چنان كه انتظار مى رفت ولاديمير پوتين اندكى پس از كسب پيروزى چشمگير در انتخابات پارلمانى، دومين گام مهم خويش را كه همانا تعيين جانشين آينده او در كاخ كرملين است ، برداشت.

بحث معرفى رهبر آينده روسيه از حساسيتى غير قابل وصف در داخل و خارج روسيه برخوردار است و قاطبه ناظران امور روسيه از اين مسأله به عنوان دشوارترين تصميم پوتين ياد مى كنند.

اوضاع و احوال سياسى روسيه در ۸ سال دوران زمامدارى پوتين به گونه اى رقم خورده است كه همه چيز درباره آينده سياسى اين قدرت به بحث جانشينى پوتين موكول است و بيش از هر كس خود پوتين مى داند خلف او با چه مسئوليت خطيرى در اداره كشورى كه پس از يك فروپاشى كامل قد افراشته است روبرو است. كافى است به فهرست مهم ترين وظايفى كه از ابتدا در دستور كار مرد برگزيده انتخابات آينده رياست جمهورى قرار مى گيرد نگاه كنيد. در اين سلسله وظايف جانشين پوتين بايد تكليف چالش فزاينده مسكو با جبهه اروپا و غرب را بويژه در دو عرصه انرژى و امنيت روشن كند و براى حفظ ثبات سياسى و اقتصادى كه از سوى جناح هاى قدرت داخل تهديد مى شود چاره جويى كند، راهبرد همگرايى با جمهورى هايى كه هنوز در مرحله خوف و رجا به سر مى برند عملياتى كند. همه اين امور و تكاليف دشوار رهبر آينده در يك عبارت خلاصه مى شود و آن ميراث حكومتى ولاديمير پوتين است.

روسيه پس از حدود يك دهه زمامدارى ناكام غربگرايان در هزاره سوم به تفكر رهبرى پوتين اقبال نشان داده است. پس رهبر آينده كرملين همچنان بايد رمز اقبال افكار عمومى را در تداوم الگوى رهبرى ولاديمير پوتين جست و جو كند. حتى اگر پيش از اين در اين باره ترديدى وجود داشت انتخابات دوم دسامبر دوما اين ترديد ها را كه مرد آينده كرملين همچنان سايه اى از رهبرى پوتين خواهد بود از بين برد.

كسب بيش از ۶۰ در صد آراى مردم روسيه توسط حزب حاكم « روسيه واحد » اين اميد توأم با اطمينان را به مردان كرملين بازگرداند كه در كارزار انتخابات رياست جمهورى روسيه تا ۱۸ اسفند به چيزى جز رأى و نظر مرشد و رهبر خويش انديشه نكنند. بنابراين نبايد از اقدام آن ۵ حزب روسيه تعجب كرد كه چرا در فرداى انتخابات دوما يكباره و زودهنگام در نامه مشتركشان نام مرد محبوب پوتين را براى جانشينى او مطرح مى كنند و زنگ رقابت انتخابات ديگر را اين چنين شتابان به صدا درمى آورند. چرخه تحولات سياسى روسيه در برهه كنونى اين گونه پيش رفته است كه همه چيز تحت الشعاع نفوذ كاريزماتيك پوتين قرار گيرد. اين مسأله را حتى مدوداف به عنوان اولين مدعى خوش اقبال رهبرى روسيه كتمان نكرده است، چنان كه او در نخستين مصاحبه مطبوعاتى خود يك روز پس از دريافت جواز رسمى پوتين براى ورود به كارزار انتخابات اظهار داشت كه عزم آن دارد كه رهبرش همچنان پس از انتخابات اسفند در كرملين بماند. مدوداف حتى سازوكار ماندن پوتين را كه پيش از اين به صورت پيشنهادى شايعه گونه مطرح بود مشخص كرد و گفت بر آن است تا پوتين در كرسى رئيس كابينه و با نام نخست وزير اداره كابينه را در دست بگيرد.

قواعد بازى جانشينى در كرملين

ولاديمير پوتين بر خلاف همه اسلافش از ابتدا تلاش كرد تا نشان دهد كه از هنر چينش و سازماندهى نيروهاى سياسى بهره اى وافر برده است. رهبر روسيه به تجربه دريافته بود كه پاشنه آشيل مردان مسكو بويژه در ايام پس از فروپاشى انتخاب حلقه يا تيم مديران سياسى بوده است. بنابراين براى تحليل رفتارى آنچه اين روزها حول مسأله جانشينى پوتين در كرملين جريان دارد بايد در كودتاها و كشمكش هايى كه يك دهه بر اين كشور سايه افكنده بود به دقت نگريست. رهبران امروز روسيه ابايى از بيان اين واقعيت ندارند كه روسيه در عرصه مديريت و سبك زمامدارى مسيرى متفاوت از غرب را پيموده است و رئيس جمهور آن مبتنى بر شرايط و مختصات سياسى روسيه دست به آرايش سياسى تازه در كرملين زده است. از نگاه روس هاى مدافع تفكر رهبرى پوتين مسأله مهم اين است كه سبك زمامدارى تيم سياستمداران سن پترزبورگ كه پوتين نماد آنها است، راهگشا بوده است. پوتين با اتكا به اين روش توانست بر يك دوره كشمكش فرساينده جناح هاى قدرت در كرملين پايان بخشد و از دولت روسيه كه به ماشين ناكارآمد در بحران هاى داخلى و رقابت هاى بين المللى تبديل شده بود يك اهرم نيرومند بسازد.

قواعد بازى سياسى پوتين كه از نگاه ناظران اكسير كاميابى او در ۸ سال رهبرى بر قلمرو سابق امپراتورى است، اگر تا ديروز پنهان بود اكنون از پرده برون آمده است، رهبرى روسيه در كارزار رقابت با حريفان داخلى و خارجى اش، بر تيمى از نخبگان و حلقه اى از تكنوكرات هاى جوان تكيه دارد كه همه آزمون هاى وفادارى سياسى را پشت سر نهاده اند. اين تيم مديران متحد كسانى هستند كه اسلحه پنهان او در مواجهه با بن بست ها و چالش هاى مديريت بر سرزمين پهناور روسيه هستند. نقش اين حلقه پرشمار دوستان تكنوكرات رئيس جمهور در انتخابات اخير بيش از هر زمان روشن شد. آنها همه مناصب كليدى ۳۴ استان روسيه بزرگ را در دست دارند. اين تيم بى آن كه بازى دموكراسى و انتخابات را به هم ريزد كافى بود كه از يك جناح سياسى كه همانا حزب روسيه واحد بود، حمايت كند. گروه سياستمدارانى كه زمينه سازان تثبيت قدرت پوتين و مايه اميد او به آينده هستند، در زبان رسانه هاى غرب به حلقه سن پترزبورگى ها شهرت يافته اند. اين نامگذارى چندان هم بى مسما نيست، چون اغلب اطرافيان رئيس جمهور روسيه را كسانى تشكيل مى دهند كه از دوران فعاليت پوتين به عنوان مدير اطلاعاتى و سپس شهردار سن پترزبورگ وى راهمراهى كرده اند. بنابراين حتى قبل از آن كه پوتين حزبى با نام روسيه واحد را به كارزار انتخابات وارد كند، نيروهاى سياسى پيرامون او در قالب تشكيلات گوناگون حكومتى سازمان يافته بودند.

پوتين در ۸ سال تجربه مديريت در كرملين همه تاكتيك ها و تلاش هاى خويش را صرف اين كرد كه حاميان تفكر سياسى او اركان و كانون هاى قدرت را در دست گيرند و اكنون دوران خوشه چينى است و زمانى است كه رهبرى روسيه بايد همه مديران سايه نشين خويش را يكى پس از ديگرى به صحنه آورد.

اتفاقاتى كه زمينه ساز حضور مدوداف شد

شايد در يك فضاى آرام، رهبرى روسيه مسأله جانشينى را بدون اين همه جنجال و حاشيه حل و فصل مى كرد، اما در دو سال پايانى رهبرى پوتين اتفاقاتى در روابط او با حريفانش در داخل و خارج رخ داد كه پوتين را برآن داشت كه مسأله تعيين جانشين و تنظيم مناسبات قدرت در كرملين را به صورت يك دستوركار دائمى دنبال كند. به طور مشخص از پائيز سال گذشته بود كه در زمزمه رفتن رهبران همعصر پوتين يعنى شيراك و بلر محافل سياسى غرب پروژه يك بازى سياسى براى جانشينى پوتين را كليد زدند. در اين مدت تلاش هاى گسترده و ماهرانه اى براى تأثيرگذارى و يارگيرى از چهره هاى سياسى روسيه صورت گرفت.

در مواجهه با اين تلاش ها بود كه رئيس جمهور روسيه حركت گام به گام خويش براى دور كردن

« بحران خلأ قدرت و بن بست سياسى » از كرملين را زمستان سال پيش شروع كرد. يعنى درست از وقتى كه پوتين در ميان بهت و حيرت ناظران خبر از رفتن خود از كرملين داد. او در همان حال كه به موجى از شايعات و گمانه زنى ها درباره تمديد رياست جمهورى خويش پايان داد اما نقشه انتقال قدرت را به صورت جزء به جزء به اجرا درآورد. در اين راستا بود كه پوتين در اين مدت كابينه را غربال كرد و به چند جابجايى كليدى در پست هايى مانند شوراى امنيت ملى روسيه و يا وزارت دفاع دست زد. همه اين تدارك ها و تغييرات يكى پس از ديگرى روى شطرنج سياست روسيه به اجرا درآمد تا به تعبير پوتين روسيه پيچ خطرناك انتخابات اسفند ۸۶ را كه موعد تعيين جانشين او است به آرامى پشت سر گذارد و از موضوعى كه حريفان غربى اش تهديد اصلى براى آينده او خوانده اند يك فرصت بسازد.

بحث معرفى مدوداف شايد آخرين حلقه از اين طرح چند مرحله اى بود. پوتين براى اجراى اين حلقه مهم از سياست جانشينى منتظر نتايج انتخابات دسامبر ماند. آراى انتخابات دوماى دولتى روسيه اين اطمينان را به پوتين داد كه در رأى گيرى سه ماه بعد نامزد حزب حاكم و يا هر كسى كه رئيس جمهور كنونى روسيه ولاديمير پوتين روى اسم اش به عنوان وارث سياسى ثبت شود، تقريباً بدون رقيبى جدى در معركه انتخابات روسيه حرف اول را خواهد زد. به اين صورت بود كه در روز دوشنبه ولاديمير پوتين در ملاقات با رهبران احزاب «روسيه واحد »، «روسيه عادل»، «حزب كشاورزى» و «نيروى شهروندى» تصميم تاريخى خود را اعلام كرد و گفت كه از نامزدى دميترى مدوداف، معاون اول نخست وزير و نامزد واحد اين ۴ حزب نزديك با كرملين، پشتيبانى مى كند. دفاعيات پوتين در اين انتخاب روشن بود كه بر پايه چه اصولى مطرح خواهد شد، رهبر روسيه بيش از هر چيز بر دو ويژگى مدوداف تأكيد كرد يعنى همان ويژگى هايى كه در واقع ريسمان اصلى اتحاد تكنوكرات هاى كرملين با پوتين شناخته مى شوند؛ ابتدا پايبندى مدوداف به راه و ميراث تفكر پوتين و دوم اعتماد عميق خويش به توانايى دستيارش.

پوتين گفت: نامزدى مدوداف اين امكان را مى دهد كه سياستى كه طى ۸ سال اخير (منظور زمان رهبرى خود پوتين ) پيش برده شده است همچنان ادامه يابد.

وى افزود «من او را بيشتر از ۱۷ سال مى شناسم و طى اين همه سال ها با او همكارى خيلى نزديك داشته ام و من از اين نامزد با اطمينان طرفدارى و حمايت مى كنم.» اين دو توصيه ولاديمير پوتين درباره مدوداف در واقع كد و رمز مبارزه در انتخابات رياست جمهورى روسيه است، مدوداف در اين ميدان وارث سياسى پوتين وسايه اى از حضور اوست.

البته مدوداف در اين ميدان يك رقيب ديرين داشت، رقيبى كه بسيارى از ناظران او را جانشين بلامنازع پوتين مى خواندند. طى تقريباً دو سال اخير در محافل سياسى روسيه وقتى صحبت پيرامون وارثان احتمالى ولاديمير پوتين مى رفت بيشتر اسم دو نايب نخست وزير - يعنى همين دميترى مدوداف و سرگئى ايوانف، ورد زبان ها بود، اما تحليلگران در اين رابطه بيشتر روى اسم سرگئى ايوانف رقم مى زدند. اين عده بيشتر روى سابقه طولانى همكارى او با پوتين در اطلاعات و امنيت روسيه تكيه داشتند .

