در دنیای پیشرفته امروز گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین و متنوع ترین ابزارهای رشد مورد توجه اغلب سیاست گذاران و برنامه ریزان قرار گرفته و بسیاری از کشورها آن را به عنوان منبع اصلی درآمد اشتغال زائی و پیشرفت اقتصادی خود قلمداد می کنند.

براساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی (UN WTO) در سال 2000 میلادی در پایان قرن بیستم (سال 1999) مجموع دریافت های حاصل از توریسم تقریباً به 8 درصد کل دریافتی حاصل از فروش کالا و خدمات در جهان بالغ شد و به این ترتیب توریسم، صنایع بزرگ دیگر از قبیل خودروسازی، صنایع شیمیایی، صنایع غذایی، انرژی، کامپیوتر ، تجهیزات اداری، نساجی ، پوشاک، تجهیزات مخابراتی ، ارتباطی، معدن ، آهن و فولاد را پشت سر گذاشت و به نخستین صنعت جهان در آستانه هزاره بیست و یکم مبدل شد.

براساس آمار سازمان جهانی جهانگردی (UN WTO) تعداد گردشگران بین المللی در سال 2012 به حدود یک میلیارد نفر و گردش مالی آن به حدود 1100 میلیارد دلار رسیده و از هر 12 تا 15 شاغل در دنیا یک شغل به گردشگری اختصاص داشته است یعنی بخش گردشگری قدرت جذب حدود 6 تا 8 درصد شاغلین را داشته است. از طرف دیگر هر 5 تا 10 گردشگر یک فرصت شغلی ایجاد کرده، همچنین حدود 30 درصد از کل صادرات خدمات و 6 درصد از تولید ناخالص داخلی اقتصادی جهانی را به خود اختصاص داده است.

و امّا در ایران هر چند آمار گردشگران ورودی توسط مسئولان گردشگری حدود 3 میلیون نفر اعلام شده ولی آمار گردشگران ورودی سازماندهی شده از طریق تورهای گردشگری که نقش اقتصادی مؤثری در صنعت گردشگری دارند بالغ بر حدود 120 هزار نفر اعلام شده است که به خوش بینی می توان این رقم را حدود یک میلیون نفر گردشگر ورودی برآورد کرد که حدود (یک دهم درصد) تعداد گردشگران جهانی را شامل می شود و همچنین بسیار پایین تر از هدف گذاری در سند چشم انداز توسعه گردشگری است که حدود (1.5درصد) تعداد گردشگران جهانی تعیین شده است.

چنانچه درآمد این تعداد گردشگر را با متوسط هزینه کرد هر گردشگر در خاورمیانه محاسبه کنیم بالغ بر حدود 800 میلیون دلار خواهد شد که (7 صدم درصد) درآمد گردشگری جهانی را شامل می شود که این شاخص نیز بیش از دو درصد از هدف تعیین شده در سند چشم انداز توسعه گردشگری کمتر است.»1

برای این که بدانیم در اثر سیاست های غلط دولت های نهم و دهم چه بر سر صنعت گردشگری کشور آمده کافی است نگاهی گذرا به سند چشم انداز 20 ساله کشور بیاندازیم.

در سند چشم انداز 20 ساله تأکید شده که باید گردشگری دومین منبع درآمد کشور پس از نفت باشد.

با توجه به سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران لازم است سهم ایران از شمار گردشگران جهانی از 9 صدم درصد در سال 1383(سال پایه) به 1.5 درصد در سال 1404 سال پایانی برنامه چشم انداز 20 ساله آینده افزایش یابد یعنی حدود 20 میلیون نفر گردشگر.

و سهم ایران از درآمد گردشگری جهانی از 7 صدم درصد در سال 1383 به 2 درصد در سال 1404 رشد یابد به گونه ای که کشور ایران در سال 1404 سالانه قریب 25 میلیارد دلار از محل گردشگر ورودی درآمد کسب نماید.

