معرفي آلوده ترين شهرهاي دنيا

چندين قرن است که مي دانيم محيط زيست سالم براي بقاي انسان و سلامت او ضروري است. چندين قرن است که مي دانيم آلودگي محيط زيست با فلزات سنگين، ميکروارگانيسم ها، عوامل فيزيکي و برخي ترکيب هاي آلي مي تواند سبب بيماري شديد يا مرگ شود. امروزه مي دانيم بسياري از مشکلات بلندمدت زيست محيطي را نمي توان با کمک تکنولوژي مدرن، به سرعت حل کرد و اثرهاي آنها ممکن است سال ها بعد بروز کند و بسياري از آنها نيز همچنان نامشخص باقي مي مانند. با وجود آنکه بيست سال از انفجار رآکتور هسته يي چرنوبيل (در 26 آوريل 1986) مي گذرد، اما اين شهر همچنان در صدر ده شهر آلوده جهان قرار دارد. امروز محدوده سي کيلومتري دور رآکتور، همچنان غيرقابل سکونت است و چهار هزار مورد گزارش سرطان تيروئيد ميان کودکان روسي، اوکرايني و بلاروس در فاصله سال هاي 1992 تا 2002 شايد فقط يکي از يادگارهاي اين فاجعه باشد. با توجه به نقش آلودگي هوا در بروز انواع بيماري هاي جسمي و رواني و لزوم داشتن هوايي پاک براي زندگي سالم تر، ضمن بررسي ده شهر آلوده جهان، عوامل موثر در آلودگي هواي شهرهاي صنعتي را بررسي مي کنيم.

به گزارش اعتماد، موسسه «بلک اسميت» (Blacksmith Institute يک گروه مستقل مدافع محيط زيست در امريکا) در نيويورک هرساله فهرستي از آلوده ترين شهرهاي جهان را منتشر مي کند. اين شهرها داراي مناطقي هستند که از نظر آلودگي به مواد خطرناک، شهره آفاق هستند. منظور از مواد آلوده خطرناک موادي است که داراي مواد راديواکتيو، از نظر شيميايي فعال ، خورنده يا به شدت سمي هستد. اين مواد در کشورهاي مختلف با تعبير هاي دقيق تري که داراي بار حقوقي و محيط زيستي هستند، تعريف شده اند. در صدر فهرستي که توسط موسسه «بلک اسميت» منتشر شده است، نام شهرهايي در روسيه، چين، هند، پرو، زامبيا و برخي کشورهاي عضو اتحاد جماهير شوروي سابق ديده مي شود. نکته جالب در اين ميان، کشور روسيه است که با داشتن سه شهر از ميان 10 شهر آلوده، از اين نظر بالاتر از ديگر کشورهاي جهان قرار گرفته است. در واقع اين نقاط به عنوان شاخص آلودگي در ميان شهرهاي جهان انتخاب شده اند و هر يک بنا به دليلي به اين فهرست راه يافته اند.

بر اساس گزارش موسسه «بلک اسميت»، آلودگي شديدي که به طور عمده توسط صنايع توليد مواد شيميايي، فلزات و معادن ايجاد مي شود، زندگي تقريباً 12 ميليون نفر را تحت تاثير قرار داده است. در گزارش اين موسسه از بيماري هاي مزمن و مرگ زودرس به عنوان پيامدهاي زندگي در چنين وضعيتي مطرح شده است. در اين گزارش سالانه که اولين بار در سال 2006 منتشر شد، نام شهرها بر اساس حروف الفبا مرتب شده و هيچگونه رده بندي بر اساس ميزان آلودگي اين شهرها صورت نگرفته است. موسسه «بلک اسميت» دليل اين مساله را تفاوت موجود در جمعيت و ماهيت آلودگي نقاط مختلف عنوان کرده است. اين گروه حامي محيط زيست 300 نقطه در جهان را بررسي کرده است که البته به جهت مشخص نبودن استانداردها و اطلاعات زيست محيطي بسياري از آنها، نام شان در اين فهرست جاي نگرفته است. «ريچارد فولر»، رئيس مرکز «بلک اسميت» در اين باره گفت؛ « مسلماً يک راه حل مطمئن براي اطلاع از مراکز آلوده جهان، سنجش دائمي ميزان آلاينده هاي زيست محيطي نقاطي است که در آنجا فعاليت هاي توليدي انجام مي شود؛ يعني مراکزي که در چرخه توليد صنعتي سهم چشمگيري دارند، بنابراين کارخانه هاي بزرگ صنعتي در اين شهرها بيشترين سهم را در آلايندگي اين مناطق دارند.»

