مقایسه فوتبال و والیبال درست است یا نه؟

عصر ایران- با صعود بی سابقه تیم ملی والیبال ایران به جمع 6 تیم برترجهان - که برای اولین بار در تاریخ ورزش ایران رخ داده است - بار دیگر این بحث در گرفته که والیبالیست ها سزاوارترند یا فوتبالیست ها و پول هنگفتی که در فوتبال به گردش در می آید اگر صرف رشته های ورزشی دیگر شود بازده بالاتری نخواهد داشت؟

 شادی مردم بعد از پیروزی تیم ملی والیبال بر لهستان نیز هر چند در قیاس بسیار کوچک تری در مقایسه با جشن مورد انتظار برای برد فوتبالیست ها صورت پذیرفت نیز به عنوان قرینه ای بر این موضوع اعلام می شود که فوتبال ایران، همان زمین شوره ای است که سرمایه گذاری در آن بی ثمر است و به قول سعدی: زمین شوره سنبل بر نیارد، در آن تخم عمل ضایع مگردان.

در این که بازیکنان حرفه ای فوتبال دریافتی های بسیار بیشتری به نسبت دیگر ورزشکاران دارند تردیدی نیست. این که بالاترین افتخار ایران در فوتبال ملی و در سطح جهانی تنها 4 مرتبه راه یابی به جام جهانی و بازگشت به کشور پس از انجام سه بازی و بازماندن از مرحله بعدی است نیز تردیدی نیست حال آن که والیبال ایران، امروز جهانی شده است.

با همه اینها فوتبال، فوتبال است و والیبال، والیبال. در این که هر دو ورزش هایی هستند که به صورت تیمی بازی می شوند و یکی حاصل مهارت پا و توپ است و دیگری مهارت دست و توپ بحثی نیست و طبعا در این زمینه ها اشتراک دارند اما فوتبال به صنعت، هنر و تجارت بدل شده و راز گردش های مالی هنگفت در آن همین سه ویژگی است. صنعت است چون در آن ارزش افزوده تولید می شود و یک فرآیند مبتنی بر خط تولید به حساب می آید. به همین خاطر است که برای توریسم و گردشگری هم از اصطلاح «صنعت» استفاده می شود. چون امکان تولید ارزش افزوده و کسب درآمد از آن وجود دارد.

 هنر است چون ظرایفی در آن لحاظ می شود  که هر چند با تعریف تخصصی هنر که در یکی از هنرهای هفت گانه جلوه می کند فاصله دارد اما جنبه های زیبایی شناختی آن سبب می شود بازیکن شاخص فوتبال را در حال هنر نمایی تصور کنیم و نه صرفا انجام یک حرکت ورزشی. گل لیونل مسی هر چند مثل یک پیکان زهر آگین بر پهلوی تیم ما نشست اما کیست که در هنر مندانه بودن آن تردید روا دارد؟  در«تجارت» بودن آن نیز همین اشارت بس که باشگاه ها به مثابه شرکت های تجاری سهام می فروشند و ارزش سهام نیز بالا و پایین می رود.

 با این نگاه مقایسه فوتبال با والیبال قیاس مع الفارق است. چون یکی در عین ورزش و بازی بودن وجه صنعتی و تجاری هم دارد و دیگری از وجوه اخیر به تمامی برخوردار نیست.

این سخن اما به این معنی نیست که تزریق پول های بی حساب و کتاب به فوتبال آن هم در سطوح باشگاهی باید ادامه یابد. مشکل این نیست که بازیکنان فوتبال پول می گیرند اما قادر به کسب افتخار قاره ای و جهانی نیستند. مشکل این است که این پول ها را از امکانات عمومی و بودجه دولتی می گیرند. این دو را باید از هم تمیز داد.

بازیکن ملی پول از بودجه عمومی بگیرد قابل قبول است. اما اختصاص بودجه های کلان به باشگاه های زیان ده که خروجی آنان بازیکنان غالبا کم کیفیت است توجیه مالی و اخلاقی خود را از دست داده است.

نتیجه این که فوتبال از جاذبه جادویی برخوردار است که به لحاظ فلسفی می توان آن را امری پوچ و در عین حال لذت بخش دانست که برای کسی که در تمام عمر خود یک بار هم آن را تجربه نکرده می تواند جذاب باشد در حالی که والیبال در بهترین حالت یک ورزش و بازی دسته جمعی است که غیر ورزش کاران و نهایتا غیر ورزش دوستان را جذب نمی کند. شاید گفته شود با توجه رسانه ای و پرداختن به ستاره های این ورزش می توان  بازیکنان والیبال را نیز مطرح کرد؛ همان اتفاقی که برای تیم ملی والیبال ما رخ داده و اکنون بازیکنان آن را می شناسیم و دوست داریم. با این همه چه می توان کرد که والیبال جای فوتبال را نمی گیرد و قدرت شادی افزایی و نشاط بخشی فوتبال را دیگری ندارد.

با این توضیحات هنوز هم کم نیستند شهروندانی که با افسوس می گویند این همه پول، خرج فوتبالیست ها می کنند چه نتیجه ای در بر داشته است؟ والیبال را نگاه کنید. چقدر موفق اند. اما پیشرفت همین والیبال هم حاصل مدیریت و سرمایه گذاری و توجه بوده است. منتها با نگاهی علمی و نه صرفا پولی.

به تعبیر دکتر ناصر فکوهی همه بخش های کشور در دورانی گرفتار تصور شفا بخش بودن نسخه «پول درمانی» شدند و از این منظر می توان نقد کرد اما این که گمان کنیم پولی را که پای فوتبال می ریزیم هر جای دیگر صرف کنیم میوه والیبالی می دهد خطاست. فوتبال هم درست مثل والیبال به مدیریت درست نیاز دارد. آن گاه دیگر ناچار نخواهیم شد سرکوفت والیبال را به آن بزنیم!