گفت و گو با خلبان ماهر هما که جان مسافران را نجات داد

هواپیمای پرواز 742 مسكو-تهران قرار بود ساعت 15:20 26 مهرماه 1390 درفرودگاه حضرت امام (ره) فرود آید كه خلبان هنگام باز كردن ارابه های فرود، متوجه مشكل در چرخ جلوی هواپیما شد و علی رغم اجرای دستور العمل های مربوطه چرخ باز نشد كه در نهایت این پرواز در باند چپ فرودگاه مهرآباد، با تسلط و تبحر خلبان این هواپیما "كاپیتان هوشنگ شهبازی"، در ساعت 16:00 به سلامت در باند فرودگاه مهرآباد فرود آمد.

در چند روز گذشته با انتشار فیلمی كه اوج تبحر این خلبان و فرود معجزه باز این هواپیما را روی چرخ های عقب نشان داد، موجی از تقدیرهای مردمی در سكوت معلوم رسانه های دولتی صورت پذیرفت و حتی در فیس بوك صفحه ای برای تقدیر از این خلبان ایجاد شده است كه برخی خلبانان خارجی نیز به تقدیر از لندینگ منحصر به فرد وی پرداخته اند.

كاپیتان هوشنگ شهبازی، متولد 1335 در میانه و فرزند یك معلم شریف است كه پس از اخد دو دیپلم مكانیك فنی حرفه ای و ریاضی و سپس دریافت مدرك مهندسی مكانیك راهی دانشكده هواپیمایی ایران شد و در سطح مهندسی هواپیما فارغ التحصیل شد و در حوزه بازرس فنی و كارشناس صلاحیت پرواز  به مدت هفت سال فعالیت كرد و پس از آن به مدت یازده سال مهندس پرواز هواپیمای ایرباس 300 و 727 بوده و در ادامه به پیشنهاد برخی مسئولان در دوره خلبانی شركات كرد و كمك خلبان هواپیمای 727، ایرباس 300، 707 و 744 شد و سپس خلبان یا همان كاپیتان شد و حالا بر روی 727 تیك آف و لندینگ می كند.

او به واسطه نوع ورودش به این بخش تقریباً تمامی دوره های فنی را در ایران و كشورهای اروپایی و آسیایی طی كرده و در واقع شهبازی پیش از این پرواز تجربه طولانی مدت حضور در هر سه صندلی مهندس پرواز، كمك خلبان و خلبان 727 را داشته است.

در كشورهای غربی، به اشخاصی كه جان یك یا چند نفر را نجات دهند، نشان شجاعت اهدا می شود و برای اشخاصی كه چنین حركت های بزرگی انجام داده و جان یكصد مسافر را اینگونه معجزه آسا نجات دهند، علاوه بر اهداء مدال و جوایز متعددی كه تلویزیون های خصوصی تحت عنوان ترین ها هدیه داده و برخی صدهاهزار دلار ارزش مادی دارد، حتی اقدام به ساخت فیلم های سینمایی می كنند! به همین مناسبت «آینده»، در آخرین روز فعالیتش، آخرین خبرش را اختصاص داد به گفت و گویی با این كاپیتان شجاع هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران كه نمادی از عملكرد مثبت خلبانان كشورمان بود كه همواره در مسائل مختلف مظلوم واقع می شوند و متاسفانه علی رغم عملكرد منحصربه فرد به خلبان هما، چندان مورد پردازش رسانه های داخلی قرار نگرفت.