اين موسسه هر ساله فهرست آلوده ترين مناطق جهان را بازبيني مي کند. براين اساس آلوده ترين شهرهاي جهان بر اساس ارزيابي هاي انجام شده توسط موسسه «بلک اسميت» به قرار زير است؛

1- شهر «سومقايت» (Sumgayit) در جمهوري آذربايجان؛ شهر «سومقايت» در جمهوري آذربايجان جديد ترين شهري است که به اين فهرست ده شهره افزوده شده است. اين شهر که ميراث دار بزرگ آلودگي هاي صنعتي دوران سوسياليستي است، حدود 275 هزار نفر جمعيت دارد. اين شهر که زماني مرکز توسعه واحدهاي شيميايي بود آلودگي هايي از نوع فلزات سنگين و مواد شيميايي سنتزي دارد. حاصل اين آلودگي ها آن است که انواع گوناگون سرطان در اين شهر به ميزان 22 تا 51 درصد بيشتر از اهالي روستاهاي اطراف همين شهر است. در نوزاداني که در اين شهر به دنيا مي آيند انواع متفاوتي از بيماري هاي ژنتيکي(از عقب ماندگي هاي ذهني تا مشکلات استخواني) گزارش شده است. آمار دقيقي از ميزان مواد دفع شده خطرناک در اين شهر وجود ندارد، ولي برخي از کارشناسان ميزان مواد دفع شده سالانه را تا 120 هزارتن انواع مواد سمي (ازجمله نقره) گزارش کرده اند. «ريچارد فولر» رئيس موسسه «بلک اسميت» در نيويورک مي گويد که مقادير بي نهايت زيادي از پسماندهاي خطرناک در اين شهر بدون هيچ گونه تصفيه يي دفع شده است.

2- «لينفن» (Lifnen) در چين؛ اين شهر سه ميليون نفري در استان «شانزي» قرار دارد که بزرگ ترين مرکز استخراج ذغال سنگ است. مشهور است که اهالي اين شهر «آب ارسنيک» مي نوشند، چرا که ميزان «ارسنيک» موجود در آب اين شهر بسيار بالاست. در اين شهر همچنين آلودگي هواي ناشي از دوده (که محصول سيستم هاي گرمايشي ذغال سنگي است) بسيار زياد است.

3- «تيانيينگ» (Tianying) در چين؛ اين شهر در مرکز صنايع سرب چين قرار گرفته است. جمعيت اين شهر تنها 160 هزار نفر است، ولي مسوولان حفاظت محيط زيست چين مقام هشتم آلودگي را در چين به اين شهر مي دهند. غلظت سرب در هوا و آب در اين شهر 8 تا 10 برابر استاندارد ملي است و محصولات کشاورزي باغ ها و مزرعه هاي اطراف اين شهر تا 24 بار بيشتر از حد استاندارد سرب دارند.

4- «سوکيندا» (Sukinda) در هندوستان؛ اين شهر مرکز بزرگ ترين معادن کروميت در جهان است. از اين ماده براي توليد فولاد ضدزنگ استفاده مي شود. اين شهر که بيش از 6/2 ميليون نفر جمعيت دارد، به شدت آلوده است. آب هاي جاري موجود در اين شهر داراي مقادير خطرناکي از کروم شش ظرفيتي است که سرطانزا بودن آن به اثبات رسيده است.

5- «واپي» (Vapi) در هندوستان؛ اين شهر که در انتهاي کمربند صنعتي هندوستان در ايالت «گجرات» قرار دارد، محل انباشت پسماندهاي بيش از هزار کارخانه بزرگ هندوستان است. برخي از اين کارخانه ها، توليدکننده هاي سم، مواد پتروشيمي و دارويي بوده اند. برخي از اين کارخانه ها سيستم هاي تصفيه پسماند دارند، ولي سياست معمول آنها اين است که به نوعي از بازمانده هاي فرآيند تصفيه فرار کنند. شيوه رايج دفع اين مواد در رودخانه است.

6- «لااوريا» (La Oroya) در پرو؛ گرچه اين شهر يکي از کوچک ترين مناطق از اين نوع است، ولي به لحاظ آلودگي شديد فلزات سنگين ناشي از فعاليت هاي معدن کاوي شهره است. اين شهر تنها با 35هزار جمعيت، از اين نظر يکي از آلوده ترين مناطق مسکوني آلوده به فلزات سنگين است.

7- «دزرژينسک» (Dzerzhinsk) در روسيه؛ شهري با حدود سيصد هزار نفر جمعيت مرکز صنايع شيميايي در دوران جنگ سرد. در اين شهر يکي از پايين ترين تخمين ها از اميد به زندگي (45 سال) گزارش شده است. اين ميزان اميد به زندگي، 15 تا 20 سال کمتر از اميد به زندگي مردم ساکن روسيه است.