تصویر توسعه گردشگری ایران در طول 4 برنامه چشم انداز با در نظر گرفتن حدود 700 هزار نفر در سال پایه گردشگر ورودی به ایران در سال 1383 مطابق جدول زیر می باشد:

سالهای برنامه	نرخ رشد برنامه	تعداد گردشگران در سالهای پایانی برنامه به میلیون نفر	درآمد ارزی در سالهای پایانی برنامه به میلیارد دلار
برنامه چهارم توسعه 1384-1388	30%	2.6	1.5
برنامه پنجم توسعه 1389-1393	20%	6.5	4.5
برنامه ششم توسعه 1394-1398	15%	13	10
برنامه هفتم توسعه 1399-1403	10%	20	25

شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در آخرین گزارش خود که به بررسی اثرات اقتصادی توریسم در 181 کشور جهان از جمله ایران تا سال 2020 پرداخته، وضعیت نامطلوبی را برای آینده گردشگری ایران پیش بینی کرده است. طبق پیش بینی های این سازمان در سال 2020 میلادی تولید ناخالص داخلی جهان از صنعت گردشگری به مبلغی معادل 11 هزار و 151 میلیارد دلار می رسد که نسبت به سال 2010 رشد 5 درصدی داشته است.

براساس گزارش یاد شده، ایران در سال 2010 میلادی رشد 3.9 درصدی در صنعت گردشگری داشته ولی گردشگری ایران تا سال 2020 با رکود مواجه شده و این عدد به 3.8 درصد کاهش می یابد.

نگاهی به آمارهای جهانی درباره وضعیت گردشگری ایران و جهان نشان می دهد که در این صنعت در کجا ایستاده ایم و تا نقطه مطلوب چقدر فاصله داریم.

جدول زیر به خوبی 10 کشور اول جهان در ورود گردشگران خارجی و نیز سهم آنها از درآمد صنعت گردشگری را نشان می دهد.

رتبه	کشور	ورود گردشگر خارجی (میلیون نفر)	درآمد (میلیارد دلار)
1	فرانسه	76.8	46.3
2	آمریکا	59.7	103.5
3	چین	55.7	45.8
4	اسپانیا	52.7	52.5
5	ایتالیا	43.6	38.8
6	بریتانیا	28.1	30.4
7	ترکیه	27	20.8
8	آلمان	26.9	34.7
9	مالزی	24.6	17.2
10	مکزیک	22.4	12.3

پس از استقرار دولت یازدهم و اتخاذ سیاست های اصولی و کارشناسی و اعتدال گرایانه و همچنین تعامل گسترده و سازنده با دول مختلف جهان بویژه پس از توافق ژنو پیرامون حل مسئله هسته ای تهران، دریچه ای جدید در روابط بین ایران و جهان گشوده شد و نگاه دنیا به خصوص غرب نسبت به جمهوری اسلامی ایران تغییر نموده و خیل زیاد شرکت های نفتی، تجاری و بازرگانی متقاضی ورود به بازار کار ایران شده اند.

این موضوع را می توان با اخبار روزانه و مصاحبه های مسئولین کشوری و همچنین اخبار خبرگزاریهای معتبر دنیا دنبال نمود. از جمله دستاوردهای بزرگ توافق ژنو آمادگی تعداد زیادی از جهانگردان برای بازدید از جاذبه های گردشگری ایران می باشد.

به گزارش ایسنا روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف در گزارش خود که در روزهای نخست سال جدید میلادی منتشر شد ایران را جزو 20 مقصد برتر گردشگری جهان در سال 2014 میلادی اعلام نمود. این اتفاق در شرایطی رخ داده که وزارت خارجه بسیاری از کشورها هنوز ایران را از فهرست سیاه خود خارج نکرده اند، امّا ظاهراً میل برای سفر به ایران فراتر از هشدارها و اخطارهای دولت مردان سیاسی رفته است.