كاپیتان شهبازی، در حوادث هوایی اینچنینی، موردی كه در فرودگاه مهرآباد رخ داد و هیچ خسارتی را چه به بدنه هواپیما و چه مسافران، تقریباً نادر است. بگذارید ابتدا در این باره صحبت كنیم كه سهم خودتان را در این فرود موفق و نجات جان صد مسافر هواپیما چقدر می دانید؟

ببینید ؛ این پرواز به دلیل اینكه طولانی بود و از مهرآباد به امام خمینی و از امام خمینی به مسكو و سپس از فرودگاه مسكو به فرودگاه امام خمینی بود، در زمان رفت كاپیتان رستگارفر و كاپیتان قربان پور مسئولیت برعهده داشتند و در حین بازگشت كه این اتفاق رخ داد بنده و كاپیتان عقدایی مسئولیت را برعهده داشتیم كه همه اینها استاد بنده هستند و تك تك خدمه پرواز در فرود موفق و بدون هزینه این هواپیما نقش داشتند و البته پیش از آن نیز دعای مردم و كمك خداوند در این زمینه موثر واقع شد و بنده كمترین بودم و از همین طریق، از تمامی همكارانم در این پرواز تقدیر میكنم.
تصور می كنم اگر لطف خدا شامل حالمان نمی شد، مهارت بنده به تنهایی كافی نبود كه هواپیمایی از خط وسط باند پرواز حتی یك متر منحرف نشود و پس از این فرود، تنها زیر دماغه اش اندكی ساییده شده و انگار سمباده خورده باشد.

در بازگشت از مسكو، كجا متوجه شدید كه چرخ های هواپیما باز نمی شود و بدون چرخ جلو باید فرود بیایید؟

پس از آنكه از مسكو تیك آف كردیم، در فضای هوایی ایران و نزدیك زنجان، از فرودگاه امام درخواست كاهش ارتفاع را كردم كه اجازه داده شد و جلوتر آمدیم تا به منطقه ای حدود پانزده مایلی فرودگاه رسیدیم كه باید سرعت را كم كرده، چرخ را باز می كردیم و حالت نشستن می گرفتیم كه در اصطلاح شهپر می گویند كه به كمك خلبان گفتم چرخ را بدهد پایین.اما چرخ جلو باز نشد و پس از چند بار امتحان دستورالعمل های درنظر گرفته شده برای چنین شرایطی و عدم باز شدن چرخ، از فراز فرودگاه امام خمینی گذشتیم و به منطقه شورآباد رفتیم كه محلی برای آماده سازی هواپیمایی است كه چنین نقص هایی دارند و تمامی فرودگاه های دنیا چنین مناطقی را در نظر می گیرند كه هواپیما در آن منطقه حین چرخیدن دور یك مدار، دستور العمل ها را انجام می دهد و اگر سوختی دارد خالی می كند یا می سوزاند و آماده فرود اضطراری در باند فرودگاه می شود.

مسافران چه زمانی متوجه اشكال در هواپیما شدند و چه واكنشی داشتند؟

در زنجان به مسافران اعلام كردم كه هواپیما دچار این نقص فنی شده و در شورآباد نیز گفتم باید بدون چرخ فرود بیاییم كه چون بخش قابل توجهی از مسافران روس بودند و انگلیسی قوی نداشتند ابتدا متوجه نشدند اما سر مهماندار یكی از ایرانی های كه روسی بلد بود را صدا كرد و آن شهروند محترم برای روس ها توضیح داد و خوشبختانه با همراهی خوب مهمانداران پرواز، شاهد اتفاق خاصی و حادثه از جهت استرس چنین اتفاقی میان مسافران نبودیم و همه چیز به خیر گذشت.

بعد از حضور در منطقه شورآباد چه اتفاقی افتاد و چرا به جای فرودگاه امام خمینی كه مقصد پروازتان بود، در مهرآباد فرود آمدید؟

سوختمان آنچنان زیاد نبود كه در حدود 25 دقیقه پرواز روی شورآباد، به حداقل لازم رسید و پس از اجرای دستورالعمل های شركت سازنده هواپیما و صحبت با مسافران، بنده انتخاب كردم كه به جای فرودگاه امام خمینی در فرودگاه مهرآباد فرود بیاییم، چرا كه اولاً فرودگاه امام خمینی یك باند داشت و در صورت فرود، شاید ده ساعت باند بسته می شد و باید فرودگاه امام پروازهای خارجی اش را دایورت می كرد و هواپیماها بازمی گشتند و برای اعتبار خطوطی هوایی ایران اصلاً خوب نبود ولی فرودگاه مهرآباد دو باند داشت كه نهایتاً یكی از این دو باند كه باند چپ بود، بسته شد.

همچنین بحث دیگر نزدیكی به شهر بود، چرا كه در هر حال احتمال هرگونه حادثه می رفت و ممكن بود كه هواپیما با سر شدید زمین بخورد و دماغه متلاشی شود و زیر چرخ ها برود یا یك بال هواپیما زمین بخورد و هواپیما آتش بگیرد و اتفاقات دیگری نیز متصور بود و طبیعتاً فرودگاه امام فاصله بیشتری با بیمارستان داشت و بنده دیدم اگر اتفاقی هم بیفتد، امكان انتقال سریع مصدومان به بیمارستان در مهرآباد بسیار سهل الوصول تر است.

در حین فرود، اوضاع چگونه پیش رفت و چگونه عملیات فرود اضطراری چنین هواپیمایی را مدیریت كردید؟

بنده درخواست فرود اضطراری به برج مراقبت فرودگاه مهرآباد كردم و سپس باند چپ آماده شد و من دقیقاً برای برج مراقبت مشخص كردم كه كجا چرخ های هواپیما به زمین خواهد خورد، چه میزان سر می خورد و كجا متوقف خواهد شد و به همین دلیل آتش نشانی و اورژانس در نزدیك ترین نقطه به محل توقف 727 قرار داشتند و تنها ثانیه هایی پس از توقف هواپیما، عملیات تخلیه اضطراری هواپیما آغاز شد.

خوشبختانه همه چیز بر وقف مراد بود و باد مخالفی نیز نمی زد، چون بالا نگه داشتن دماغه هواپیما در لحظه نخست فرود به دلیل سرعت هواپیما دشوار نیست اما هرچه سرعت هواپیما كاهش می یابد، سنگینی دماغه غیر قابل كنترل تر شده و عوامل محیطی در مسیر هواپیما تاثیرگذار می شود. ما با چرخ های اصلی نشستیم، و یك سری تكنیك های تخصصی پرواز كه برای چنین شرایطی است، اجرا كردیم و با استفاده از اختلاف ترمز چپ و راست در وسط باند ماندیم و خوشبختانه هواپیما بسیار نرم متوقف شد و حتی زیر كابین نیز آسیبی ندید.

انتظار می رفت، پس از این اتفاق منحصر به فرد و با توجه به سبقه حوادث هوایی كه در كشورمان، از حضرتعالی تقدیر خاصی بشود چرا كه در دیگر كشورها برای نجات حتی یك انسان نیز نشان شجاعت به اشخاص اهداء می شود اما به جز تقدیر عمومی از شما، اتفاق خاصی نیافتاده است. خودتان چه تصوری دارید؟

به هر حال بنده به وظیفه ام عمل كرده ام اما واقعیتش خودم انتظار بیشتری داشتم. متاسفانه تنها دو بار این تصاویر در زمانی كمتر از 30 ثانیه در دو بخش خبری پخش شد و همه پردازش به ماجرا در همین موضوع خلاصه می شد اما رسانه های خارجی، بارها و بارها در این باره گزارش پخش كردند و حداقل انتظارم این بود كه به اندازه رسانه های خارجی، در ایران به این موضوع پرداخته شود و اصلاً بنده كه مهم نیستم، زحمات سایر كادر پروازی این هواپیما مورد توجه بیشتر افكار عمومی و مسئولان محترم قرار بگیرد.
هرچند محدداً تاكید می كنم، آنچه اتفاق افتاد وظیفه ما بود و همین كه مردم خوشحال شدند و احساس خوبی پیدا كردند كه بخشی از آن را در روزهای اخیر به بنده منتقل كردند، برایم بسیار ارزشمند بود و همین جا از همه مردمی كه ابراز لطف كردند، قدردانی میكنم.