فساد اقتصادی آتش جنبش های اجتماعی را شعله‌ور می‌کند

عصر ایران؛ مریم جعفری - "جورج ویلمرز" مدیر بخش اقتصاد دانشگاه "منچستریونایتد" معتقد است دولتمردان برای سرپوش گذاشتن بر فسادهای مالی خود مفاهیم را تحریف می کنند. او می‌گوید تغییر در مفاهیم از زمان اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد و حتی اکنون نیز این روند ادامه دارد تا بتوانند از جنبش‌های اجتماعی که به دنبال گسترش فسادها شعله‌ور می‌شود، جلوگیری کند. او در گفت‌وگویی به بررسی این پدیده پرداخته است:

*  نخستین بار شما از واژه "اختلاس مفهومی" استفاده کردید. می‌توانید این مفهوم را واضح‌تر شرح دهید؟

بله. در زمان اتحاد جماهیر شوروی، مردم تنها با اصطلاحات فراگیر سیاسی روبه‌رو بودند؛ جایی‌که معناهای ارائه شده با اصل و کاربرد واقعی آنها بسیار متفاوت بود و حتی در برخی موارد این معنا به طور کامل غیرمتجانس مطرح می‌شد. برای مثال تعاریفی که از واژه "سوسیالیسم" ارائه ‌می‌شد کاملا به استراتژی رژیم‌ها بستگی داشت. در آن زمان "عنصر ضدسوسیالیسم" به کسانی اطلاق می‌شد که بر سر دیدگاه‌هایشان با حاکمان در مبارزه بودند و واژه "آشوب‌طلب" به گروهی نسبت داده می‌شد که به خاطر نبود دموکراسی در سازمان‌های اجتماعی در مقابل دولت می‌ایستند. و یا واژه "انترناسیونالیستی" در زمان اتحاد جماهیر شوروی به این معنا به کار می‌رفت که این افراد تنها با سیاست‌خارجی مخالف هستند.

همچنین در این زمان کلمات دیگری مانند معنای "انقلاب" و "طبقه کارگر" نیز تحریف شده بود و حتی در زمان کمونیسم این کلمات معنای خود را به کلی از دست داده‌اند. در سال‌های قبل از فروپاشی شوروی، مقامات بلندپایه در هراس بودند که این واژه‌ها با کاربرد واقعی آن در بین مردم رسوخ کند و آنان با مقایسه کاربرد به مفهوم واقعی آنان پی ببرند. در آن زمان اگر در محافل خصوصی هم برخی از این واژه‌ها به درستی استفاده می‌کردند عموما حالت کنایه‌آمیز داشت. در حقیقت هیچ‌کس به نقش دولت‌ها در ارائه مفهموم اشتباه واژگان دقت نمی‌کرد. اما من معتقدم که اکثر تحلیل‌گران نیز در تشخیص این مسئله که تحریف معنای واژه‌ها توسط دولتمردان ابزار قدرتمندی برای تسلط حاکمان بر مردم است، ناتوان بوده‌اند. در چنین شرایطی بود که واژه سوسیالیست قربانی شد. به همین دلیل و به خاطر تحریف واژگان سیاسی، در ادبیات اقتصادی از "اختلاس مفهومی" استفاده کردم چراکه در حال حاضر واژه اختلاس نیز در برخی از کشورها با توجه به نوع نظام تعاریف خاص خود را دارد.

این واژه زمانی‌که بدون غرض‌ورزی تعریف می‌شود، تنها معنای "دزدی" دارد. اما در اکثر کشورها سعی می‌شود که معنای دزدی از مفعوم اختلاس حذف شود. البته این واژه در ادبیات قرن بیستم و در کارهای ادبی سال 1984 به درستی معنا شده است. در جوامع آرمان‌گرا اکثر مردم به خوبی می‌دانند که برنامه دولتمردان آن است که با استفاده از واژه اختلاس به جای دزدی، از بار سیاسی این قبیل فسادهای مالی که معمولا در سطح سران و مدیران ارشد روی می‌دهد، بکاهند. هرچند که معتقدم شناخت مردم از نیت حاکمان تاثیر به سزایی در کاهش بار منفی اختلاس ندارد.

* پس به همین دلیل این عمل در بیشتر موارد با ابهام روبه‌رو است و سعی می‌شود که آن را به سادگی اختلاس بنامند تا دزدی.

