آغاز تاثیرگذاری بحران سوریه بر روابط تهران - دوحه

عصر ایران ؛رضا غبیشاوی - همانطور که قابل پیش بینی بود بحران در سوریه تاثیر خود را در رابطه "صمیمانه و نزدیک" میان ایران و قطر نیز گذاشت.

براساس اعلام رسانه های نزدیک به دولت، محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در اعتراض به رویکرد قطر علیه سوریه، برنامه سفرش را به دوحه لغو کرد.

احمدی نژاد قرار بود روز سه شنبه گذشته برای حضور در نشست سران کشورهای صادرکننده گاز راهی دوحه شود اما این سفر در آخرین دقایق، لغو شد و تاکنون نیز با وجود گذشت چند روز همچنان مقامات دولتی درباره دلایل این لغو سفر مطلبی نگفته اند. این در حالی است که حتی صبح روز سه شنبه گذشته برخی از رسانه های خارجی از انجام سفر خبر داده بودند.

رستم قاسمی وزیر نفت ایران هم که به جای احمدی نژاد در نشست دوحه شرکت کرد گفته بود:"رئیس جمهور ایران می خواست در این نشست شرکت کند اما نتوانست بیاید."
سایت خبری رجانیوز نزدیک به دولت در این باره به نقل از یک منبع آگاه نوشت:" علت لغو سفر، حمايت جدي قطر از تعليق عضويت سوريه در اتحاديه عرب بوده است."

در این وضعیت می توان گفت بحران در سوریه پس از تیره کردن روابط تهران - آنکارا هم اکنون به سراغ روابط تهران - دوحه نیز آمده است تا این دو دوست منطقه ای را دستخوش تحول کند.
ریشه این موضوع را باید در تفاوت ریشه ای دیدگاه ایران از یک سو و دیدگاه های ترکیه و قطر از سوی دیگر در برابر بحران فعلی در سوریه دانست.


ایران موضع دولت سوریه را درباره حوادث این کشور تایید و ناآرامی های سوریه را به گروه های تروریستی ، تحریک عوامل خارجی و در راس آنها اسرائیل و آمریکا نسبت می دهد و اعتراضات در سوریه را خارج از چارچوب انقلاب های عربی در کشورهای تونس، مصر ، لیبی یمن و بحرین می داند.

ایران معتقد است فشارهای رو به افزایش علیه دولت سوریه، اقدامی در جهت ضربه زدن به جبهه مقاومت ضد اسرائیلی در منطقه است.
البته مقامات ایرانی از جمله محمود احمدی نژاد رئیس جمهور و علی اکبر صالحی وزیر خارجه به صورت کمرنگ، چند مرتبه از مقامات سوریه خواسته اند ضمن توقف خشونت ها، اصلاحات فوری و اساسی را برای برآورده ساختن مطالبات مردمی به اجرا بگذارند.

ترکیه و قطر اما تحولات سوریه را در ادامه انقلاب های عربی می دانند و خواهان توقف کشتار معترضین در سوریه از سوی ارتش و نیروهای امنیتی این کشور هستند.

تا قبل از بحران در سوریه، از چهارکشور ایران، قطر، ترکیه و سوریه به عنوان هم پیمان منطقه ای یاد می شد و مواضع این چهار کشور در بسیاری از موضوعات در یک مسیر بود اما بحران سوریه، این ائتلاف غیررسمی در منطقه را به پایان برد.

 سوریه ، اتحادیه عرب و قطر

وزیران خارجه اتحادیه عرب در نشست شنبه گذشته ( 21 آبان) در قاهره، به دلیل ادامه کشتار معترضین در سوریه، عضویت این کشور را در این اتحادیه به حالت تعلیق درآوردند و تهدید کردند در صورت ادامه وضعیت کنونی، اقدامات و مجازات بیشتری را علیه دمشق به کار خواهند گرفت. این اقدام با حمایت 18 عضو اتحادیه عرب، مخالفت یمن و لبنان و رای ممتنع عراق روبه رو شد.

قطر ریاست دوره ای نشست وزیران امور خارجه اتحادیه عرب را برعهده دارد. سوریه معتقد است اقدامات علیه دمشق در این اتحادیه با تحریک، سازماندهی و هدایت قطر انجام می شود. در کنار این موضوع، سوریه قطر را متهم می کند که از طریق شبکه ماهواره ای الجزیره  ضمن پوشش گسترده اعتراضات در سوریه، افکار عمومی این کشور و جهان را علیه دولت سوریه تحریک می کند.

سفارت قطر در دمشق مورد حمله هواداران "خودجوش" بشار اسد قرار گرفت و برای مدت زمان کوتاهی به اشغال آنها درآمد. شبکه های اول و خبر در تلویزیون دولتی سوریه نیز به پخش مصاحبه هایی با مردم در انتقاد از قطر و اتحادیه عرب، انتشار تحلیل هایی علیه سیاست های منطقه ای دوحه و تصاویر ملاقات های گذشته وزیر امور خارجه و امیر قطر با مقامات اسرائیلی می پردازند.

