منبع: تهران امروز

ساعت 3 بعد از نيمه‌شب كه هفتمين پادشاه را خواب مي‌بينيد، ناگهان با صداي زنگ اس‌ام‌اس از خواب مي‌پريد، با چشمان بسته به خيال اينكه حتما اين وقت شب كسي مي‌خواهد شما را از حادثه‌اي مهم مطلع كند، در تاريكي به دنبال گوشي‌تان مي‌گرديد.

به اين موضوع فكر مي‌كنيد چه اتفاقي رخ داده كه بايد اين وقت شب خوابتان پريشان شود؟! تكليف سهميه‌بندي بنزين روشن شده، يا اينكه بالاخره بازار مسكن سر و ساماني گرفته؟ شايد هم خيلي مهم‌تر از اين اتفاقاتي كه در اين وقت شب به ذهنتان مي‌رسد، ‌‌باشد. در حالي كه هنوز در خواب و بيداري به‌سر مي‌بريد، متوجه تصوير پاكتي كه بر روي صفحه گوشي ظاهر شده، مي‌شويد. كنجكاوي ديگر امانتان نمي‌دهد و دوست داريد هرچه سريع‌تر از متن اين پيام ناخوانده كه بدون كسب اجازه آمده، مطلع شويد. متن پيام مثل ريختن يك پارچ آب يخ روي سرتان است: «سلام، با شرمندگي زياد، اگر بي‌خوابي به سراغم نيامده بود مزاحمتون نمي‌شدم. اميدوارم از ادامه خوابتان لذت ببريد.»

تازه متوجه مي‌شويد همه آن فكرهايي كه به ذهنتان مي‌رسيد، اشتباه بوده و هيچ خبر مهمي در كار نيست. فقط يكي از دوستان شما كه دچار بي‌خوابي شده، مي‌خواسته به اين وسيله شما را هم در بي‌خوابي خود شريك كند.

بالاخره آن شب را با هر زحمتي شده به صبح مي‌رسانيد و فردا با چشماني پف‌آلود در جلسه مهم كاري يا سر كلاس دانشگاه حاضر مي‌شويد و باز برايتان اس‌ام‌اس مي‌آيد. مجبور مي‌شويد با نگاهي شرمگين از همه همكارانتان پوزش بخواهيد. آنها با لبخندي از شما مي‌خواهند تا توجتان به جلسه باشد و يا استادتان با يك اخم جدي به شما تذكر مي‌دهد كه لطفا سركلاس موبايلتان را خاموش كنيد اما كنجكاوي شديدا به سراغتان آمده و وسوسه مي‌شويد تا پيام را بخوانيد. پيامي كوتاه حواستان را دوباره پرت مي‌كند: «با خريد يكي از املاك ما، صاحب اقامت دائم اروپا شويد». حالا ديگر وسوسه‌تان دو برابر شده تا قيد كار و كلاس‌هاي يكنواخت دانشگاه را بزنيد و هرچقدر كه مي‌توانيد، سرمايه فراهم كنيد تا مالك يكي از آن آپارتمان‌هاي شيك و اقامت دائم اروپا شويد.

تولد اس‌ام‌اس در ايران

به‌طور حتم در طول روز براي شما پيام‌هاي بسياري ارسال و يا توسط شما فرستاده مي‌شود. پيام‌هايي با مضامين مختلف اجتماعي، سياسي، طنز و تبليغاتي كه بين كاربران تلفن همراه ردوبدل مي‌شود. با توجه به فراواني و تنوع اس‌ام‌اس در ايران بايد گفت كه اس‌ام‌اس در ايران از كاركردهاي اصلي خود انتقال پيام‌هاي شخصي و خصوصي است، خارج شده و كاركردهاي ديگري پيدا كرده است، كاركردهايي كه در بسياري از مواقع مي‌توانند نقش عمده و مثمرثمري را داشته باشند.