این روزنامه در گزارش خود راهبردهای رئیس جمهور ایران برای افزایش چشمگیر درآمد از محل صنعت گردشگری و اقدام دولت در زمینه صدور ویزای فرودگاهی را عامل مؤثری در تبدیل ایران به مقصدی جهانی در سال 2014 میلادی اعلام کرده است. روزنامه لس آنجلس تایمز هم چند روز پیش در گزارشی از افزایش علاقه مندی گردشگران آمریکایی برای سفر به ایران خبر داد و کاهش تنش میان ایران و آمریکا را با وجود در پیش بودن راهی طولانی برای حل مسأله هسته ای ایران عاملی تأثیرگذار در افزایش ناگهانی این علاقه اعلام کرد.

این آمار و علاقه مندی فقط در حد گزارش روزنامه های خارجی نیست بلکه آژانس های گردشگری ایرانی هم از رشد 30 درصدی ورود گردشگران خارجی به ایران خبر داده اند. بنابراین باید این مژده را داد که سرانجام کلید روحانی در قفل گردشگری چرخید و ایران بین 20 مقصد برتر گردشگری دنیا قرار گرفت.

«کارشناسان صنعت گردشگری از جمله ابراهیم پورفرج رئیس جامعه تورگردانان ایران تغییر و تحولات در دولت ایران و تبیین اهداف صلح آمیز رئیس جمهور، در کنار پیگیری جدی برای حل موضوع هسته ای ایران در جهان و رفع تحریم ها را مؤثرترین عوامل در افزایش علاقه مندی گردشگران خارجی برای سفر به ایران دانسته و اظهار کرد: این اتفاق ها باعث شده رسانه هایی که تا پیش از این از ناامنی در ایران می نوشتند حالا به مخاطبانشان توصیه کنند، ایران را برای سفر در سال 2014 میلادی انتخاب کنند.

شرایط گردشگری ایران اکنون طوری است که شاید پیش بینی وقوع یک سونامی در گردشگری کشور بی راه نباشد.»

با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و بکارگیری راهبردهای مؤثر برای توسعه صنعت گردشگری ، شرکت ریاست جمهوری در اجلاس جهانی داووس و دیدار عالی ترین مقام گردشگری ایران با رؤسای جهانگردی اسپانیا و ایتالیا به عنوان دو قطب توریستی دنیا، شرکت ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در نمایشگاه بین المللی گردشگری فیتور اسپانیا، بارقه های امید در توسعه این صنعت پویا به وجود آمده و امیدواریم که مقامات سیاسی و گردشگری کشور بتوانند با درایت و اعمال مدیریت صحیح گره کور 80 ساله رونق گردشگری کشور را با کلید تدبیر بگشایند.

گرچه استعفای غیر منتظره دکتر نجفی ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری روند رو به رشد بوجود آمده برای توسعه صنعت گردشگری را در کوتاه مدت با رکود مواجه کرده و یک ضعف بزرگ برای دولت یازدهم محسوب می شود، ولی با توجه به رویکرد جدید دولت برای شتاب بخشیدن به رونق صنعت توریسم می توان به آینده این بخش امیدوارانه نگاه نمود.

گفتنی ها در باب مسائل گردشگری بسیار است در این نوشته به همین مقدار بسنده می کنم، فقط یادمان باشد که اقتصاد ایران ناگزیر از روی آوردن به صنعت گردشگری است و دیر یا زود به این واقعیت تن خواهد داد که «چاه نفت آینده ایران» که البته هنوز درش بسته است، صنعت گردشگری است.

1- خبرگزاری دانا – اردشیر اروجی – مدیرکل اسبق دفتر برنامه ریزی آمار و اطلاعات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
*مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر

کانال عصر ایران در تلگرام

بیشتر بخوانید:

سفرنامه اروپا (2)

سفرنامه اروپا (3)

سفرنامه اروپا (1)

تماشاخانه