8- «نوريلسک» (Norilsk) در روسيه؛ اين شهر در بالاي حلقه قطبي قرار دارد و محل زندگي کارگراني است که بزرگ ترين کارگاه هاي ذوب فلز را مي چرخانند. اين شهر به لحاظ کارگاه هاي بسيار زياد موجود در اطراف آن و همچنين به خاطر سرماي زياد، صاحب يکي از گسترده ترين و سنگين ترين مه دود هاي جهان است. گفته مي شود تا شعاع سي کيلومتري اين شهر هيچ نوع گياهي رشد نمي کند. بررسي ها نشان داده است که آلودگي هوا به ويژه آلودگي هاي ناشي از فلزات سنگين تا شعاع 60 کيلومتري شهر ديده شده است.

9- «چرنوبيل» (Chernobyl) در اوکراين؛ عواقب ناشي از بزرگ ترين حادثه اتمي جهان براي همگان شناخته شده است. اين حادثه صدمات مستقيم و غيرمستقيمي بر بيش از 5/5 ميليون نفر ايجاد کرده است و باعث شد که در منطقه تحت تاثير، ميزان سرطان غده تيروئيد افزايش زيادي داشته باشد. اين حادثه پيامدهاي اقتصادي قابل توجهي براي اهالي منطقه داشته است. روسيه سفيد که يک منطقه اساساً کشاورزي بود، بعد از حادثه نيروگاه عملاً بازار جهاني را از دست داد.

10- «کابوه» (Kabwe) در زامبيا؛ کابوه دومين شهر بزرگ در زامبيا و مرکز يکي از بزرگ ترين کارخانه هاي ذوب سرب در آفريقاي جنوبي است. سراسر اين شهر به انواع گوناگوني از فلزات سنگين آلوده شده است. حاصل اين آلودگي ها انواع متفاوتي از آسيب هاي مغزي و سيستم عصبي، به ويژه در کودکان است. ميزان تراکم سرب در خون برخي از افراد بيش از 50 و گاه بيشتر از 100 ميکروگرم در يک دسي ليتر خون گزارش شده است.

موسسه «بلک اسميت» اين رتبه بندي را بر اساس ميزان سمي بودن و همچنين ارزيابي خطرهاي ناشي از اين سميت صورت داده و سي شهر آلوده جهان را انتخاب کرده است. در اين رتبه بندي هيچکدام از شهرهاي اروپايي و امريکايي قرار نگرفته اند، که اين امر به خاطر ملاحظات قانوني محيط زيستي در اين کشورهاست. ولي اين بدان معنا نيست که کشورهاي غربي هيچ گونه سهمي در ايجاد آلودگي ندارند. در بسياري از موارد، مواد بالقوه سمي مصرف شده در کشورهاي غربي از اين شهرهاي آلوده، استخراج و منتقل مي شود.

واقعيت اين است که در اين نقاط آلوده، کودکان بيمار مي شوند و در دام مرگ مي افتند و حل مشکل، کار چندان پيچيده يي نيست. البته به رغم آلودگي هاي شديد در اين شهرها، امکان پاکسازي اين مناطق وجود دارد، فناوري هاي رفع اين آلودگي ها کاملاً شناخته شده است و کارخانه هاي جديد قابليت هاي بسياري براي کاهش ميزان آلودگي هاي محيط زيست دارند.

براي نمونه با صرف تنها 15هزار دلار مي توان پسماندهاي راديواکتيو رها شده در ساحل رودخانه «تکا» در اطراف شهر «موسليميا» را تصفيه کرد. اين مواد را مي توان تنها با روکشي از خاک از محيط زيست جدا کرد بدون آنکه هيچ گونه آسيبي به محيط زيستي وارد شود. رئيس موسسه «بلک اسميت» مي گويد به طور متوسط مي توان با هزينه کردن حدود 200 دلار در برنامه هاي پاکسازي در چنين مناطقي، جان يک انسان را نجات داد. بايد در نظر داشت که بسياري از مناطق آلوده جهان هنوز شناخته نشده است. مطابق برخي از برآوردها تنها يک سوم چنين مناطقي مشخص و شناخته شده اند. مناطق آلوده ناشناخته بيشتر در کشورهاي آسياي مرکزي و امريکاي جنوبي قرار گرفته اند.

«فولر» در پايان مي گويد؛ «امسال توجه رسانه ها به موضوع آلودگي بيشتر شده است، اما اقدامات چنداني براي ايجاد صندوق هاي حمايتي يا برنامه هاي حمايتي جديد انجام نشده است و بايد کاري صورت گيرد.»