اما به اعتقاد برخى ناظران مدوداف در عرصه مديريت سياسى توانايى افزونتر از حريفش دارد. يورى شاراندين سناتور روس در مجمع پارلمانى شوراى اروپا اظهار مى دارد كه پوتين به اين نتيجه رسيد كه دميترى مدوداف اين توانايى را دارد كه در دور اول انتخابات رياست جمهورى روسيه پيروز ميدان باشد. وى معتقد است كه پيروزى او در همان دور اول محرز است و به دور دوم نمى رسد و با توجه به اجماع حزب روسيه واحد و احزاب ديگر كاملاً مشخص است كه در حال حاضر هيچ يك از نيرو هاى سياسى روسيه نخواهند توانست با مدوداف رقابت كنند. از فهرست بلندى كه تحليلگران غربى براى جانشينى پوتين تهيه كرده بودند در آستانه انتخابات دوما فقط دو نام مانده بود. البته پوتين يك بار در ماه سپتامبر با غربال كابينه اش حريفان خويش را به اشتباه انداخت. او يكى از دستياران گمنام را بر صدارت دولت روسيه نشاند و بسيارى بويژه در اروپا و آمريكا گمان بردند كه انتخاب پوتين براى رهبرى سياسى نيز همين چهره گمنام خواهد بود. اين ماجرا زمانى رخ داد كه به دنبال استعفاى نخست وزير وقت ميخائيل فرادكف، وقتى همه انتظار داشتند كه رئيس جمهور ولاديمير پوتين با انتخاب يكى از دو رجل سياسى روسيه يعنى مدوداف و ايوانف بالاخره اسم وارث سياسى اش را معلوم خواهد كرد به پيشنهاد پوتين «ويكتور زوبكف» به عنوان نخست وزير روسيه انتخاب شد. ادعاى زوبكف در مورد احتمال شركت اش در انتخابات رياست جمهورى به حدس و گمان ها پيرامون وارث احتمالى پوتين و نامزد كرملين در انتخابات قريب الوقوع رياست جمهورى بيشتر دامن زد..

اما به مرور زمان روشن شد كه زوبكف در كرملين مأموريتى جز اداره جلسات هيأت دولت ندارد و مردان اصلى پوتين براى سكاندارى رهبرى روسيه آينده لاجرم يكى از دو نفرى خواهند بود كه يكى در شئون امنيتى و ديگر در حوزه هاى حساس بازرسى و اقتصادى حكم مى راند. سرگئى ايوانف، بازوى امنيتى و نظامى پوتين شناخته شده است. او در حكومت روسيه مسئول نظارت بر فعاليت وزارتخانه هاى مهم و حساس دفاعى است و اما دميترى مدوداف ركن قدرت اقتصادى رهبرى روسيه مى باشد و چشم ناظر پوتين در جريان اجراى برنامه هاى خاص دولتى نظارت دارد. اما در مقايسه اى ديگر مدوداف نسبت به حريفش سرگئى ايوانف در صحنه بين المللى چهره اى متفاوت به نمايش گذاشته است و ظاهراً همين وجهه بيرونى نيز در تصميم رهبرى روسيه مؤثر واقع شده است، در حالى كه ايوانف كه دواير نظامى اطلاعاتى را نمايندگى مى كند و طبعاً با موضع گيرى هاى تندش در قبال مسائل مختلف سياست چه داخلى و چه خارجى روسيه در نگاه جهان خارج تصوير يك سياستمدار سرسخت را ازخود به نمايش گذاشته است، اما دميترى مدوداف نماينده جناح نسبتاً معتدل تر روسيه محسوب مى شود. به همين دليل تحليلگران غرب در نخستين واكنش گفتند كه مدوداف در صورت رسيدن اش به رياست جمهورى، سياست كرملين را با موضع نسبتاً معتدل تر پيش خواهد برد. با اين حال در نگاهى كلان كارشناسان امور مى گويند كه دوران رهبرى مدوداف در صورتى كه بر صدارت كرملين تكيه زند تداوم و تكرار عصر پوتين خواهد بود و مدير جوان گازپروم در تجربه رهبرى روسيه متفاوت از رئيس خويش عمل نخواهد كرد و اصول و موضعگيرى هاى روسيه هم احتمالاً تغيير قابل ملاحظه اى نخواهد كرد.

با آن كه پس از معرفى مدوداف، افق جانشينى رهبرى كرملين قدرى شفاف شده است، اما به اعتقاد ناظران در سه ماه آينده همچنان بايد در انتظار حوادثى تازه نشست با سابقه بازيگرى كرملين و پازل هاى سياسى كه براى مدت مديدى روى اسم وارث احتمالى ولاديمير پوتين مطرح شدبايد تا ماه مارس بروز هر اتفاق سياسى را از سوى كرملين و كارگردان كنونى اش بعيد ندانست. دست كم در معرفى چهره گمنامى به نام زوبكف براى نخست وزيرى ، پوتين نشان داد كه ميل زيادى به تغيير مهره ها و عوض كردن قواعد بازى سياسى دارد. با اين سابقه، پوتين با وجود حمايت امروزه اش از دميترى مدوداف، فردا مى تواند همين طور همكار سابقه دارش سرگئى ايوانف را نيز براى شركت در انتخابات ماه مارس مطرح كند و اين معما را كه آيا وارث واقعى او در تخت كرملين كيست مدوداف يا ايوانف، تا روز انتخابات همچنان ناگشوده و سر به مهر نگاه دارد.

منبع: ایران

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه