كارشناسان بر اين باورند كه زنان معتاد بسيار آسيب پذيرتر از مردان معتاد هستند زيرا مصرف مواد در زنان اغلب با آسيب هاى اجتماعى ديگراز جمله فرار از منزل، خشونت و متلاشى شدن خانواده توأم است.

يكى از علل پنهان ماندن برخى از آسيب هاى اجتماعى به ويژه در حوزه زنان نگاه غيرواقع بينانه و بعضاً بزرگ نمايى درباره آنهاست. نگاهى كه اغلب جلوى انعكاس برخى معضلات جامعه را به علت سياه نمايى يا بدآموزى مى گيرد. هرچند برخى افراد مسائل زنان را دستاويز مصالح شخصى و اهداف نادرست خود قرارداده و درصدد نشان دادن چهره نامطلوبى از زن ايرانى هستند اما نبايد از نشان دادن آگاهانه بخشى از تصاوير واقعى جامعه زنان كه به عمد تلخى ها را هدف قرارداده است، اجتناب كرد.

ايجاد نخستين پناهگاه (شلتر) زنان معتاد يكى از همان خطوط قرمزى است كه جسارت رونمايى از زشت ترين و تلخ ترين معضل اجتماعى يعنى اعتياد زنان را به وجود آورده است.

براساس آخرين آمارهاى منتشر شده از سوى دفتر پيشگيرى و درمان اعتياد سازمان بهزيستى در حال حاضر يك ميليون و۷۰۰ هزار نفر معتاد حرفه اى و پرخطر در كشور وجوددارد كه از اين تعداد حدود پنج درصد زن هستند.

از سوى ديگر وزارت بهداشت نسبت زنان معتاد به مردان را در كشور يك به هشت اعلام مى كند و برخى مراكز ديگر نيز از آمار ۹‎/۶ درصدى معتادان زن در كشور خبر مى دهند. با اين حال هرچند آمار دقيقى از تعداد واقعى جمعيت زنان معتاد در كشور وجودندارد اما اين ميزان در بالاترين حد خود بسيار كمتر از كشورهاى ديگر است.

برخى كارشناسان معتقدند از آن جا كه بيشتر مردم از اعتياد تصور مردانه اى دارند و همچنين براساس آمارهاى رسمى شيوع اعتياد در مردان بسيار بالاتر از زنان است، به همين علت در برنامه هاى پيشگيرى و درمان اعتياد و مراكز خدماتى ويژه معتادان، زنان كمتر موردتوجه قرار گرفته اند.

با اين حال در دو هفته اخير نخستين پناهگاه شبانه (شلتر) زنان معتاد در چهار راه مولوى تهران در دو طبقه و با ظرفيت ۳۵ نفر راه اندازى شد.

* تعداد زنان معتاد كمتر از بزرگنمايى رسانه هاست

سرپرست دفتر پيشگيرى از اعتياد سازمان بهزيستى كشور در گفت و گو با خبرنگار «ايران» با بيان اين كه شمار زنان معتاد در كشور بسيار كمتر از بزرگنمايى برخى رسانه هاست مى گويد: «بخشى از فعاليت هاى كاهش آسيب اجتماعى و بهداشتى اعتياد، ارائه خدمات به آن دسته از معتادانى است كه براى خود، خانواده و ديگر اقشار جامعه مشكل ايجاد مى كنند. اين دسته از معتادان پرخطر با خوابيدن و تزريق مواد در اماكن عمومى مانند زير پل ها موجب انتقال برخى بيمارى هاى خطرناك به ديگران مى شوند، از اين رو براى سامان بخشى و حمايت هاى اجتماعى از گروه هاى پرخطر معتادان، پناهگاه هاى موقت ويژه آنان ايجاد شد. اين مراكز معتادان پرخطرى را كه فاقد مكانى براى خواب هستند به طور موقت اسكان مى دهد.»

فريد براتى سده با بيان اين كه اين پناهگاه ها در گذشته فقط ويژه مردان بود، مى افزايد: «هم اكنون نوزده شلتر ويژه معتادان مرد بى سرپرست و بى خانمان در كشور وجوددارد كه براى نخستين بار، اولين شلتر زنان معتاد نيز با هدف كنترل آسيب هاى بهداشتى و اجتماعى ناشى از مصرف موادمخدر در چهارراه مولوى تهران راه اندازى شد.»

وى هدف از ايجاد اين پناهگاه ها را در درجه اول اسكان موقت معتادان بى سرپناه مى داند و تأكيد مى كند: «اين مراكز فقط ويژه معتادان زن پرخطر است و اجبارى براى ترك اعتياد آنان وجودندارد ضمن آن كه آموزش ها و برنامه هاى ترك اعتياد براى آنان پيش بينى شده است.»

براتى سده درباره خدمات ارائه شده از سوى اين پناهگاه ها توضيح مى دهد: «در اين مراكز خدماتى از جمله پانسمان اوليه، غذاى گرم، لباس، تلويزيون و امكانات بهداشتى از طريق كمك بهيار و چند مدديار كه همگى از زنان معتاد پاك شده هستند، ارائه مى شود ضمن آن كه معتادانى كه در شلتر ها زندگى مى كنند براى تأمين متادون و داروى جايگزين بايد به DIC ها مراجعه كنند.»

وى با اشاره به اين كه زنان معتاد از كم خطر ترين گروه ها در كشور هستند، مى گويد: «در حال حاضر دو مركز DIC زنان در آسيب خيزترين مناطق شهر تهران و مشهد فعال است و به زودى دو مركز ديگر نيز در شهرهاى كرمان و شيراز راه اندازى خواهدشد.»

به گفته مديركل دفتر پيشگيرى و امور اعتياد بهزيستى ميانگين ظرفيت هر شلتر در شبانه روز ۳۰ نفر است و در مجموع اين پناهگاه ها به طور متوسط در هر شب تا ۸۰۰ نفر ظرفيت ايجاد مى كنند.»

براتى سده با بيان اين كه اين از ساعت ۷ شب تا ۷ صبح روز بعد به صورت موقت از زنان معتاد نگهدارى مى كند، مى افزايد: «زنان معتاد در صورت تمايل به ترك به مراكز ترك اعتياد ويژه آنان معرفى مى شوند.»

وى تصريح مى كند: «شلترها تخصصى و ويژه معتادان پرخطر است و با مراكز نگهدارى معتادان خيابانى يا همان گرمخانه هاى شهردارى متفاوت است.»

* زنان معتاد آسيب پذيرند

«ميزان اعتبار يك ساله نخستين شلتر زنان معتاد ۲۰۰ ميليون ريال است كه اين مبلغ بر اساس قراردادى مابين بهزيستى و ستاد مبارزه با مواد مخدر تعيين شده است.»

براتى سده مدير كل دفتر پيشگيرى و امور اعتياد بهزيستى با بيان اين مطلب مى گويد: «در حال حاضر به علت استقبال محدود زنان معتاد و ناشناخته بودن اين مراكز در ميان مردم، تعداد مراجعه كنندگان به اين شلتر بسيار پائين است، با اين حال درصدد هستيم تا با همكارى تشكل هاى غيردولتى كه صلاحيت فعاليت در اين باره را دارند، اقدام به راه اندازى چندين سرپناه شبانه در شهرهاى ديگر كنيم.»

هم اكنون اعتياد به موادمخدر و خريد و فروش آن بيشترين جرم زنان در زندان ها محسوب مى شود به طورى كه براساس اعلام معاون دادستان تهران در امور زندان ها حدود ۵۰ درصد زندانيان زن به جرم اعتياد به موادمخدر دستگير شده اند و اين آمار در سال هاى اخير افزايش يافته است.

مديركل دفتر پيشگيرى و درمان اعتياد سازمان بهزيستى در اين باره مى گويد: «عوامل اعتياد در زنان و مردان متفاوت است، اصلى ترين عامل گرايش زنان به موادمخدر محيط هاى دوستانه و خانوادگى، تأثيرپذيرى از شرايط، كمبود روابط عاطفى، مشكلات روانى و در دسترس بودن مواد گزارش شده كه اين عوامل در مردان محدودتر و مسائل اقتصادى مانند فقر و بيكارى در آنان نقش پررنگ ترى داشته است.»

«به گفته دكتر مستشارى كارشناس ارشد دفتر كاهش آسيب هاى اجتماعى سازمان ملل متحد، ايران درباره مسأله كاهش آسيب و تقاضا جزو كشورهاى پيشرفته منطقه محسوب مى شود، اما از نظر بازتوانى معتادان هنوز داراى كاستى هايى است.»

وى تصريح مى كند: «ايران نسبت به مسأله بازتوانى آگاهى دارد، اما هنوز نتوانسته آن را عملياتى كند، هر چند برنامه هايى براى ترك اعتياد آغاز شده است، اما كافى نيست.»

براساس پژوهشى كه در سه گروه معتادان زندانى، معتادان خيابانى و معتادان مراجعه كننده به واحدهاى خود معرف صورت گرفته است، نزديك به ۵۰ درصد معتادان زن نخستين بار پيشنهاد سوءمصرف مواد را از سوى اعضاى خانواده خود بويژه شوهران شان تجربه كرده اند. در حقيقت بيشتر زنان معتاد داراى همسرانى معتاد هستند كه گاه حتى از روى ناآگاهى براى ترك اعتياد همسر، خود را معتاد مى كنند.

همچنين مطالعات اخير در مراكز درمانى اعتياد نشان مى دهد كه شيوه هاى درمان، مراحل سم زدايى و حضور در جلسات مشاوره در ميان زنان معتاد بهتر و جدى تر پيگيرى مى شود. به طورى كه براساس آمار ارائه شده مراحل سم زدايى در مردان ۶۸ درصد و در زنان ۹۰ درصد موفقيت آميز بوده است. بنابراين در صورتى كه حمايت هاى اجتماعى و خانوادگى لازم از آنان صورت گيرد، آمادگى بازگشت زنان معتاد به آغوش اجتماع به راحتى وجود دارد.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه