکنند.

بنابراین هدف از هدفمندی یارانه شیر پایان بخشیدن به توزیع شیر بی کیفیت است. اگرچه تولیدکنندگان معتقدند شیر یارانه ای به لحاظ کیفیت با دیگر تولیدات کارخانه ها برابری می کند ولی طعم شیر یارانه ای چیز دیگری می گوید.

علت بی مزگی شیر یارانه ای

ثریا نواب پور کارشناس صنایع شیر علت طعم بد شیر یارانه ای را اینگونه توضیح می دهد: شیر یارانه ای دارای 2.5 درصد چربی است اما به دلیل آنکه این شیر همچون سایر تولیدات همونیژه نمی شود چربی موجود در آن به بسته های نایلونی چسبیده و از شیر گرفته می شود و در نهایت شیری بدون چربی به مصرف می رسد.

او ادامه داد: عملیات همونیژه کردن باعث می شود چربی در شیر خرد شده و در تمام قسمت محصول به طور یک دست پخش شود. این عملیات در شیرهای دیگر انجام می شود لذا طعم شیر غیر یارانه ای بسیار مطلوب تر به نظر می رسد.

نواب پور اظهار کرد: با توجه به آنکه وزارت بهداشت و موسسه استاندارد موظف به نظارت دقیق بر کیفیت این کالا هستند امکان تقلب در فرآوری آن از بین خواهد رفت.

اینکه کارخانه ها وظیفه دارند شیر یارانه ای بازار را تامین کرده و با قیمت مصوب بفروشند و در پایان هزینه های خود را نیز با تاخیر چند ماهه و گاه یک ساله از دولت دریافت کنند؛ سرانجامی اینچنین را برای شیر یارانه ای رقم زده است. شاید قیمت پایین شیر یارانه ای انجام پروسه همونیژه کردن را برای کارخانه ها غیر اقتصادی می کند. همین مساله نیز سبب شده دولت به فکر هدفمند کردن یارانه این محصول بیفتد تا بلکه پایانی برای شیر بی کیفیت را رقم زند.

اما از آنجا که تولیدکنندگان به این میزان یارانه وابستگی شدیدی دارند؛ برای حذف آن باید مقدمات لازم فراهم شود.

جواد وکیل گیلانی مدیرعامل مرکز همکاری های امور دام (مهاد) در این زمینه معتقد است: در صورتی که یارانه به صورت نقدی به مردم پرداخت شود؛ این پول صرف خرید شیر نخواهد شد.

او پیشنهاد می دهد که یارانه به تولیدکنندگان اعطا شود تا هم از خسران دامداران جلوگیری شود و هم مصرف کننده از شیر ارزان بی بهره نماند.

وکیل گیلانی اضافه کرد: در سال 87 شیر خام از دامدار با قیمت 500 تومان تحویل گرفته می شد اما از آن سال به یکباره قیمت ها به 400 تومان کاهش یافت و اکنون 433 تومان در کیلو به کارخانه ها تحویل داده می شود. این در حالی است که قیمت علوفه و سایر نهاده های دامی 40 تا 50 درصد افزایش قیمت داشته است.

محمد صراف زاده سخنگوی صنایع شیر ایران نیز اعتقاد دارد: حذف یارانه شیر مشکلات بسیاری برای دامداران ایجاد خواهد کرد.

او گفت: گرچه اصلاح یارانه خواسته ماست اما برای این کار باید زیرساخت های لازم ایجاد شود.

صراف زاده همچنین تصریح کرد: یارانه نقدی نمی تواند کمکی به افزایش مصرف سرانه داشته باشد. وی بهترین روش را پرداخت به نفع افزایش مصرف نسل جدید عنوان کرد.

همایون باهری مدیرعامل یکی از کارخانه های شیر نیز با پرداخت نقدی به مصرف کننده مخالفت کرد و متذکر شد: هنوز در فرهنگ سازی به جایی نرسیدیم.

او تاکید کرد: دولت برای اجرای هدفمندی برای شیر باید تاریخی مشخص کرده و فرصتی چند ماهه به دامدار بدهد.