ترجمه و تنظيم: آزاده حاج اسفنديارى

زندگى اقليت هاى دينى ايران، سوژه اى جذاب براى دو گروه افكار عمومى و سياستمداران جهان غرب بوده است. اين دو گروه از دو منظر متفاوت پيگير زندگى يهوديان و مسيحيان ايران بوده اند. افكار عمومى همواره طالب شناختى تازه از شرايط اجتماعى و حقوق سياسى همكيشان خود بوده اند اما طيف سياستمداران از دريچه منافع و علايق سياسى خويش اين موضوع را در دستور كار قرار داده اند.

در نهايت اين سياستمداران و دولتمردان بوده اند كه قضاوت خود درباره وضع اقليت هاى دينى ايران را بر كرسى نشانده اند. دست كم پرونده ۳۰ ساله بحث حقوق بشر در مغرب زمين، اين واقعيت را بيان مى كند كه قاطبه افكار عمومى در فضاى سياست زده ايران و غرب، هيچ گاه مجال آن را نيافته تا زندگى اقليت هاى دينى ايران را به دور از حب و بغض ها و ملاحظات سياسى نظاره كند و نتيجه اين يكسويه نگرى ، آن شده كه تصوير رايج جهان مسيحى از زندگى پيروان اديان را نه يافته ها و مشاهدات محققان و سياحان كه گزارش ذهنى ديپلمات هاى مقيم اروپا و آمريكا شكل داده است. بنابراين چندان جاى شگفتى نيست كه هر روزنامه نگار و گزارشگر اروپايى يا آمريكايى كه به انگيزه يافتن تصويرى از زندگى اقليت هاى دينى در محله ها و مناطق هموطنان آشورى و ارمنى و زرتشتى گام مى نهد با احساسى از حيرت و شگفتى گزارش خود را به پايان برد.

شالوم سلام ، گزارشگر شبكه تلويزيونى استراليا است كه درمأموريتى براى تحقيق از زندگى جامعه يهوديان ايران به ميان اين گروه از هموطنان مى رود، او كه با ذهنى پراز سؤال و بدبينى سفر تحقيقى خودرا شروع مى كند در پايان به پاسخ هايى از زبان خوديهوديان ايران مى رسدكه شنيدنى است. گزارش اين خبرنگار به صورت فيلم مستند پخش شده كه متن پياده شده اين فيلم اكنون پيش روى شما است.

گروه بين الملل

انتظار مى رود جمهورى اسلامى ايران، آخرين كشورى باشد كه يهوديان ساكن آن با آزادى كامل به شعائر دينى خود عمل مى كنند. محمود احمدى نژاد، رئيس جمهور ايران، مى گويد: جامعه يهوديان ايران بزرگترين جامعه يهودى ساكن خاورميانه و خارج از خود اسرائيل است.

برون وين (Bronwyn Adcock) گزارشگر شبكه تلويزيونى ديت لاين استراليا در مأموريت خود در ايران در يك مراسم مذهبى مربوط به يهوديان در كنست شركت كرده است.

گزارشگر: برون وين ادكك

امشب در يك ساختمان قديمى و بسيار ساده واقع در مركز تهران، رويداد مهمى در حال وقوع است. عده اى از يهوديان ايران، به منظور يادبود داستانى باستانى ، در حال برگزارى جشنواره پوريم (Purim) هستند. اين برنامه ثابت مى كند سابقه يهوديان در ايران از قدمتى ۲۵۰۰ ساله برخوردار است.

هارون ياشايى، رهبر جامعه يهوديان مى گويد: «در حقيقت ايران موطن فرهنگى يهوديان است و جالب است اضافه كنم كه تعداد مكان هاى مربوط به يهوديان در ايران، بيشتر از مكان هاى موجود در اسرائيل است.»

گزارشگر: نزديك به ۳۰ سال است جامعه يهوديان ايران در جمهورى اسلامى ايران زندگى مى كنند.

روبرت خالدر، عضو انجمن كنست معتقد است پيروزى انقلاب اسلامى در سال ۱۹۷۹ براى هواداران دين يهود بسيار خوب بوده است. او مى گويد: دستاورد مهم انقلاب اسلامى براى يهوديان ساكن ايران، مذهبى تر شدن آنهاست. ظاهراً مردم با زندگى در يك جامعه مذهبى، بيشتر به سمت اعتقادات و شعائر مذهبى گرايش پيدا مى كنند تا يك جامعه غيرمذهبى.

گزارشگر: يهوديان ساكن ايران بيشتر ترجيح مى دهند زندگى بى سر و صدايى داشته باشندو از تفتيش خبرنگاران خارجى در مورد وضع زندگى خود در يك كشور مسلمان چندان خوش شان نمى آيد. روبرت از جمله افرادى است كه حاضر مى شود با من صحبت كند، او مى گويد: من نمى دانم كه چرا پاسخ اين پرسش ها براى شما اينقدر اهميت دارد. ما در ايران به راحتى زندگى مى كنم و تمامى مراسم مذهبى، سنتى و فرهنگى خود را با آزادى كامل برگزار مى كنيم. اما همان طور كه گفتم امكان دارد اين مسائل در خارج از ايران و بويژه كشورهاى غربى نشان داده نشوند.

گزارشگر: با توجه به دشمنى دولت ايران با دولت اسرائيل، حضور يك جامعه يهودى در ايران اساساً غرب را شگفت زده كرده است و در اين ميان بحث هاى مربوط به هولوكاست، يهوديان ساكن ايران را در مركز توجه دنيا قرار داده است. موريس معتمد نماينده يهوديان در مجلس، فردى است كه در درجه اول خود را يك ايرانى و سپس يهودى مى داند. وى آزادى عمل يهوديان را به اين صورت بيان مى كند كه در زمينه موضوع هولوكاست ديدگاهى متفاوت از نگاه برخى مسئولان مطرح كرده است.

گزارشگر: موريس معتمد مى گويد: با وجود مجادلات و اختلاف نظرهايى كه به وجود آمد، سياستمداران ايرانى ديدگاه واحد درباره مباحثه مناقشه انگيز يهوديان ندارند.

نماينده يهوديان مى گويد: خوشبختانه تا به حال هيچ تهديدى عليه امنيت جامعه يهودى وجود نداشته و دليل اصلى آن اين است كه سياست كلى جمهورى اسلامى هرگز ضديت با يهوديان را دامن نزده است و اميدواريم اين سياست در آينده نيز ادامه داشته باشد.

گزارشگر: اين روزها شاهد گزارش هاى متعددى از رفتارهاى خشونت آميز ميان اقليت هاى دينى از جمله يهوديان در بعضى از كشورهاى اروپايى هستيم، در حالى كه تمامى شواهد و مدارك نشان مى دهند در ايران مسلمانان و يهوديان با يكديگر رفتارى بسيار دوستانه دارند و وجود يك بيمارستان يهودى در جنوب تهران به خوبى گوياى اين حقيقت است. اين بيمارستان يكى از ۴ بيمارستان خيريه يهوديان دنيا و ظاهراً يكى از بهترين بيمارستان هاى ايران نيز است و من همراه يك مرد مسلمان كه نزديك به دو دهه است كه در اين بيمارستان كار مى كند، از قسمت هاى مختلف آن ديدن كرده ام. به بخش مراقبت هاى ويژه (U.C.I) مى رسيم. يهوديان و مسلمانان، بيماران و كاركنان اين بخش را تشكيل مى دهند. فرنگيس كه يك يهودى است مسئول رسيدگى بخش است.

فرنگيس هسيم مى گويد: ما از هر كسى كه به اينجا مى آيد فقط در مورد بيمارى و ناراحتى او سؤال مى كنيم و هيچ كارى با عقايد، مذهب و ايدئولوژى او نداريم. او تأكيد مى كند كه بيش از ۹۵ درصد بيماران ما غيريهودى هستند.

- گزارشگر: بودجه اين بيمارستان در اصل به وسيله يهوديان داخل و خارج از ايران تأمين مى شود، اما اخيراً دولت آقاى احمدى نژاد كمكى به مبلغ ۲۵ ميليون تومان - معادل ۳۲ هزار دلار - به اين بيمارستان كرده است.

دكتر سيامك مرسدق رئيس بيمارستان مى گويد: رقم اين كمك مهم نيست اما نفس اين اقدام برروى ما تأثير فرهنگى دارد و دولت با اين كار خود نشان مى دهد خواستار پابرجاماندن و فعال بودن اين بيمارستان است.

- گزارشگر: درواقع اين اقدام در بردارنده يك پيام مثبت نيز هست؟

دكتر مرسدق:

بله. اين پيام مثبت به ما مى گويد اوضاع بدنيست و هيچ مشكل خاصى ميان جامعه يهوديان ايران و ساير اقوام و نيز دولتمردان ايران وجودندارد.

- گزارشگر: يهوديان در سراسر تهران، حضورى پراهميت و تاحدى محتاطانه دارند. در اين ساختمان كتابخانه اى وجوددارد كه در آن كتاب هاى مختلفى به زبان هاى فارسى و عبرى يافت مى شود و در قسمتى از كتابخانه نيز تصوير آيت الله خمينى (ره) به چشم مى خورد. كمى آن سو تر تمثالى منتسب به حضرت موسى(ع) قرارگرفته است. همچنين در اين منطقه يك قصابى و يك رستوران نيز گوشت ذبح اسلامى را به مردم عرضه مى كند.

سعى مى كنم تا با بعضى از جوانان يهودى ايران كه معتقدند غربى ها برداشت هاى غلطى از كشور آنها دارند صحبت كنم. زنى مى گويد: غربى ها تصور مى كنند ايران كشورى عقب مانده و توسعه نيافته است. اما واقعيت اين نيست. در همين هنگام يك عضو جامعه يهوديان سعى مى كند مصاحبه ما را تكميل كند. او درعين توضيحات اش، به مترجم ما يادآورى مى كند كه فرصت مقرر ما براى ضبط برنامه از انجمن روبه پايان است.

- گزارشگر: گفته مى شد در ايران آزادى بيان وجودندارد، گزارش وزارت خارجه آمريكا متذكر شده است كه يهوديان ايران از صحبت كردن در مورد وضع ناخوشايند خود اكراه دارند. اما موسى بابا، فروشنده معروف عتيقه جات كه ساكن تهران است نمونه عالى براى رد اين ادعا است كه يهوديان ايران از درجاتى از آزادى برخوردارند كه براى بسيارى از غربى ها شگفت انگيز است. طورى كه در سال هاى اخير، يهودى هايى مانند بابا، آزادانه از اسرائيل ديدن كرده اند.

موسى بابا: برخى مسئولان حتى روزهاى شنبه به كشور ما آمده و به ما گفته اند: «شما مى توانيد هروقت كه خواستيد به اسرائيل سفر كنيد» و به ما اطمينان خاطر مى دهند كه هيچ مشكلى ما را تهديد نخواهدكرد و من هرسال به كشورهاى تركيه، اسرائيل و آمريكا سفر مى كنم.

- گزارشگر: بسيارى از يهوديان ايرانى، آزادانه به كشورهاى ديگر سفر مى كنند، آمار و ارقام نشان مى دهند تعداد يهوديانى كه براى هميشه ايران را ترك مى كنند رو به كاهش است. با وجود اين كه فرزندان و نوه هاى موسى بابا در اسرائيل زندگى مى كنند، او معتقداست كه وطن اصلى اش ايران است.