انتقال پيام شخصي و خصوصي به طريقه نوشتاري و يا همان اس‌ام‌اس اولين بار در سال 1990 در اروپا متولد شد و در سال 1998 با تكميل فن‌آوري‌هاي جانبي حسابي محبوب شد اما تاسيسات فني اس‌ام‌اس در ايران با تاخير فراوان در اواخر سال 1381 شمسي و اوايل سال 2003 ميلادي در شركت مخابرات راه‌اندازي شد و از آن پس با شتابي فزاينده رشد و گسترش يافت، به حدي كه به عنوان مثال تنها ظرف 6 روز، از 29 اسفند 1384 تا 6 فروردين 1385 چيزي حدود 175 ميليون اس‌ام‌اس به قيمت تقريبي دو ميليارد تومان، به نواحي مختلف كشور ارسال شد، از اين ميان تنها سهم روز اول سال 85 بيش از 30 ميليون پيام كوتاه بوده است. افزايش تعداد اس‌ام‌اس‌هاي ارسالي به خوبي مي‌تواند بيانگر محبوبيت اين وسيله ارتباطي در ايران باشد.

چند جور اس‌ام‌اس داريم؟

گرچه تاكنون تحقيق آماري در مورد اس‌ام‌اس‌ها درايران انجام نشده است اما با رجوع به منابعي مانند اينترنت و با پرسش از برخي ارسال و دريافت‌كنندگان پيام كوتاه مي‌توان به طنز و فكاهي، اجتماعي، سياسي، قومي قبيله‌اي، گروه‌هاي مختلف اجتماعي، حوادث اجتماعي، سياسي، عشقي، تبليغي تجاري، مذهبي، خرافي، اخلاقي حكمي، اطلاع‌رساني، ادبي و ورزشي به عنوان گونه‌هاي مختلف و رايج اس‌ام‌اس اشاره كرد.كاملا مشخص است كه درگستره وسيع پيام كوتاه و تحت لواي گونه‌هاي متنوع آن، عرصه‌هاي مختلف زندگي فردي و اجتماعي مورد اشاره، تمسخر، اعتراض و گاهي تاييد قرار مي‌گيرد. در واقع دايره گسترده اس‌ام‌اس آينه‌اي است كه تقريبا تمام آنچه كه يك انسان در روابط فردي و اجتماعي‌اش، به‌طور روزمره با آن سر و كار دارد را در خويش منعكس مي‌كند.

مصاحبه در مورد اس‌ام‌اس

دكتر قرائي‌مقدم، آسيب‌شناس اجتماعي در گفت‌وگو با «تهران امروز» در مورد اس‌ام‌اس مي‌گويد: هر نوع نوآوري و تغيير و تحول براي اينكه در جامعه نهادينه و از آن درست استفاده شود به زمان زيادي نياز دارد. در غير اينصورت دچار آسيب و مضراتي خواهد شد. در كشور ما حدود 7 سال است كه تلفن همراه وارد شده و از آن استفاده مي‌شود و در كشور‌هاي اروپايي 17 سال از تولد اين پديده مي‌گذرد به همين دليل مردم به تاخير فرهنگي كه در جامعه‌شناسي بحثي بسيار مهم است دچار شده‌اند. بررسي‌هاي صورت گرفته نشان مي‌دهد افرادي كه داراي تحصيلات بالا و شخصيت هستند از فرستادن اس‌ام‌اس در مواقع غير ضروري خودداري مي‌كنند.
كساني كه تحصيلات كمتري دارند تمايل بيشتري به فرستادن اس‌ام‌اس‌هاي بي‌مورد و يا مبتذل نشان مي‌دهند. به عقيده اين استاد دانشگاه و آسيب‌شناس اجتماعي نهادينه شدن فرهنگ صحيح استفاده از تلفن همراه و به تبع از آن اس‌ام‌اس به زمان زياد و انطباق‌پذيري نياز دارد چراكه اين پديده به صورت ناگهاني بر كشور وارد شده و در بين اقشار مختلف كاربرد‌هايي گوناگون دارد. البته نبايد انتظار داشته باشيم تا مانند كشورهاي سوئد و فرانسه كه حساب كار خود را دارند از اين وسيله هم در ايران به صورت صحيح استفاده شود.

به عقيده وي اس‌ام‌اس يك ابزار علمي ـ‌ آموزشي است كه مي‌تواند فوايد بسيار زيادي داشته باشد كه همه به طريقه استفاده از آن برمي‌گردد؛ براي استفاده از هر چيزي نياز به فرهنگ‌سازي است كه اين كار بايد از مدرسه، راديو، تلويزيون و مطبوعات آغاز شود رسانه‌ها نيز در اين زمينه بايد فعال باشند تا فرهنگ صحيح استفاده از اين تكنولوژي را براي مردم در جامعه روشن و نهادينه كنند، به اين ترتيب مشكل تاخر فرهنگي كه با كشورهاي متمدن و پيشرفته صنعتي وجود دارد از بين رفته و مي‌توانيم خود را با آنها منطبق كنيم.

مينو بديعي، روزنامه‌نگار در گفت‌وگو با خبرنگار تهران امروز در مورد جايگاه اس‌ام‌اس در ارتباطات جمعي مي‌گويد: «شايد اس‌ام‌اس در چارچوب مفاهيم رسانه‌اي بگنجد اما جزو وسايل ارتباط‌جمعي محسوب نمي‌شود، اس‌ام‌اس يك روش براي انتقال پيام‌ها و مبادله اطلاعات به صورت ضعيف محسوب مي‌شود.»

وي با اشاره به ديدگاه جامعه‌شناسي ارتباطات خاطرنشان كرد: «اس‌ام‌اس به دنياي پست مدرنيسم متعلق است كه توسط آن با فاميل و يا دوست ارتباط برقرار و اطلاعاتي كه به هيچ عنوان بار خبري و يا اطلاع‌رساني ندارد مبادله مي‌شود، به همين دليل هم نمي‌توان به آن به عنوان رسانه‌اي خبري نگاه كرد، چرا كه تلفن همراه و اس‌ام‌اس در كشورهاي اروپايي و يا در ساير كشورها وسيله ارتباطات ساده و طبيعي است.»به عقيده اين روزنامه‌نگار در كشورهاي اروپايي و پيشرفته كه سال‌ها با اين تكنولوژي آشنا هستند از موبايل به عنوان وسيله‌اي براي بهره‌برداري در مسائل مهم تجاري، صنعتي، مديريتي استفاده مي‌كنند، اما دقت در كاركردهاي آن در ايران نشان مي‌دهد كه اين وسيله مهم ارتباطي كاركردهاي مهم خود را از دست داده و به وسيله‌اي تفريحي و سرگرم‌كننده تبديل شده است به‌طوري كه همه اقشار جامعه به نحوي از اين كاركرد تلفن همراه استفاده بي‌شماري مي‌كنند كه سيستم‌هاي ناقص مخابراتي و برخي محدوديت‌ها نيز اين معضل را تشديد كرده و به همين دلايل كمتر توانستيم در تسريع فعاليت‌هاي اقتصادي از آن بهره ببريم.بديعي با اشاره به جريان نداشتن فرهنگ مكتوب در كشور مي‌گويد: «در جامعه‌اي كه فرهنگ مكتوب جريان ندارد پديده‌اي مثل اس‌ام‌اس رايج و فراگير مي‌شود و جايگاه ويژه‌اي پيدا مي‌كند اما چون به فرهنگ ارتباطات كمك نمي‌كند به عنوان ابزار ارتباطي محسوب نمي‌شود. اس‌ام‌اس در ايران بيشتر به عنوان سرگرمي‌، جالب و جذاب است كه بيشتر قشرهاي جامعه با تحصيلات مختلف و يا مناصب مختلف از آن استفاده مي‌كنند.

به عقيده اين استاد ارتباطات در جامعه وقتي آزادي بيان محدود باشد، مردم آن جامعه براي اطلاع از اخبار و رويدادهاي مختلف به پديده‌هايي نو مثل اينترنت و يا پيام كوتاه روي مي‌آورند تا بدون هيچ محدوديتي ارتباط برقرار كرده و يا اخبار و اطلاعات مورد نياز خود را به دست آورند همين موضوع هم سبب شد تا پديده‌اي مثل اينترنت و يا اس‌ام‌اس خيلي زود جايگاه ويژه‌اي پيدا كند و بيشترين كاربران را به خود اختصاص دهد كه البته بخشي از اين محبوبيت‌ها مربوط به فشارهاي جامعه است.

بديعي اس‌ام‌اس را شيوه و وسيله‌اي براي تفريح و سرگرمي دانسته كه در آن خط قرمزي وجود ندارد و به همين دليل هم از طريق اس‌ام‌اس راحت مي‌توان هرگونه خبر، شايعه و يا ابراز عقيده و يا ابراز احساسات را بي‌پروا و راحت بيان كرد و چون نظارتي هم بر آن وجود ندارد پس هيچ عواقب قانوني هم با خود به همراه نخواهد داشت؛ براي استفاده بهينه از اس‌ام‌اس بايد در جامعه فرهنگ‌سازي شود تا از اين ابزار پيشرفته درست بهره‌برداري شود. اين فرهنگ بايد توسط خود مردم در جامعه نهادينه شود و نبايد منتظر بود تا حتماً دولت در اين امر دخالت كرده و چنين فرهنگي را با خود بياورد؛ چرا كه ورود دولت به اين عرصه مثمرثمر نبوده و مشكلاتي را به همراه خواهد آورد.

عليرضا احمديان اولين مجري اپراتور اس‌ام‌اس در ايران در مورد ورود اين سيستم به ايران مي‌گويد: «اس‌ام‌اس براي اولين‌بار به شكل ارزش افزوده در اوايل سال 83 وارد كشور شد كه در اواخر همين سال شكل عملياتي به خود گرفت. اين سيستم از كشور سوئد با هزينه تقريبي يك ميليارد تومان خريداري شد كه بعد از فعال شدن آن ابتدا به سازمان‌ها، ادارات‌ و نهادها تسهيلات ارائه داده شد. در سال 1384 تعداد كليه مشتركين تلفن همراه 5 ميليون نفر بود كه از اين تعداد 2 ميليون نفر قابليت استفاده از اس‌ام‌اس را داشتند و از اين سيستم استفاده مي‌كردند.

بنا به گفته احمديان در ابتدا يك مركز اس‌ام‌اس وجود داشت كه در ميدان توپخانه مستقر بود و تمامي پيام‌ها از طريق اين مركز به مقصد فرستاده مي‌شد كه با كامل شدن تجهيزات و امكانات، 5 مركز اس‌ام‌اس ديگر در شهرهاي تهران، شيراز، مشهد، اروميه، شهر كرد ايجاد شد و حالا با نصب حدود 6 هزار آنتن در كل كشور ظرفيت پوشش كامل تلفن‌هاي همراه كه 15 ميليون دستگاه مي‌باشد را كاملاً در اختيار گرفته است.

عضو هيات‌مديره شركت رهياب در مورد قابل كنترل بودن اس‌ام‌اس‌ها گفت: پيام‌هاي كوتاهي كه ارسال مي‌شود در مركز مخابرات ضبط مي‌شود و در صورتي كه مراجع قضايي و يا وزارت اطلاعات در مواقع ضروري، از مخابرات درخواست كنند پيام‌ها استخراج شده و در اختيار آن مراكز قرار مي‌گيرد؛ اما كنترل تمامي پيام‌ها امكانپذير نيست چرا كه روزانه تا 30 ميليون پيام كوتاه ارسال مي‌شود و خواندن آن در روز امكانپذير نيست و برخي شماره‌ها به صورت گزينش كنترل مي‌شود.

احمديان در مورد سرانه اس‌ام‌اس در دنيا مي‌گويد: «سرانه اس‌ام‌اس در دنيا حدود 2 تا 5/2 پيام در روز است ولي در ايران دو برابر يعني چيزي حدود 3 تا 5/3 پيام در روز است.شركت مخابرات ايران روزانه 350 ميليون تومان كسب درآمد مي‌كند، اين شركت در حال حاضر با شش مركز ارسال پيام كوتاه «sms center» تقريبا مي‌تواند حدود 6 هزار پيام كوتاه را در ثانيه پوشش دهد».
به عقيده احمديان اس‌ام‌اس در هر عرصه‌اي از صنعت توانسته مثمرثمر باشد سيستم‌هاي بانكي، بورس، سرمايه، سيستم‌هاي پزشكي، تفريحي و سيستم بانكي به نسبت خوب بوده اما با اين حال يك درصد از اين سيستم استفاده مي‌كنند.محسن احمدي دانشجوي سال آخر دندانپزشكي در مورد اس‌ام‌اس و كاركردهاي آن مي‌گويد: اس‌ام‌اس مي‌تواند كاركردهاي ويژه و بسيار مفيدي داشته باشد، ولي چون فرهنگ آن هنوز در ايران به طور كامل جا نيفتاده اين تكنولوژي به يك وسيله تفريحي و سرگرم‌كننده تبديل شده است و ديگر كاركردهاي اصلي خود را ايفا نمي‌كند.

به عقيده اين دانشجو، اين تكنولوژي آنقدر جذاب و سرگرم‌كننده است كه هيچ مرز سني و يا تحصيلي ندارد، و با كمي دقت در اطرافمان مي‌بينيم كه بيشتر افراد جامعه با آن درگير هستند و از آن استفاده مي‌كنند، به گفته احمدي، وي روزانه به طور متوسط 100 پيام كوتاه ارسال مي‌كند و اين مساله به بخشي مهم از زندگي روزمره‌اي تبديل گشته كه از اين طريق دوستان بسيار زيادي پيدا كرده و اس‌ام‌اس در اين دوستي باعث ايجاد صميميت بين او و دوستانش شده است.جلال كاظمي كارمند 45 ساله يكي از اداره‌هاي دولتي در اين مورد مي‌گويد: «ارسال اخبار و پيام‌هاي اجتماعي از طريق اس‌ام‌اس مي‌تواند يكي از مهم‌ترين كاركردهاي آن محسوب شود كه در جامعه ايران متاسفانه اينگونه پيام‌ها جاي خود را به شوخي، طنز داده كه هيچ كاركرد مثبتي ندارد. به عقيده كاظمي اگر فرهنگ استفاده صحيح از تلفن همراه را به فرزندان خود آموزش ندهيم اين تكنولوژي مي‌تواند به عنوان سلاحي خطرناك كه همه ما در معرض آن هستيم سلامت خانواده و اجتماع را تهديد كند و آسيب‌هاي جدي را با خود به همراه بياورد.

محمود طالبي كه پزشك متخصص مغز و اعصاب است در مورد كاركردهاي اس‌ام‌اس معتقد است: اس‌ام‌اس كاركردهاي بسياري دارد كه هر كس بنا به فرهنگ و ديد خود آن را به‌كار مي‌گيرد. برخي جوان‌ها براي سرگرمي و تفريح و برخي ديگر نيز براي دريافت اخبار و يا مشغله شغلي خود از آن استفاده مي‌كنند، استفاده از هر پديده نويي كه وارد جامعه مي‌شود نياز به فرهنگ‌سازي دارد و متاسفانه موبايل وارد ايران شد ولي فرهنگ آن هنوز در بين مردم جا نگرفته است و به همين دليل از اين تكنولوژي هر استفاده‌اي مي‌شود.