این در حالی است که تا قبل از بحران اخیر سوریه، روابط میان دمشق و دوحه بسیار نزدیک بود.
سفارت قطر در روزهای ابتدای بحران سوریه، مورد حمله هواداران بشار اسد قرار گرفت و به همین دلیل، سفیر قطر در همان مقطع، دمشق را ترک کرد.
حمایت ایران از موضع سوریه علیه قطر را حتی می توان در ورود برنامه هایی علیه سیاست های قطر در شبکه عربی زبان تلویزیون دولتی ایران یعنی شبکه العالم مشاهده کرد.
شبکه العالم نیز همراه با رسانه های سوریه، در قالب برنامه های خبری و تحلیلی، خط سیر مخالفت با قطر را آغاز کرده است.


 بحران در سوریه

سوریه از فروردین گذشته تاکنون با موجی از اعتراضات داخلی روبه رو است. این اعتراضات با سرکوب و کاربرد گسترده خشونت از طرف نیروهای امنیتی و ارتش روبه رو شده است. بنابه اعلام سازمان ملل متحد تاکنون 3500 نفر از غیرنظامیان در این سرکوب ها کشته شده اند.
معترضین داخلی در سوریه با برگزاری تجمعات و راهپیمایی های روزانه در شهرهای مختلف خواهان کناره گیری حکومت بشار اسد رئیس جمهور و پایان 41 سال حکمرانی حزب بعث و خانواده اسد بر این کشور هستند.

البته معترضین و مخالفین هنوز نتوانسته اند در 2 شهر بزرگ سوریه یعنی دمشق و حلب، تجمعات و راهپیمایی های بزرگی را برگزار کنند. همچنین شماری از جداشدگان از ارتش سوریه به مواضع نیروهای مسلح و امنیتی این کشور حمله کرده و تعدادی از نظامیان سوری را کشته اند.
دولت سوریه در مقابل با رد وجود تجمعات ضد حکومتی، ناآرامی ها و خشونت ها را به گروه های تروریستی و تبهکار مسلح نسبت می دهد.

  روابط ایران و ترکیه

تا قبل از بحران سوریه روابط گرمی میان ایران و ترکیه برقرار بود اما هر چه این بحران ادامه یافت میزان دوری تهران و آنکارا از یکدیگر نیز بیشتر شد. البته در این تیرگی، موافقت آنکارا برای میزبانی از سپر موشکی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیز نقش عمده ای داشت اما بحران سوریه در صدر قرار دارد.

تا قبل از بحران سوریه، ایران از دولت فعلی ترکیه به عنوان جریان اسلامگرا حمایت و مواضع ضد اسرائیلی آنها را تایید می کرد اما پس از بحران، ایران بارها ترکیه را متهم کرده که در حال اجرای سیاست های غرب در منطقه و به ویژه در برابر سوریه است.

ایران از موضع گیری های تند مقامات ترکیه و در راس آنها رجب طیب اردوغان نخست وزیر علیه سیاست های دولت سوریه ناراضی است و این نارضایتی خود را از طرق گوناگون اظهار کرده است.



  روابط ایران و قطر

ایران در میان 6 کشور جنوب خلیج فارس، پس از عمان، بالاترین سطح روابط را با قطر دارد. قطر در محافل بین الملل از ایران و سیاست های هسته ای آن حمایت می کند. قطر در هنگام عضویت غیردائم در شورای امنیت، به قطعنامه علیه برنامه هسته ای ایران، رای موافق نداده بود. تهران و دوحه در 6 سال اخیر شاهد ترافیک سنگین رفت و آمد مقامات ایران و قطر و در راس آن سران دو کشور بود.

حمایت نسبی قطر از انقلاب در مصر و سرنگونی حکومت حسنی مبارک، حزب الله در لبنان، حماس در فلسطین و حکومت بشار اسد در سوریه قبل از بحران این کشور، بر نزدیکی میان دوحه و تهران افزوده بود.
سیاست قطر برای قدرت نمایی در مقابل عربستان سعودی نیز یکی از عوامل نزدیکی حکومت آل ثانی به ایران به شمار می رود.

اما به نظر می رسد با افزایش فشارهای دیپلماتیک علیه سوریه و قرار گرفتن حکومت بشار اسد در ریل کناره گیری از قدرت و بالا گرفتن تنش ها میان دمشق و دوحه، سکوت ایران هم در برابر قطر به پایان رسیده است.
رابطه ایران و سوریه رابطه ای استراتژیک است و میان دو کشور، بالاترین سطح از اعتماد متقابل و همسویی در برابر تحولات منطقه ای و  جهانی وجود دارد.

به نظر می رسد با ادامه فشارها علیه دولت سوریه که با ایفای نقش پررنگ قطر همراه است، فاصله تهران و دوحه نیز بیشتر شود.