چرا آیت الله حذف شدنی نیست؟

در دهه 60 و 70 هاشمی در کنار تمام طرفدارانی که داشت، با انتقادات جدی نیز روبه رو بود، انتقادهایی که گاهی از سوی برخی دوستان و همرزمان قبل از انقلاب او مطرح می شد. جنس انتقادات مطرح شده نسبت به هاشمی بیشتر جنبه مدیریتی داشت که مربوط به اختلاف سلیقه هایی می شد که میان نیروهای انقلاب وجود داشت.
 
سرپرست وزارت کشور، رئیس مجلس شورای اسلامی، امام جمعه موقت تهران، جانشین فرمانده کل قوا، رییس جمهوری، رئیس مجلس خبرگان و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ در طول 35 سال گذشته هیچ کس جز آیت الله هاشمی رفسنجانی این همه مناصب سیاسی انتخابی و انتصابی را در اختیار نداشته است. همین تجربه و حضور در صحنه سیاسی کشور باعث شده است تا تحلیل ها و سخنانش، حرف و حدیث های فراوانی به دنبال داشته و زمینه ساز واکنش های فراوانی شده است.
 
هاشمی رفسنجانی به دلیل سابقه گرانبهایش در حکومت داری، نزدیکی به امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، سعی کرده است با ارائه تحلیل های متفاوتی نسبت به دیگر افراد که سابقه کمتری در کشورداری و امور اجرایی و قانون گذاری دارند، شرایط کشور را برای مردم تحلیل کند. این تفاوت، چندان به مذاق برخی از افراد جامعه خوش نمی آید و این تحلیل ها از نظر آنان، انحراف از انقلاب و آرمان هاست.
 
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از دهه 60 تا به امروز از خود یک چهره فراجناحی ارائه داده است و حتی زمانی که سران کشور به دو گروه راست و چپ تقسیم می شدند و درگیری و اختلاف های سیاسی زمینه ساز بحران های اساسی در کشور شده بود، هاشمی نقش میانجی را بازی می کرد. بررسی خاطرات آیت الله هاشمی و روایت مسئولان وقت ایران به ویژه در دهه 60 به خوبی نشان می دهد که هاشمی نقش توزان دهنده دو گروه سیاسی در کشور بوده است.
 
دهه 70 و تشکیل دولت از سوی او نیز بیانگر جریان اعتدال بود. استفاده از سلیقه های مختلف در دولت سازندگی به ویژه در دولت اول خود، به خوبی نشان می داد که خاستگاه هاشمی رفسنجانی نه چپ بود و نه راست و رئیس دولت های پنجم و ششم، استفاده از تمام ظرفیت های سیاسی را در دستور کار خود قرار داده است.
 
در دهه 60 و 70 هاشمی در کنار تمام طرفدارانی که داشت، با انتقادات جدی نیز روبه رو بود، انتقادهایی که گاهی از سوی برخی دوستان و همرزمان قبل از انقلاب او مطرح می شد. جنس انتقادات مطرح شده نسبت به هاشمی بیشتر جنبه مدیریتی داشت که مربوط به اختلاف سلیقه هایی می شد که میان نیروهای انقلاب وجود داشت.
 
ظهور نیروهای جدید انقلاب و انتقال قدرت از نسل اول به نسل دوم انقلاب اما برای هاشمی رفسنجانی داستان دیگری را رقم زد تا وی مجبور شود، در عین حفظ فراجناحی بودن به جناح های سیاسی کشور نزدیک شود. پایان دوران ریاست جمهوری آیت الله همراه با انتقادهای بی رحمانه، جوانانی به عنوان جناح چپ همراه شد. کسانی که اعتقاد داشتند تمام مشکلات کشور در آن مقطع زمانی، حاصل اشتباهات هاشمی رفسنجانی است. این گروه که بعد از انتخابات دوم خرداد سال 76 به جریان اصلاحات معروف شد، در جریان انتخابات مجلس ششم، هاشمی رفسنجانی را مورد شدیدترین حملات قرار داد، حملاتی که تا آن زمان بی سابقه بود.
 
هاشمی رفسنجانی، بعد از پایان دوران ریاست جمهوری بازهم تصمیم گرفت، فضای پارلمان را تجربه کند و همین زمینه ساز حملات به او شد و در مقابل چپ ها، راست گرایان به حمایت از هاشمی پرداختند و در انتخابات مجلس ششم از او به عنوان سرلیست خود در انتخابات استفاده کردند. حملات بی رحمانه اصلاح طلبان جوان به هاشمی باعث شد تا او به عنوان نفر آخر تهران راهی مجلس شود و بعد از آن هم به دلیل این حملات از نمایندگی مردم تهران استعفا دهد تا مشخص شود فضای پیش روی هاشمی، با دهه 60 و اوایل دهه 70 متفاوت است.
 
حضور ˈسید محمد خاتمیˈ در راس قوه مجریه و سعه صدر هاشمی در برخورد با این مخالفان و تندروی های قسمتی از جریان اصلاحات و حذف آنان از قدرت، باعث شد تا هاشمی بعد از انتخابات مجلس ششم، به اصلاح طلبان نزدیک شود و از دولت خاتمی در مقابل حملات گاهی بی رحمانه راست گرایان دفاع کند. همین رفتار هاشمی با دولت اصلاحات به ویژه حمایت های او از دولت در نماز جمعه تهران، باعث شد اینبار راست گرایان به مقابله با هاشمی بپردازند.
 
در دهه 80، هاشمی اینبار با جریان جوان راست که بعدها به نام اصول گرایی معروف شد، سروکار داشت. ظهور ˈمحمود احمدی نژادˈ در سیاست ایران، شاید برای هاشمی سخت ترین سال های سیاست ورزی او بود. احمدی نژاد در دو انتخابات ریاست جمهوری 84 و 88 حملات و اتهامات سنگینی را متوجه هاشمی کرد. رئیس دولت نهم در انتخابات سال 88و در مناظره با مهندس میرحسین موسوی، هاشمی رفسنجانی را به کارشکنی و حتی تلاش برای سرنگونی دولت او متهم کرد.
 
شاه بیت سخنان رئیس دولت های نهم و دهم در هشت سال ریاست جمهوری اش حمله به هاشمی و نزدیکان او بود. هاشمی در این دوران بیشتر سعی کرد سکوت کند و به جز چند نامه و چند سخنرانی که در آنها در مورد آینده کشور و اندیشه احمدی نژاد و دوستانش هشدار داده بود، دیگر سخنی به میان نیاورد.
 
دهه 90، پایانی بود برای سختی های آیت الله، چون او توانسته بود بعد از آن تهمت ها، یکی از نزدیک ترین یاران خود را با مدیریت انتخابات راهی خیابان پاستور کند تا ˈحسن روحانیˈ جانشین احمدی نژاد شود.
 
نقش رییس جمهوری سازی هاشمی که تقریبا برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی شکل گرفت، زمینه ساز ظهور منتقدان جدیدی شد. کسانی که به هر بهانه و بعد از هر سخنرانی به هاشمی حمله می کردند و او را در مقابل امام قرار می دادند و می گفتند که دوست دیروزشان از خط امام فاصله گرفته است.
 
مدیریت این حملات اینبار برعهده، برخی روحانیون در قم مانند، آیت الله مصباح یزدی، جبهه پایداری و روزنامه کیهان در تهران بود. این گروه که هاشمی را مغز متفکر دولت روحانی می دانند و از نزدیکی بیش از حد روحانی با هاشمی وحشت دارند، با این حملات در کنار تخریب هاشمی به دنبال از کار انداختن دولت روحانی هستند. این جریان اعتقاد دارد که زدن هاشمی رفسنجانی یعنی زدن حسن روحانی.
 
همانطور که مشاهده شد، هاشمی به جز دهه 60 که قهرمان سیاسیون ایرانی بود، در سه دهه بعدی با سیل منتقدان روبه رو بود. منتقدانی که تندروی وجه اشتراک آنان در مقابل خط فکری هاشمی بود. تندروی در مقابل اعتدال شکل می گیرد و این گروه های نیز از رفتار فراجناحی هاشمی رفسنجانی در عذاب بودند و سعی می کردند، هاشمی را از مسیر خارج کنند.
 
این جریان های تندرو، سعی کردند که هاشمی رفسنجانی را حذف کنند. تئوری که اما با توجه به ریشه دار بودن آیت الله در فضای سیاسی کشور و شناخت بهتر زمین بازی نسبت به رقبا، با شکست روبه رو شد. این بازی حتی به گونه ای رقم خورد که مخالفان هاشمی رفسنجانی از صحنه سیاسی کشور حذف شدند. تندروهای چپ بعد از حضور مقطعی در صحنه سیاسی کشور دیگر نتوانستند خود را بازسازی کنند و در حاشیه سیاست ایران باقی ماندند. احمدی نژاد نیز که تمام تلاش خود را انجام داد تا تفکر هاشمی را حذف کند، کلید پاستور را به دستان کسی سپرد که در فضای سیاسی ایران از او به عنوان «هاشمی ثانی» یاد می کنند.
 
مصباح یزدی و جریان پایداری به شدت از این موضوع که هاشمی و روحانی بتوانند اکثریت مجلس و خبرگان رهبری را دراختیار بگیرند در هراس هستند و به خاطر همین حملات گسترده به هاشمی را در این ماه ها و روزها آغاز کرده اند، اما با توجه به سابقه هاشمی، به نظر می رسد شرایط مخالفان آیت الله در دوره تازه سپهر سیاست ایران، عاقبت بهتر از دو جریان قبلی نداشته باشند. انتخابات مجلس دهم و مجلس خبرگان رهبری، زمین همین بازی است.
 
نگاهی به صحنه سیاسی ایران طی این 35 سال گذشته بیانگر این معناست که حذف هاشمی رفسنجانی از صحنه سیاست ایران، امکان ناپذیر است و او بهتر از هرکسی این فضا و زمین بازی را می شناسد.
 
** پایگاه خبری تحلیلی انتخاب/ نامه نیوز