خوراك دانشجويان هنر همچنان نان و پنير است

سرمايه نوشت: «هنر پرهزينه است و كم درآمد.» اين جمله را بارها در فيلم‌ها و كتاب‌هاي داستان از زبان پدر و مادرهايي كه فرزندان دلبندشان كه نمره‌هاي رياضي و فيزيك و شيمي‌شان عالي است، قصد دارند نقاش شوند يا مجسمه‌ساز شنيده‌ايم.

شايد در اين داستان‌ها بچه‌ها دنبال هنر بروند و دست آخر هنرمند بزرگي شوند اما هنگامي كه اين ماجرا در عالم واقع رخ مي‌دهد هزينه‌هاي دست و پا گير رنگ و بوم و قلم‌مو ممكن است هنردوست و والدينش را از ادامهء راه باز دارد.

رشد روزانه قيمت‌ها

سرزدن به لوازم‌التحريري‌هاي خيابان انقلاب كه محل رفت و آمد دانشجويان دانشگاه هنر و دانشكدهء هنرهاي زيباست، قيمت‌هاي عجيبي به دست مي‌دهد; قيمت‌هايي كه به گفتهء فروشندهء يكي از اين مغازه‌ها، نسبت به دو سال قبل، حدود 50 درصد رشد داشته است: «قيمت‌ها روزانه افزايش مي‌يابد. گواش ايراني دو سال پيش بسته‌اي 650 تومان بود الان 1600 تومان است. پاستل‌كه بي‌نهايت گران شده. دو سال پيش پاستل گچي خارجي را مي‌فروختيم 50 تومان، الان دانه‌اي 500 تومان است.»

به خريدار جواني پاسخ مي‌دهد و در ادامه مي‌گويد: «نمايندگي‌هاي لوازم‌التحرير خارجي در ايران يكه‌تاز هستند و هر چقدر هم كه بخواهند مي‌توانند قيمت را افزايش دهند، چون رقيبي ندارند. باقي مارك‌هاي معتبر خارجي كه در ايران نمايندگي ندارند هم به صورت قاچاق وارد مي‌شوند. وضعيت جنس قاچاق هم كه معلوم است. حتي محدوديت نماينده‌ها را هم ندارد.»

علاوه بر قيمت‌هاي نجومي، ديگر مشكل جنس‌هاي قاچاق را جنس نامرغوب آن‌ها مي‌داند: «مشخص نمي‌شود جنس خوب است يا بد. اغلب جنس نامرغوب وارد مي‌كنند به ويژه جنس‌هايي كه از چين مي‌آيد. ايراني‌ها جنس درجه سه و حتي بدتر از چين مي‌آورند و به قيمت جنس درجه يك مي‌فروشند. همين مساله باعث افزايش قيمت‌ها مي‌شود.»

در خلال گفت‌وگو تعدادي از دانشجويان دانشگاه هنر وارد مغازه مي‌شوند و سراغ رنگ و روغن خارجي حرفه‌اي را مي‌گيرند. يكي از آن‌ها راغب است دربارهء مصائب و مشكلات دانشجويان هنر بگويد: «تا جايي كه بتوانيم رنگ نمي‌خريم. موادي در بازار است به نام پيگمنت كه با مواد مختلف تركيب مي‌شود و رنگ اكرليك مي‌دهد. پيگمنت از كيلويي چهار هزار تومان هست تا 13 هزار تومان البته در هر دورهء زماني يكي از انواع پيگمنت در بازار موجود است و ما حق انتخاب نداريم.»

او تاكيد مي‌كند: «با اين وجود گاهي مجبوريم رنگ خارجي بخريم. رنگ قرمز اصلي نمي‌دهد. بنفش خوبي هم ندارد. ساختن رنگ و روغن با پيگمنت سخت است به همين دليل چاره‌اي جز خريد رنگ‌هاي نامرغوب ايراني نداريم.»

آن‌ها به جاي بوم هم پارچهء بوم مي‌خرند و پارچه را به چارچوب وصل مي‌كنند گاهي هم مقوا نقش بوم پارچه‌اي را بازي مي‌كند با اين وجود پرس‌وجو دربارهء هزينه‌هاي يك دانشجوي رشتهء نقاشي رقم جالبي به دست مي‌دهد; به طور متوسط ماهانه 80 هزار تومان يعني هر ترم 240 هزار تومان خرج لوازم يك دانشجوي صرفه‌جوي رشتهء نقاشي است البته دانشجويان تمام رشته‌هاي هنري مجبور به تقبل اين هزينه نيستند.

در فروشگاهي ديگر، يك دانشجوي گرافيك مشغول خريد است: «بخش عمده‌اي از كارهاي ما با كامپيوتر انجام مي‌شود. خيلي پول رنگ و كاغذ نمي‌دهيم. البته هزينه‌ها در سال اول و دوم كه كاغذ عكاسي استفاده مي‌شود، خيلي بيش‌تر است. الان حدود 20 هزار تومان در ماه هزينهء مواد مورد نياز دانشگاه است.»