 به همین خاطر از عبارت اختلاس استفاده کردم. اما شکی وجود ندارد که نام‌های دیگری برای این عمل وجود دارد. دلیل دیگری که شاید واژه اختلاس برای این نوع از فسادهای مالی مناسب‌تر باشد، آن است که عموما در این جرائم مردم از دزدی‌هایی که صورت می‌گیرند باخبر نمی‌شود و این ماهیت مفهومی واژه دزدی را تغییر می‌دهد.

*آیا فکر نمی‌کنید به دلیل فروپاشی بلوک شرق که از آن با عنوان شکست سوسیالیسم یاد می‌شود، جهان در بلند مدت با اختلاس‌های بیشتری مواجه بوده است؟

بله، بر این باورم مفهوم اختلاسی که بعد از شوروی به ارث رسیده است، ریشه در سیاست‌های آن دوران دارد. استفاده از واژه سوسیالیست برای به تصویر کشیدن سازمان‌های اجتماعی برای تحریف واژه توتالیتر در اقتصاد، نمونه بارز این ادعا است. هر چند که معتقدم اختلاس مفهومی به توتالیتریسم و سانسور ربطی ندارد اما می‌توان گفت آزادی بیان ابزار قدرتمندی در جهان کنونی است.

*و این همان دموکراسی است.

فراتر از دموکراسی. زبانی که اکنون در جامعه ما استفاده می‌شود با زبانی که در دوران کمونیسم استفاده می‌شد، کاملا متفاوت است اما اکنون نیز در برخی موارد سوءتعبیرها بسیار آشکار است. برای مثال در جهان انگیلسی‌زبان کلماتی مانند دموکراسی، تمدن، آزادی و ارزش‌های آزادی‌خواهی و اخیرا تروریسم، امنیت و جنگ علیه ترور با فراز و نشیب‌های معنایی استفاده می‌شود و در اکثر موارد باعث می‌شود تا ذات استفاده از این کلمات تغییر کند.

بسیاری از منتقدان تاکید می‌کنند   افراد درگیر در عملیات‌های تروریستی تلاش می‌کنند  در پوشش اخبار و خشونت‌ها از کلمات آرامش‌بخش استفاده کنند و این تغییر مفهوم واژگان، این فرصت را به دولتمردان می‌دهد تا کلمه ترکیبی "جرائم دولتی" را از بین ببرند.

*منظور شما این است که قدرت‌های غربی اکنون از واژه اختلاس تاثیرگذارتر از زمان کشورهای توتالیتر در بلوک سابق شرقی استفاده می‌کنند؟

شاید تاثیرگذارتر باشد؛ چرا که دیگر به کنترل و سانسور کامل احتیاج نیست. در سال‌های آخر امپراتوری شوروی، زمانی‌که سانسور به شدت اجرا نمی‌شد نیز این موارد مشاهده می‌شد. در هر دو زمان اختلاس مفهومی هنوز ابزار قدرتمندی به شمار می‌آمد. زمانی‌که مردم به درستی از این حقیقت آگاه شدند که کلمات دیگر حقایق را به تصویر نمی‌کشد، رژیم‌های توتالیتر ناچار شدند در سیاست‌های خود تجدیدنظر کنند زیرا مردم دیگر به خوبی می‌دانستند استفاده از واژه اختلاس برای سرپوش گذاشتن بر دزدی‌های دولتی است.

*در یک سال اخیر به ویژه با تحولات خاورمیانه، جهان با جنبش‌های مردمی جدیدی روبه‌رو بوده که بر سوسیالیسم تمرکز کمتری داشت، به نظر شما این ناشی از همان تغییر در مفهوم واژگان نیست؟

بله، فکر می‌کنم که سیاست‌های زمان شوروی بر مفاهیم بسیار تاثیرگذار بوده است و اکنون به غیر از عده‌ای محدود، دیگران به دنبال تحلیل و تلاش برای فهمیدن ریشه اصلی کلمات نیستند. اگر کتاب "ویکتور کلمپرر" واژه‌شناس آلمانی، را مطالعه کنید متوجه می‌شوید که زبان آلمانی، توسط نازی‌ها برای سرپوش گذاشتن بر فساد در آن زمان تغییر کرده است.

اکنون نیز اکثر جنبش‌های اجتماعی ریشه در همین فسادهای مالی دارد که بیشتر حاکمان به ویژه در جهان سوم مرتکب می‌شوند و فسادهای مالی آنان در پس سانسورها و یا همان تغییر واژگان مخفی می‌شود. اما این شرایط پس از گسترش آگاهی‌های عمومی تغییر می‌کند و آتش جنبش‌های اجتماعی را شعله‌ور می‌کند. این دقیقا همان پدیده‌ای است که اکنون حاکمان در خاورمیانه با آن روبه‌رو هستند.