موسى بابا: من عاشق ايران هستم. به دليل اين شيفتگى به ميهن سفر من به خارج از كشور تنها ۲۰ روز طول مى كشد. مسلمانان ايران، مردمانى فوق العاده و منحصر به فرد هستند. آنها انسان هايى با ايمان و خداترسند كه احترام زيادى به من مى گذارند.

- گزارشگر: آيت الله خمينى(ره)، رهبر انقلاب اسلامى ايران، به طور شگفت انگيزى زمينه را براى حمايت از يهوديان در ايران فراهم كرد. هارون ياشايى، رهبر جامعه يهوديان است كه پيش از پيروزى انقلاب اسلامى در سال ۱۹۷۹ با امام خمينى(ره) در تماس بوده است.

هارون ياشايى: ديدگاه صريح و خالى از ابهام امام (ره) بر اين اصل استوار بود كه صهيونيسم يك ايدئولوژى سياسى است و به همين جهت ايشان مخالف صهيونيسم بودند، اما درمقابل، يهوديت را يك مذهب مى ديدند و به آن احترام مى گذاشتند.

يهوديان ايران، براساس انديشه امام خمينى(ره)، شهروندان ايران هستند و حقوق آنها به عنوان يك ايرانى همانند ساير ايرانيان قابل احترام است.

- گزارشگر: مطمئناً يهوديان ايرانى نسبت به اقليت هاى مذهبى ديگر زندگى بهترى دارند. اما موريس معتمد نماينده مجلس مى گويد: تبعيض در هر جامعه اى وجوددارد.

او مى گويد: اگر شما بخواهيد حقوق اقليت هاى مذهبى را مقايسه كنيد شايد در اينجا هم تفاوت هايى وجودداشته باشد. اما در اين سال ها بعضى اين تفاوت ها را با موفقيت از ميان برده ايم و به دنبال يافتن راه حل هاى ديگرى براى ساير تفاوت ها هستيم.

- گزارشگر: يكى ازاين تفاوت ها به وكلاى يهودى مربوط مى شود. باز در همين چارچوب نماينده يهوديان اميدوار است كه با اصلاحات قوانين مدنى يهودى ها هم بتوانند در پست هاى حساس ارتقا يابند و يا در بعضى از وزارتخانه هاى دولتى نيز براى رسيدن به سطوح بالاتر مديريتى به مشكل برخورد نكنند.

- گزارشگر: درباره نگاه ايران به حوادث اسرائيل و وقايعى كه به مرگ فلسطينى ها يا يهوديان منجر مى شود، مى پرسم و معتمد مى گويد: به عنوان نماينده جامعه يهوديان در مجلس هميشه مخالف اعمال خشونت و كشتار مردم بى گناه بوده ام.

- گزارشگر: از نظر شما، يا هر يهودى ايرانى ديگر، حمايت اسرائيل كاملاً غيرممكن به نظرمى رسد؟

معتمد: سياست خارجى ايران، اسرائيل را به رسميت نمى شناسد. در هرحال، ما بخشى از جامعه ايران هستيم و موافق سياست هاى دولت ايران هستيم.

- گزارشگر: شايد براى غربى هايى كه سابقاً شاهد تضاد و كشمكش ميان يهوديان و مسلمانان ساكن فلسطين بوده اند، تصور زندگى سرشار از خوشحالى يهودى ها در يك كشور مسلمان عجيب باشد. اما اين مسأله در ايران غيرعادى به نظرنمى رسد.

هارون ياشايى: هيچ كس نمى گويد من مسلمانم و تو يهودى هستى. پيوند فرهنگى ايران با يهوديان از پيوند با ساير مسلمانان محكم تر است. وجوه اشتراك مسالمت آميز ميان دين يهود و اسلام نزديك تر از ساير اديان است و اعتقادات دين يهود و دين اسلام با هم در نظمى كامل به سر مى برند.

منبع: ایران