اشتباه فاحش مركز لرزه‌نگاري تركيه در اعلام بزرگي زلزله امروز!

معاون پژوهشي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي با ارائه گزارشي اوليه از زلزله مخرب 7.2 ريشتري روز يكشنبه ترکيه از اشتباه مراكز لرزه‌نگاري تركيه در اعلام 6.6 درجه‌اي بزرگي زلزله امروز خبر داد و با اشاره به تبعات اين اشتباه که ناشي از محدوديت بزرگي در مقياس امواج دروني است خواهان مبنا قرار دادن بزرگي گشتاوري در گزارش زلزله ها به ويژه در ايران و ترکيه شد.

دکتر مهدي زارع، دانشيار زلزله شناسي مهندسي و معاون پژوهشي و فناوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله با اعلام اين مطلب به ايسنا گفت: زلزله 23 اکتبر 2011 (اول آبانماه 90) در ساعت 13:41 به وقت محلي (14:11 به وقت تهران) در شمال شرق شهر وان ترکيه – در پهنه شرقي درياچه وان و در حد فاصل درياچه وان و مرز ايران – در پهنه اي بسيار لرزه خيز به لحاظ آمار رخداد زلزله ها روي داد. اين ناحيه با تلاقي گسل‌هاي ناحيه شرق ترکيه با شمال غربي ايران و جنوب غربي قفقار پهنه اي است که در آن زلزله هاي مهم تاريخي و سده بيستم رخ داده است.

وي درباره سابقه لرزه خيزي اين منطقه گفت: در نزديکي پهنه رومرکزي اين زلزله، زمين لرزه 24 نوامبر 1976 – بيست و چهار سال قبل - با پنج هزار نفر کشته، مهمترين زلزله در سده اخير محسوب مي شود که در آن زلزله نيز علاوه بر خسارت سنگين در ترکيه به ويژه شهر چالدران، خسارتهايي در ايران به ويژه به شهرهاي سيه چشمه و خوي و روستاهاي اطراف وارد شد.

زارع خاطرنشان كرد: زلزله وان (تامانلي) در تمامي بيست و چهار ايستگاه شبکه لرزه‌نگاري باند پهن پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله با کيفيت بالا ثبت شد که پژوهش‌هاي اوليه بر روي اين رکورد ها در جريان است. ضمنا گزارش هاي اوليه حاکي است که حداقل سه ايستگاه شتابنگاري (در شبکه ملي شتابنگاري ايران زير نظر مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن) نيز در ناحيه سيه چشمه و خوي شتابنگاشتهاي اين زلزله را (با شتاب حداکثر 0.02 g) ثبت کرده اند.

معاون پژوهشي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي درباره گسل مسبب اين زلزله هم تصريح كرد: منطقه اي که اين زلزله در آن رخ داد ناحيه اي است که گسلهاي فعال به موازات سامانه گسلي آناتولي شمالي (با روند شمالغرب-جنوب شرق) از نزديکي آن عبور مي کنند. اطلاعات اوليه نشان مي دهد که يکي از گسلهاي مرتبط با سامانه گسله آناتولي شمالي مسبب اين رويداد بوده است.

وي خاطرنشان كرد: کانون زلزله در نزديکي روستاي تامانلي قرار داشت. ژرفاي اوليه 8 کيلومتر برآورد شده و شهر هاي دياربکر، آگري، ارزروم، و موش در ترکيه و شهر هاي سيه چشمه و خوي و ماکو در ايران به شدت اين زلزله را احساس کردند.

زارع درباره پس‌لرزه هاي زلزله روز يكشنبه هم گفت: اين زلزله در يک ساعت و نيم اول با چهار پس‌لرزه با بزرگاي بيش از 4 همراه بود که بزرگترين آنها تا لحظه مخابره خبر 15 دقيقه پس از رخداد لرزه اصلي با بزرگاي 5.6 اتفاق افتاد.

