گامی برای مسؤولیت پذیری صاحب منصبان

عصر ایران – روز یکشنبه سردار اسماعیل احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی کشور رییس پلیس فتای تهران را برکنار کرد.

برکناری رییس پلیس فتای تهران در پی پرونده مرگ مشکوک ماه گذشته مرحوم "ستار بهشتی" کارگر وبلاگ نویس در بازداشتگاه پلیس فتا صورت گرفت.
درباره برکناری رییس پلیس فتا پس از ماجرای مرگ مشکوک مرحوم بهشتی چند نکته قابل ذکر است:

1- در بیشتر کشورها رسم بر این است که وقتی جرم یا اتهام یا تخلفی در حوزه مسئولیت یک نهاد حاکمیتی رخ می دهد، بسته به بزرگی یا کوچکی آن تخلف یا اتهام ،عالی رتبه ترین مقام آن نهاد از مقام خود کناره گیری می کند و منتظر رسیدگی به اتهامات خود یا زیردستانش از سوی مراجع ذی صلاح قانونی می ماند.

در کشور ما چنین رسمی وجود نداشته و ندارد و تا کنون اتفاقاتی بسیار ناگوار در حوزه مسئولیت های نهادهای مختلف حاکمیتی روی داده است ، اما دریغ از یک استعفا و حتی عذرخواهی! و طرفه آنکه بعضا برخی رسانه ها یا منتقدان به خاطر انعکاس اخبار و گزارش ها مورد سرزنش قرار گرفته اند و یا با آنها برخورد شده است و مقامات متخلف عموما در سایه امن مسئولیت گریزی و فرافکنی قرار گرفته اند و بعضا طلبکار هم شده اند!

اما اقدام به برکناری رییس پلیس فتا پس از هفته ها بحث و جدل بر سر موضوع مرگ مشکوک مرحوم بهشتی در بازداشتگاه پلیس فتا شاید یکی از معدود مواردی است که تلاش شد رفتاری استاندارد صورت گیرد و بالا ترین مقام نهادی که تخلف در آن روی داده ،از کار خود برکنار شده است ؛ از این رو به نظر می رسد باید از این اقدام فرماندهی نیروی انتظامی به عنوان فتح بابی برای مسئولیت پذیری حاکمان استقبال کرد و آن را به فال نیک گرفت.

2- موضوع مرگ مرحوم بهشتی مساله تازه ای نبوده و نیست و پیش از این نیز از این قبیل موارد مرگ های مشکوک در برخی زندان ها و بازداشتگاه های کشورمان اتفاق افتاده است ، ولی مساله اصلی نحوه برخورد مسئولان و مقامات مسئول با مواردی از این دست است.

تا کنون رسم معمول چنین بوده است که مقامات مسئول در کشور ما عموما تلاش داشته اند تا این قبیل موارد رسانه ای نشوند و حتی اگر برخورد های لازم از نظر آنها با مقامات متخلف صورت گرفته ترجیح می دهند این برخوردها ذکر نشود و مقامات متخلف ، به مردم "معرفی" نشوند.

از این رو در کشور ما عموما پرونده های این چنینی حتی در صورت رسیدگی قضایی و صدور احکام  از نظر بخش عمده ای از افکار عمومی مفتوح مانده است و این مساله شائبه ها را تقویت کرده است.

وانگهی در برخی موارد مشابه حتی مقام معزول ، از سمتی برداشته شده و بعدها به سمتی بالاتر و بهتر در جای دیگر گماشته شده است. باید انتظار داشت و امیدوار بود که برکناری رییس پلیس فتا نیز مشمول این مساله نشود و برکناری به معنای واقعی کلمه " برکناری" باشد.

3- "قدرت" همراه با "مسؤولیت" معنا و مفهوم می یابد . در واقع اسب سرکش و وحشی قدرت تا لگام "مسؤولیت پذیری " و پاسخگویی نداشته باشد نه تنها سودی برای مردم و کشور ندارد بلکه بسیار مخرب نیز است.
یکی از مصداق های عینی پاسخگویی نیز به چالش کشیده شدن نقص ها و معایب حکومت و حکومتگران از سوی رسانه های آزاد و مستقل و حتی مخالف است.

در قضیه مرگ مشکوک مرحوم بهشتی نیز این نخستین بار رسانه ها بودند که این موضوع را کشف کرده و آن را انعکاس دادند و به مرور افکار عمومی را نسبت به این مساله حساس کردند و مقامات مسئول را در موضع پاسخگویی قرار دادند.

باید این مساله نه استثنا بلکه تبدیل به رویه ای ثابت و جاری در کشور شود و رسانه ها بتوانند آزادانه و بی محابا مسئولان دولتی و حکومتی را نقد کنند . در چنین فضایی همین رسانه ها می توانند به جای دهها دستگاه عریض و طویل و بودجه خور نظارتی کارکرد داشته باشند .

به هر جهت از هر رویکردی که به قضیه برکناری رییس پلیس فتای تهران نگریسته شود این مساله قدمی مبارک در راه استقرار نظام "پاسخگویی و مسئولیت پذیری مقامات حکومتی" است و می تواند «در صورت تداوم» نوید بخش آینده ای بهتر برای کشورمان باشد.

4 - قطعاً برکناری این مقام از سمت خود ، پایان راه نیست و دو راه کوتاه و بلند دیگر هنوز باقی است. راه کوتاه ، به فرجام رساندن عادلانه پرونده مرگ ستار بهشتی است که البته جز با محاکمه جدی قاصران یا مقصران ، میسر نیست و راه طولانی ، نهادینه سازی فرهنگ مسؤولیت پذیری است که گفته اند با یک گل بهار نمی شود.