هوای سربی قاتل می‌سازد!

در خیلی‌ از کشورهای غربی، آمار جرم در دهه‌های گذشته کاهش بسزایی یافته است . آیا حذف سرب از بنزین می‌تواند توضیحی برای این پدیده باشد؟

زمانی که توماس میدگلی در آزمایشگاه خود مشغول به کار بود، سوختی بهتر برای آیندگان می خواست. او تترااتیل سرب را تولید کرد؛ مولفه ای که به نظر می رسید موتور خودرو ها را کارآمدتر خواهد کرد، اما او نمی دانست سربی که به سوخت اضافه می کند باعث چیزی بسیار بدتر خواهد شد.

در خلال قرن بیستم میلادی میزان جرم هر روز بیشتر می شد، اما از حدود ۲۰ سال پیش، روند صعودی افزایش جرم و جنایت فروکش کرد و از آن زمان تاکنون جرم های کلیدی در مقیاسی وسیع در حال کاهش است. اما کسی دلیل واقعی را نمی دانست. میزان بزهکاری در حال کاهش بود، صرف نظر از این که چه تعداد از بزهکاران در یک کشور زندانی و محکوم می شدند.

اما بودند کسانی که حذف سرب از بنزین را عامل اصلی می پنداشتند. سرب می تواند در استخوان ها، دندان ها و در خون جذب شده و باعث آسیب به کلیه ها و سیستم عصبی، دردهای شکمی، کاهش رشد بدن و کم خونی شود. حدود یک قرن پیش یک کمیسیون ملی به وزرای انگلیسی پیشنهاد کرده بود خانم ها از کار کردن در کارخانه هایی که در آنها به نوعی با سرب در تماس هستند منع شوند، چرا که ممکن است به ارگان های تناسلی آنها آسیب هایی وارد شود.

سال ۱۹۷۰ میلادی تحقیقات نشان داد بچه ها حتی می توانند با جویدن ناخن های خود که حامل رگه هایی از رنگ های قدیمی که در خانه یا مدرسه استفاده شده و آغشته به سرب هستند دچار مسمومیت شوند. تحقیقات همچنین نشان داد تماس با سرب در زمان بارداری اندازه سر نوزادان را کاهش می دهد، در بزرگ تر ها و در کودکان باعث سر درد شده و از رشد ضریب هوشی جلوگیری می کند یا به رفتار خشن و غیر معمول می انجامد.

دکتر برنارد گسچ که به عنوان یک روان شناس در دانشگاه آکسفورد در مورد تاثیر رژیم غذایی و دیگر عوامل محیطی بر جرم و بزهکاری تحقیق کرده است، می گوید: اگر شما می خواهید دلیل افزایش جرایم را بفهمید نیاز دارید که از سرب شروع کنید.

سرب یک سم عصبی قوی است و تاثیرات فراوانی بر مغز انسان دارد که از طریق پژوهش های زیست شناسی مختلفی نشان داده شده است. به عبارت دیگر مسمومیت با سرب به ضعف در تصمیم گیری می انجامد، اما این مسمومیت عصبی تاخیری زمانی دارد که تا به امروز شناخته نشده باقی مانده است .

اوایل دهه 90 اقتصاد دانی به نام ریک نوین روی بودجه لازم برای از بین بردن تمام رنگ های دارای سربی که در خانه های قدیمی از آنها استفاده شده بود، کار می کرد و می خواست با پژوهش ثابت کند این کار از نظر اقتصادی به صرفه است. او فکر می کرد تجمع سرب در طول زمان می تواند نقشی در رفتار انسان بازی کند که به جرم منتهی خواهد شد.

او افزایش و کاهش درصد سرب در بنزین را برآورد کرد و آن را با منحنی ای که نشان دهنده تاریخ خشونت های شدید بود، مقایسه کرد. چیزی که او به دست آورد بسیار تکان دهنده بود. پژوهش های وی نشان داد زمانی که میزان سرب در محیط شروع به افزایش کرد، دو دهه زمان لازم بود تا منحنی میزان جرایم خشونت بار با همان شیب، روند صعودی در پیش گیرد. به صورت برعکس زمانی که مقدار سرب کاهش پیدا می کرد میزان جرم در دو دهه بعدی از خود کاهش نشان می داد ، اما آیا این نتیجه آماری بود که فقط یک بار اتفاق افتاده بود؟ اثبات این که سرب باعث افزایش جرم شده کجا بود؟

14سال پیش پروفسور جسیکا ولپو ریس شروع به مطالعه تاثیر سرب در محیط و سنجیدن ارتباط آن با جرم کرد. او می گوید: «هر کسی در آن زمان به دنبال آن بود تا دلیل کاهش جرم را بفهمد. بنابراین من می خواستم بیازمایم اگر ارتباط تصادفی میان پاک شدن بنزین از سرب وجود داشت و آنچه انجام دادم آن بود که توقف سرب در بنزین موجود در کشور آمریکا در دهه ۷۰ را با میزان جرم در دهه ۹۰ مقایسه کردم.»

به همین دلیل او اطلاعات سرب در هر ایالت را جمع و سپس نمودار جرم در هر مکان را رسم کرد. او با روش های مرسوم آماری معیار های دیگر را که بر میزان جرم تاثیر داشت حذف کرد و این فرضیه را که ارتباط قابل توجه و عمیقی میان سرب و جرم وجود دارد، نتیجه گیری کرد. برای مثال ایالت هایی که زودتر استفاده از سرب را کنار گذاشته بودند چند سالی زودتر از بقیه ایالت ها شاهد کاهش جرم در 20 سال بعد از آن بوده اند.

تحقیق نوین افزایش میزان ارتکاب به جرم در نوجوانانی را نشان می داد که در کودکی با سرب مسموم شده بودند. تحقیقات پروفسور ولپو ریس همچنین نشان می داد وضع قانون ضدآلودگی در آمریکا باعث معکوس شدن این روند افزایشی در هر ایالت شده است. پروفسور ریس می گوید: «اگر کسی بگوید اعتقادی به این نتایج ندارد باید بتواند به روش دیگری این رابطه مستقیم میان سرب و جرم را توضیح دهد.»

این نظریه پیش بینی می کند در هر کشوری حدود 20 سال پس از توقف سرب، جرم کاهش پیدا می کند و این طور به نظر می رسد که این پدیده در اروپا هم اتفاق افتاده است. بنزین سرب دار در انگلستان بعد از آمریکای شمالی حذف شد و به همین نسبت میزان جرم بعد از آمریکا و کانادا شروع به کاهش کرد.

طرفداران این استدلال معتقدند اطلاعاتی که آنها جمع آوری و بررسی کرده اند روند مشابه بیست ساله ای را نشان می دهد. دکتر برنارد گسچ می گوید این آمارها نشان می دهد سرب مسئول 90 درصد از جرم های جهان است.

پس چرا این نظریه به صورت جهانی پذیرفته نشده است؟

بدیهی است هیچ کس برای اثبات این مساله نمی تواند چند انسان را به صورت آزمایشی به سرب آلوده کند تا ببیند آیا آنها در آینده مرتکب جرم خواهند شد یا نه. با این حال طرفداران این قضیه مسئولان دولتی و جرم شناسان را مقصر می دانند که نمی توانند متفاوت بیندیشند.

پروفسور راجر متهوس، جرم شناس در دانشگاه کنت این انتقاد را نمی پذیرد و می گوید: چیزهایی که مردم را به انجام دادن امر خلاف و جرم ترغیب می کنند، پدیده های متفاوتی است و در مغز انسان جایگاهی ندارند. افراد زیادی در تاریخ سعی کردند زیست شناسی را با جرم مرتبط کنند، اما این عقاید به طور مستمر رد می شود.

اما در مقابل دکتر ریس می گوید آمار و اطلاعات چنان خوب بوده اند که قانونگذاران به آنها جدی تر می نگرند. او اضافه می کند: «من فکر نمی کنم سرب همه قضیه باشد، اما با توجه به اسنادی که نشان می دهند چگونه سرب به سوءرفتار منجر می شود، قابل فهم است که سرب را یکی از مقصران اصلی قلمداد کنیم.»

خیلی از آدم های دور و بر ما در تمام طول زندگی شان با سرب در ارتباط بوده اند، اما الزاما همه آنها جنایتکار نیستند، اما وقتی می توان درباره این آمار با اطمینان صحبت کرد که جامعه آماری را بزرگ تر کرده و از دیدگاه جامعه شناسی به آنها نگاه کنیم.