وي تصريح كرد: زلزله وان با فروريختن ساختمان‌هاي متعدد در شهر وان و روستاهاي استان وان – به ويژه تابانلي- همراه بوده است. فروريختن يک ساختمان هفت طبقه در منطقه اي از شهر وان که در آن مجتمع هاي مسکوني – ارزان قيمت – متمرکز بودند، موجب اعزام نيروهاي امدادي و البته تمرکز توجه رسانه هاي بين المللي به اين ساختمان فروريخته شد. براورد مي شود که اين زلزله با چند هزار نفر کشته همراه باشد به طوري كه در دو ساعت اول بعد از رخداد، تعداد تلفات بيش از هزار نفر برآورد شده است.

وي در ادامه درباره بزرگي زلزله كه اطلاعات مختلفي از منابع ترك درباره آن منتشر شده نيز به ايسنا گفت: تقريبا تمامي شبکه هاي جهاني لرزه نگاري از همان دقايق اوليه بزرگاي زلزله را به صورت اوليه 7.3 در مقياس بزرگاي گشتاوري (Mw) براورد و گزارش کردند به ويژه مرکز ملي اطلاعات زلزله آمريکا (NEIC) و مرکز زلزله شناسي اروپا - مديترانه (CSEM) در حدود 20 دقيقه پس از رخداد چنين اطلاعاتي را روي وب سايت خود گزارش کردند و مرکز اطلاع رساني سريع مديريت بحران سوييس (GDACS) هم در اس ام اس هاي ارسالي خود حدود 25 دقيقه پس از رخداد زلزله، بزرگاي آن را 7.3 اعلام كرد.

زارع خاطرنشان كرد: رصدخانه کانديلي در استانبول وابسته به دانشگاه بوغازيچي ترکيه در ساعات اوليه پس از رخداد زلزله بزرگاي در مقياس امواج دروني (mb ) را 6.6 اعلام کرد که تا حدود دوساعت پس از وقوع رخداد نيز رسانه هاي ترکيه و هلال احمر ترکيه بزرگي 6.6 را به عنوان بزرگي زلزله اعلام و تکرار مي کردند. البته رييس رصدخانه کانديلي، پروفسور مصطفي ارديک در مصاحبه اي بزرگاي زلزله را اصلاح کرده و – به درستي – توضيح داد که به دليل محدوديت بزرگاي در مقياس امواج دروني –mb- و اشباع شدن آن، امکان گزارش دقيق نبوده و بنابراين مقدار بزرگاي به 7.2 اصلاح و اعلام شد.

اين موضوع نکته مهمي را نشان مي دهد که شبکه هاي ملي – مثل شبکه هاي ايران و ترکيه – در صورت اعلام سريع بزرگاي زلزله هاي بزرگ با مقياس امواج دروني، همچنان امکان اشتباه در اعلام سريع بزرگي زلزله هاي اصلي (با بزرگاي بيش از 7) را دارند و چه بسا سازمانهاي مديريت بحران به اين دليل سردرگم شوند. البته امروزه با وجود اينترنت و دسترسي سريع به داده هاي شبکه‌هاي جهاني، هم امکان اطلاع رساني و تصحيح برآورد وجود دارد و هم لازم است تا بزرگي گشتاوري به عنوان مبناي گزارش چنين مراکزي – به ويژه در ايران و ترکيه - قرار گيرد.

زارع تصريح كرد: زلزله وان هشداري مهم براي وقوع اتفاقي مشابه با بزرگاي بيش از 7.0 در فلات ايران است که اکنون 14 سال و شش ماه است که پس از رخداد زلزله 20 ارديبهشت 1376 اردکول قائن با بزرگاي 7.2، سکوت لرزه‌يي نسبتا طولاني (نسبت به وقوع زلزله اي با بزرگاي بيش از 7) در آن برقرار شده است. اين در حالي است که فلات ايران به لحاظ آماري به طور متوسط هر 10 سال، يک يا دو زلزله با بزرگاي بيش از 7 در پنجاه سال اخير تجربه کرده است. زلزله وان زنگ خطر مهم ديگر در کنار مرزهايمان است.