رنگ‌هاي تقلبي

چندي پيش خبر آمد كه بخش عمده‌اي از رنگ‌هاي موجود در بازار كه قرار است مورد استفادهء هنرمندان قرار گيرد، تقلبي است و مواد به كار رفته در آن‌ها تهديدي براي پوست بدن به شمار مي‌آيد. اين هم مشكل ديگر براي دانشجويان است. يكي از همان گروه دانشجويان نقاشي دانشگاه هنر مي‌گويد: «كلي پول يك تيوپ رنگ مي‌دهيم. بعد كه مي‌خواهيم سبز درست كنيم يا بنفش مي‌بينيم جواب نمي‌دهد. مشكل رنگ تقلبي همين است، تركيبات شيميايي آن درست نيست و به همين دليل تركيبش با ديگر رنگ‌ها درست از آب درنمي‌آيد.»

فروشنده تاكيد مي‌كند: «بسته‌بندي اين رنگ‌ها در كيش انجام مي‌شود اما هيچ تفاوتي با نمونه‌هاي اصلي ندارد. حتي ما هم بعد از چندين سال فعاليت در اين حوزه تشخيص نمي‌دهيم چه برسد به دانشجويان اما به پوست آسيب نمي‌رسانند يعني ما كه تا با حال نشنيده‌ايم.»

به هر حال تقلبي يا اصل بودن رنگ مهم نيست، مهم پولي است كه از جيب دانشجو خارج شده و ديگر هرگز برنمي‌گردد، تركيب قرمز و آبي، بنفش دلخواه او را به دست نمي‌دهد، او بايد دوباره شال و كلاه كند و براي خريد قرمز و آبي راهي فروشگاهي شود كه رنگ تقلبي نداشته باشد.

غلامحسين نامي: هنر آن زمان‌هم گران بود

مقايسهء هزينه‌هاي دانشجويان امروز با دانشجويان قديم كه امروز هنرمندان بنامي ‌شده‌اند، اعداد و ارقام جالبي به دست مي‌دهد. غلامحسين نامي‌ يكي از اين دانشجويان قديم است كه تا چند سال پيش در دانشگاه‌هاي پايتخت تدريس مي‌كرد. او دربارهء روزهاي دانشجويي در دانشكدهء هنرهاي زيبا و هزينه‌هاي يك دانشجو مي‌گويد:«از همان ابتدا كه به تهران آمدم و در خوابگاه‌هاي كوي دانشگاه مستقر شدم، كار پيدا كردم. در دبستان به عنوان معلم هنر درس مي‌دادم و ماهي 300 تومان حقوق مي‌گرفتم.»

او هزينهء خريد رنگ و قلم‌مو و بوم و كاغذ را به طور دقيق به ياد نمي‌آورد، با اين حال مي‌گويد:«از اين حقوق پس‌انداز هم مي‌كردم، خرج لباس و خوراك و رفت و آمد را هم برمي‌داشتم و ماهانه حدود 150 تومان وسايل مورد نياز دانشگاه را مي‌خريدم.»

در سال 1339 كه او تحصيل در دانشگاه تهران را شروع كرد، پودر رنگ هم در بازار بود، مانند پودرهاي پيگمنت كه دانشجويان امروز آن‌ها را با چسب تركيب و با آن نقاشي مي‌كنند اما نامي ‌تاكيد مي‌كند همهء رنگ‌ها واقعي و خارجي بود:«پودر رنگ كيفيت نداشت، الان هم ندارد. به جز رنگ سفيد كه مصرف زيادي داشت و از تركيب سينكا و روغن برزك درستش مي‌كرديم، باقي رنگ‌ها خارجي بود، وينزور كه تعداد زياد مي‌خريديم. آن زمان اصلا رنگ روغن ايراني وجود نداشت. بوم ايراني يا قلم‌موي ايراني هم نبود. هنوز قلم‌موهاي دوران دانشجويي را به يادگار نگه داشته‌ام، نه تنها من كه همهء همكلاسي‌هايم از محصولات درجه يك استفاده مي‌كردند.»

قيمت كاغذ را به خاطر مي‌آورد:«آن زمان كاغذهاي سفيد 50 در 70 را كه كاغذ فيلي نام داشت، دانه‌اي 10 ريال مي‌خريديم كه براي آن زمان هم خيلي گران بود. هنر همان زمان هم ‌رشته‌اي گران به شمار مي‌آمد. اين كاغذها الان به نام كانسون در بازار است و از قيمتش خبر ندارم اما قطعا خيلي گران‌تر از 10 ريال است.»

مقايسهء هزينهء متوسط يك دانشجوي هنر_ در سال 1339 و دانشجويي در سال 1386 جالب به نظر مي‌رسد، 150 تومان در برابر 80 هزار تومان.