دسته‌ حسینیه‌ اعظم زنجان، شکوه ارادت به اهل بیت(ع)

 مراسم عزاداری حسینیه‌ی اعظم زنجان در سال87 به ‌عنوان دهمین مورد از میراث‌ معنوی در کشور ثبت شد و نخستین گونه از جنبه‌ی منحصر به‌فرد آیین‌های عزاداری در فهرست میراث‌معنوی کشور به ثبت رسید.

به گزارش ایسنا   آیین‌های عزاداری ماه محرم هر سال در سراسر ایران با شور و عشق خاص مردم به اباعبدالله‌الحسین(ع) برگزار می‌شود. این دسته‌ها از دیرباز همواره در قالب هیئت‌های مذهبی و راه‌اندازی دستجات و تکایا برگزار شده است.

هر سال از اول تا سیزدهم محرم، مراسم عزاداری مسجد حسینیه‌ی اعظم زنجان برگزار می‌شود و مهم‌ترین و باعظمت‌ترین روز برگزاری این مراسم، هشتم محرم (شب تاسوعا) است.

این مراسم سال‌هاست شکوه و عظمت خاص خود را دارد و می‌رود تا سال به ‌سال با افزایش خیل عظیم عزاداران شرکت‌کننده، به ‌عنوان بزرگ‌ترین مجمع عاشقان امام حسین (ع) در جهان شناخته شود.

با این‌که زنجان از نظر وسعت و جمعیت شهر کوچکی است، اما سال‌هاست که در این دسته عزاداری بیش از 200 هزار نفر شرکت می‌کنند. جذب گردشگر مذهبی، گویای آن است که مردم از اقصی‌نقاط کشور و حتی بسیاری از کشورهای خارجی برای شرکت در این حرکت عظیم، به شهر زنجان می‌آیند تا خود را در دریای خروشان عزاداران اباعبدالله‌الحسین(ع) غرق کنند.

در این چند روز، مردم به سبب اعتقادات و باورهای قلبی خود قربانی و نذوراتی را به این حسینیه اهدا می‌کنند. از دیگر جنبه‌های حائز اهمیت این مراسم، شمار قربانی ذبح شده است که حسینیه‌ی اعظم زنجان را به‌عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام پس از منا در مکه(سالانه بیش ‌از 10 هزار رأس قربانی) و نخستین قربانگاه در جهان تشیع مبدل کرده است.

حضور گسترده‌ی زنان در حاشیه این مراسم، از دیگر امور منحصر به‌فرد این مراسم است. البته پیش از این زنان تنها به‌عنوان تماشاگر در این مراسم حضور می‌یافتند، اما از سال پیش زنان نیز توانستند به‌صورت یک دسته‌ی مجزا در پشت سر دسته‌ حرکت کنند که این امر، به‌عنوان الگوی زیبنده پرچم‌دار کربلا، حضرت زینب(س)، معنویت خاصی به این مراسم می‌دهد.

تاریخی بودن مراسم حسینیه‌ی اعظم زنجان بر اساس تحقیقات، ثابت شده است، به‌گونه‌ای که برخی مورخان قدمت برگزاری این مراسم را حداقل از زمان قاجار می‌دانند و جایگاه دین اسلام و اهل‌بیت(ع) در میان زنجانی‌ها هم‌چنین سادگی و بی‌پیرایگی انجام مراسم، سبب شده که این، رونق رو به افزایش مراسم، هر سال نسبت به سال پیش بیشتر شود.

این مراسم شکوهمند هر سال از طریق شبکه‌های برون‌مرزی(جام‌جم) و رسانه‌های ملی، شبکه وب(اینترنت) به‌صورت مستقیم پخش می‌شود، خیل عظیمی از ایرانیان مقیم خارج کشور نیز بدین گونه نظاره‌گر این مراسم شکوهمند هستند.

یکی از قدیمی‌ترین اعضای حسینیه‌ی اعظم زنجان نیز به قدمت زیاد عزاداری در این حسینیه اشاره کرده و می‌گوید: بنای حسینیه از روز اول با خلوص نیت پایه‌گذاری و همین امر سبب تداوم برگزاری باشکوه عزاداری در این محل شده است.

وی اظهار می‌کند: مراسم عزاداری حسینیه‌ی اعظم زنجان از زمان‌های دور و با حضور علاقه‌مندان اباعبداالله‌الحسین(ع) در محل قدیمی این مسجد برگزار می‌شد و هر سال این دسته در روز 8 محرم با به‌صدا در آمدن نوای طبل یکی از خدام آغاز و به اطلاع مردم می‌رسید.

وی تصریح می‌کند: پس از آغاز حرکت دسته، جمعیت با گذشتن از داخل بازار مراسم عزاداری خود را برپا می‌کردند و دسته در مقابل حجره‌ها توقف می‌کرد و بازاریان با اهدای گوسفند قربانی از صاحب مجلس طلب بر آورده شدن حاجات خود را طلب می‌کردند.

این خادم اهل‌بیت(ع) می‌افزاید: از ابتدای کار تا چند سال پیش، دور تا دور بنای مسجد قدیم، با چادری بزرگ خیمه‌ای بر پا می‌شد و هر شب مردم عزاداری می‌کردند که عظمت بسیاری داشت.

وی تصریح می‌کند: از قدیم‌الایام حضور جوانان در دسته‌ی حسینیه‌ی اعظم بسیار پررنگ بود و در آن روزها بلافاصله پس از ذبح قربانی‌ها، جوانان با بسته‌بندی گوشت نذری، آن‌ها را در مناطق محروم توزیع می‌کردند.

این خادم باسابقه‌ی دستگاه امام حسین (ع)، خاطر‌نشان می‌کند: با توجه به عنایت ویژه‌ی خداوند و امام‌حسین(ع) به عزاداران حسینیه‌ی اعظم زنجان، هر سال بر خیل نذورات افزوده شده است، به‌طوری‌که هم‌اکنون در روز حرکت این دسته عزاداری، زنجان پس از منی بزرگ‌ترین قربانگاه جهان است.

این دوست‌دار اهل‌بیت(ع) اضافه می‌کند: بیماران بسیاری در این حسینیه شفا یافتند و گره‌های زیادی از مشکلات مردم با توسل به امام‌حسین(ع) باز شده است، به‌گونه‌ای که هیچکس بدون بهره از این مراسم به خانه خود باز نمی‌گردد.

نگاهی به قدمت مسجد حسینیه

همان‌طور که تاریخ سنگ‌نوشته نشان می‌دهد، اهالی محل، این مسجد را در سال 1261 هجری‌قمری تعمیر کرده‌اند. سند مکتوب تاریخی دیگری که متعلق به حمام قدیمی معروف به حمام «کهنه» که نزدیک حسینیه است و در تملک این مسجد بوده و مدت‌ها از طرف حسینیه به فردی به نام «تورک علی» اجاره داده شده بود، نشان می‌دهد که تاریخ احداث آن سال 1292 قمری است.

البته گفته‌های شفاهی نیز به زمان‌های پیش از این سال‌ها(مطابق اسناد ذکر شده) اشاره دارد، به‌گونه‌ای که می‌گویند در تاریخ 1140 هجری‌قمری زنگ بزرگی به مسجد اهدا شده و این زنگ تا چهل یا پنجاه سال پیش موجود بود که بعد شکسته شده و از میان رفت. همراه این زنگ مقادیری وسایل دیگر مثل طبل و شیپور و چند قطعه شمشیر و یک عدد کشکول هم بوده که از آن‌ها هم فعلاً اثری نیست. شاید در زمان رضاخان به‌علت تعطیلی مساجد، این اشیا جمع‌آوری و احتمالاً به مراکز فرهنگی و باستانی برده‌اند یا اصلاً معدوم کرده‌اند.

قدر مسلم آن است که در سال 1322 هجری‌قمری، حسینیه‌ی اعظم، مدرسه و مسجد بوده است. چون اداره‌کل اوقاف و امور خیریه زنجان در توضیحاتی در وقف‌نامه آورده است که متولی، منافع قریه مذکور را در وهله‌ی نخست به تعمیرات مدارس و مساجد اختصاص داده و در تأمین آب به مصرف برساند و نه عشر دیگر را به حضرات طلاب محصلان ساکنان در حجرات هر مدرسه بپردازد، آن هم از قرار هر حجره سه نفر طلبه. در ضمن مشروط به این‌که هر طلبه بیش از یک ماه در خارج مدرسه نماند و اگر بیرون رود و برگردد، باید لااقل دو ماه تمام در حجره خود مقیم باشد تا شهریه دریافت کند.

سومین سند مکتوب بیان‌گر آن است که مسجد و مدرسه‌ی حسینیه، یکی از مساجد و مدارس قدیمی زنجان بوده و در فتنه بابیه تخریب شده و در نیمه‌ی دوم قرن سیزدهم به‌ علت خراب بودن، مورد استفاده قرار نمی‌گرفته است که سپس مردی به نام «میرزا علیا شرف‌خان خطیب‌لو» مقتول به سال 1331 هجری قمری، با هزینه خود آن را تعمیر و راه‌اندازی کرد، اما مدرسه آن که در فتنه بابیه تخریب شده بود، به‌حالت خرابه باقی ماند و سپس از میان رفت.

هم‌چنین بر مبنای اشیای تاریخی(عَلَم فلزی) که متعلق به تکیه حسینیه بوده، تاریخ ساخت آن علم سال 1221 هجری‌قمری است که در روی عَلَم حک شده است. مدرک شفاف‌تر کتیبه سنگی در دیوار حسینیه نصب شده، تاریخ 1261 هجری قمری را نشان می‌دهد که این تاریخ مربوط به تعمیر برخی دیوارها و فضای عمومی حسینیه است، این سند سنگ نوشته‌ای است که در راهرو و مدخل ورودی مسجد حسینیه هم‌اکنون بر دیوار نصب شده است.