سالهاست كه تعطيلات تابستاني از نيمهء دوم خرداد آغاز ميشود و به اين ترتيب با اتمام امتحانات مدارس تابستاني زودرس در بهار، براي نوجوانان و جوانان شروع ميشود، اما هتلها، آژانسهاي مسافرتي و ساير بخشهاي گردشگري همزمان با اتمام امتحانات مدارس، امتحاناتشان آغاز ميشود، چرا كه اگر گردشگران از هتلي خدمات خوب بگيرند سال بعد هم به آنجا سفر ميكنند، اما با وجود آنكه تاكنون بسيار درخصوص ساماندهي تعطيلات و اوقات فراغت همايش برپا شده و تصميمات زيادي در اين خصوص اتخاذ شده است هنوز شاهد آن هستيم كه گردشگران داخلي به درستي نميدانند چگونه بايد براي اين روزها برنامهريزي كنند. از سوي ديگر نوپا بودن صنعت گردشگري در كشورمان موجب شده است، كه بسياري از گردشگران در مراجعه به دفاتر خدمات مسافرتي كه كارشان را نميشناسند در طول سفر دچار سرگرداني دوچندان شوند.
به گزارش سرمایه، معاون ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان تهران در اين خصوص ميگويد: «تاكنون به صدها شكايت مربوط به تخلفات آژانسهاي مسافرتي رسيدگي شده است كه عمدهترين موضوع شكايات شهروندان در زمينهء عمل نكردن آژانسها به تعهدات خود بوده كه پس از رسيدگي به شكايات، امتياز برخي از آنان لغو و برخي هم به حالت تعليق در آمدند.»
وي با اعلام اينكه در حال حاضر 991 آژانس مسافرتي در استان تهران مشغول فعاليتاند، گفت: «به منظور نظارت دقيق و كاهش ميزان تخلفات، براي نخستين بار در سالجاري اين اداره بخش خصوصي را به همكاري گرفت تا نظرات بيشتري بر عملكرد آژانسها اعمال شود.»
با همهء اينها بهتر است گردشگران پيش از سفر و انتخاب آژانس مسافرتي به ويژه براي سفرهاي خارجي با مراكز ذيصلاح مشورت كنند تا دچار مشكلات احتمالي در سفر نشوند.
مراجعان به دفاتر خدمات مسافرتي پيش از ثبتنام در تور بايد فرم شركت در آن را از سوي آژانس مربوطه دريافت كنند و دفاتر خدمات مسافرتي موظفند پيش از اجراي تور يك روز را براي آشناسازي همسفران و اعلام جزييات برنامهء سفر همهء مسافران را گردهم آورد كه البته به ندرت چنين قانوني رعايت ميشود. نگاهي به آگهيهاي روزنامهها و ساير وسايل ارتباط جمعي حاكي از آن است كه اجراي برخي تورهاي خارجي حتي از تورهاي داخلي ارزانتر است و اين خود براي بسياري وسوسهانگيز است، اما بديهي است كه نرخ پايين برابر است با ارايهءخدمات بيكيفيت و بسيار ارزان.
ارايهء نرخهاي پايين، تقاضا را بالا ميبرد، اما آنچه در تعطيلات نوروز اتفاق افتاد نشان داد كه برخي دفاتر خدمات مسافرتي و تورگردانان بر اين افزايش تقاضا، پاسخي درخورشأن متقاضيان ارايه ندادند به گونهاي كه سرويسدهي ضعيف آژانسهاي موجود از يك سو و ورود دفاتر خدمات مسافرتي جديد و عاجز از برگزاري تورهاي استاندارد و مناسب از سوي ديگر، موجب افت شديد كيفيت برگزاري تورهاي نوروزي شد. چنان كه برخي از مسافران در تور آنتاليا به خاطر عدم رزرو هتل مجبور شدند هم هزينهء گزاف مسافرت را بپردازند و هم يك شب را در خيابان سر كنند.
نميتوان غيرآكادميك بودن بخش گردشگري كشور را در برپايي چنين تورهايي ناديده گرفت. از سوي ديگر هنوز برنامهريزان توسعهء گردشگري به برنامهريزيهاي كلان و اجرايي درخصوص چگونگي ساماندهي اوقات فراغت مردم دست پيدا نكردند. شايد نويد راهاندازي رشتهء «برنامهريزي گذران اوقات فراغت» در دانشكدهء جغرافياي دانشگاه تهران، طي سالهاي آتي راهگشاي اين معضل باشد.محمدتقي رهنمايي استاد دانشگاه تهران در اين خصوص ميگويد: «برنامهريزي براي طرحهاي گردشگري را نميتوان به متخصصان شهرسازي واگذار كرد، چرا كه در ساخت شهرها ابتدا تاسيسات ساخته ميشود و بعد مردم از آن استفاده ميكنند، اما در گردشگري ابتدا بايد نيازهاي مشتريان سنجيده شده و تاسيسات گردشگري نيز براساس اين نيازها ايجاد شود.»
وي افزود: «نميتوان ابتدا يك هتل پنج ستاره ساخت و سپس از اقشار كم درآمد جامعه خواست كه در اين هتل اقامت داشته باشند.»
شهرداريها يكي از بخشهايي هستند كه به نوعي متولي ساماندهي اوقات فراغت مردم هستند كه متاسفانه تاكنون نقش پررنگي در اين خصوص نداشتهاند، اگرچه شهرداري تهران طي سال گذشته 37 ميليارد ريال را به اين امر اختصاص داد، اما مسيرهاي تهرانگردي هنوز براي تهرانيهايي كه ساليان سال است در اين شهر زندگي ميكنند ناشناخته مانده است.البته يك شركت خصوصي اقدام به راهاندازي اتوبوس گردشگري شهري كرد. طرح اتوبوس گردشگري در پرطرفدارترين شهرهاي گردشگري جهان از سالها پيش اجرا ميشود كه از معروفترين اين گشتها ميتوان به اتوبوسهاي سرباز لندن اشاره داشت. گردشگران با اطمينان خاطر يك روز خود را با اين اتوبوسها همراه شده و به تماشاي جاذبههاي اين شهر مينشينند.
بديهي است كه با آلودگي هواي تهران كه زبانزد خاص و عام است، اتوبوس گردشگري روباز با اقبال چنداني مواجه نيست، اما تعيين مسيرهايي كه بتوان يك روز را با همراه شدن با آن ديدنيهاي اين شهر پرهياهو را به تماشا نشست خالي از لطف نيست، اما تورم طي سالهاي اخير دامن اين اتوبوسهاي گردشگري را هم گرفت و به نظر ميرسد گشت 12 هزار توماني براي يك روز از ديدنيهاي تهران با طرح سفرهاي ارزان قيمت و شعارهاي انبوهسازي اين سفرها بسيار فاصله دارد.
به هر حال نميتوان توسعهء بخشهاي مختلف گردشگري در كشور را ناديده گرفت به طوري كه تا دو سال قبل تعداد دفاتر خدمات مسافرتي كه اقدام به اجراي تورهاي طبيعتگردي، شكار، درماني و... ميكردند به انگشتان يك دست هم نميرسيد، اما كمتر آژانس مسافرتي است كه در برنامهء تورهايش اين موارد را طراحي نكند. همين امر هم به نوعي مسووليت متوليان گردشگري را بيش از پيش افزايش ميدهد چرا كه اتصال فرهنگ سفر و ارايهء آگاهيها و آموزشهاي لازم در طول سفر به عهدهء آنان است.ساماندهي اوقات فراغت، نظارت بر چگونگي كار دفاتر خدمات مسافرتي و كنترل نرخهايي كه براي بستههاي سفر ارايه ميشود همه و همه زير چتر متوليان گردشگري هر كشوري قرار دارد، چگونگي هدايت سكان اين كشتي پرارزش در رقابت صنعت گردشگري است كه برخي را در بالاترين جايگاه گردشگري بينالمللي قرار ميدهد و برخي كشورها را با داشتن همهء «ترينها» در نيمهء پايين اين جدول مينشاند.