برگزیده سرمقاله‌های روزنامه‌های امروز

کیهان: داعش دوریین حرکت!

«داعش، دوربین حرکت!»عنوان یادداشت روز روزنامه کیهان به قلم محمد صرفی است که در آن می خوانید؛مردی نارنجی پوش در فضایی مملو از بی مکانی و بی زمانی که بر زمین زانو زده و متنی اعتراف گونه و در عین حال پرانذار را قرائت می کند. درحالی که مردی سیاهپوش و خنجر به دست در کنار او ایستاده است. این شمایی کلی از فیلم های منتشر شده از سربریدن دو خبرنگار آمریکایی و یک امدادگر انگلیسی توسط داعش است.

اخبار مستمر و البته جهت دار رسانه های غربی از کشتار و خونریزی در خاورمیانه، برای شهروندان اروپایی و آمریکایی نه جدید است و نه دلهره آور و بعید است آدرنالین خون آنها را بیشتر از فیلم های اکشن هالیوودی بالا ببرد. اما برای مردمی که سال هاست آنان را از دیوی به نام تروریسم ترسانده اند، دیدن چنین تصاویری می تواند وحشت انگیز باشد. انتشار این سه فیلم کوتاه و پرابهام، تحولات منطقه را وارد مرحله جدیدی کرد. در حالی که پیش از این تروریست ها جنایت های بی شماری را در سوریه و عراق مرتکب شده بودند و آب هم از آب تکان نخورده بود، خون این سه تن(که هنوز معلوم نیست واقعا کشته شده باشند) بهانه ای شد تا مرکب ائتلاف نمایشی علیه داعش باشد.

در حالی که در ماه نوامبر انتخابات سنای آمریکا برگزار می شود و خطر از دست دادن اکثریت مجلس به شدت دموکرات ها را تهدید می کند، باراک اوباما از این فرصت استفاده کرد تا سرپوشی بر ضعف ها و ناکامی های سیاسی خود بگذارد. رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی 13 دقیقه ای خود به مناسبت سیزدهمین سالروز حملات یازده سپتامبر علیه داعش اعلان جنگ کرد.

جان کری راهی خاورمیانه شد تا متحدان عرب را زیر این پرچم دروغین جمع کند. طنز تاریخی تلخی است. کشورهایی که داعش با حمایت گسترده سیاسی و عقیدتی و دلارهای نفتی آنها زاده شده است، پرچمدار مبارزه با داعش شدند!

سیاست خارجی کاخ سفید در خاورمیانه، طی بیش از نیم قرن اخیر توسط دو عامل تعیین شده است؛ نفت و اسرائیل. تروریسم هم در این میان همیشه نقش ابزاری و البته مهم خود را داشته است. می توان به بهانه مبارزه با تروریسم از جنایت های رژیم صهیونیستی چشم پوشی و حتی دفاع کرد و از قراردادهای میلیاردی ابر شرکت های نفتی، اطمینان خاطر یافت.

گروه تروریستی داعش علی رغم چهره خشن و اقدامات وحشیانه اش، هرگز تهدیدی برای این دو اصل آمریکایی نبوده اند. منابع غربی معتقدند حدود 1500 گروه کوچک و بزرگ مسلح در سوریه علیه حکومت مرکزی در حال جنگ هستند. برخی از آنها به نام - مانند داعش- مدعی مبارزه با حکومت غیردینی اسد هستند و برخی نیز ادعای ملی گرایی دارند. از هر منظری که بنگریم، رژیم اسرائیل باید برای آنها دشمن تلقی شود اما تاکنون یک گلوله نیز حتی به اشتباه به سوی اسرائیل شلیک نکرده اند و از بیان این فصل مشترک نیز ابایی ندارند و البته هیچ کس هم از این موضوع تعجب نکرده است. چرا که همه آنها علی رغم اختلافات ظاهری، چیزی جز آلت دست آمریکا نیستند و نمی توانند هدفی جز تضعیف محور مقاومت در منطقه را دنبال کنند. سلاح انفرادی گروه های شورشی در سوریه ام16 است و با سلاح آمریکایی نمی توان به سوی اسرائیل شلیک کرد.

ژنرال ویلیام اودوم، رئیس آژانس امنیت ملی آمریکا در دوره ریاست جمهوری رونالد ریگان به تازگی اعلام کرد: «آمریکا مدت های مدید، از تروریسم استفاده کرده است. از سال 1978 تا 1989 سنا تلاش می کرد قانونی علیه تروریسم بین المللی تصویب کند، اما حقوقدانان اعلام کردند به موجب همه نسخه هایی که تهیه شد، آمریکا این قانون را نقض می کرد!»

نگاهی به روابط سازمان سیا و برخی گروه ها طی دهه های اخیر به روشنی گویای نگاه آمریکا به مقوله تروریسم است. گروه هایی وابسته که در دوران جنگ سرد، وظیفه جنگ نیابتی با کمونیسم را در کشورهای مختلف - از جمله مصر، پاکستان، افغانستان، اندونزی و... - بر عهده داشتند. داعش را می توان آخرین مخلوق لابراتوار سیا دانست.

آمریکا مدعی است با تشکیل ائتلافی از 40 کشور دنیا به دنبال سرکوب و نابودی داعش است و به موازات آن می خواهد پنج هزار جنگجوی میانه رو را آموزش داده و تجهیز کند. نمایندگان آمریکا با این طرح دولت اوباما موافقت کرده و پانصد میلیون دلار به آن اختصاص داده اند و ریاض هم برای مشارکت در این طرح اعلام آمادگی کرده است. اصطلاح میانه رو برای شورشیان مسلح در سوریه، بیش از حد مضحک است.
جان کری در کمیته روابط خارجی سنا گفت:«در سوریه نیروهای مسلح میانه رو می توانند به عنوان بازوی ما عمل کنند. آنها وزنه ای مقابل افراطیون هستند.»

رابرت فیسک تحلیلگر معروف، در روزنامه انگلیسی ایندیپندنت وزیر خارجه آمریکا را با بدترین شاعر دنیا مقایسه کرده و معتقد است جان کری سخنانی بر زبان می راند که از شدت مسخره بودن تا مدت ها در یاد ها می ماند!

یکی از این گروه های به اصطلاح میانه رو «ارتش آزاد سوریه» است. سلیم ادریس که تا چند ماه پیش فرماندهی این گروه تروریستی را برعهده داشت، در مصاحبه ای آشکارا داعش را برادران ارتش آزاد خوانده و گفته بود آن طور که رسانه ها می گویند ما اختلاف نداریم و حتی با یکدیگر ارتباط و همکاری داریم!

فرمانده میدانی ارتش آزاد سوریه در قنیطره و درعا نیز چند روز پیش در تماسی با روزنامه صهیونیستی «تایم آو اسرائیل» خواستار ایجاد منطقه پرواز ممنوع توسط تل آویو در جنوب سوریه شده گفته است؛ «اسرائیل در صورتی که در جولان و قنیطره منطقه پرواز ممنوع ایجاد نکند تا جلوی حمله جنگنده های سوری به مواضعی را که به تازگی به دست مخالفان افتاده است بگیرد، حمایت خود را نزد سوری ها - بخوانید تروریست ها - از دست خواهد داد. اسرائیل می تواند هر هواپیمای ( سوری) را بر فراز این منطقه سرنگون کند و کسی نیز تل آویو را به سبب این کار سرزنش نخواهد کرد. ما اکنون در یک لحظه تاریخی قرار داریم. اسرائیل می تواند دلهای همه سوری ها را به دست آورد. مرزهای شما در امنیت خواهد بود و کسی فکر حمله به شما را نخواهد کرد.»

این روزنامه از قول یک فرمانده ارشد ارتش این رژیم نیز اینگونه می نویسد؛ «هدف مخالفان مسلح سوری، حزب الله و ایران هستند نه اسرائیل! بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و سایر مقامات امنیتی اسرائیلی به ویژه یوسی کوهین مشاور امنیت ملی تأکید دارند حتی داعش نیز برای اسرائیل خطرناک نیست زیرا همه انقلابیون سوری هم اکنون به جنگ با حزب الله و نظام سوریه سرگرم اند و در برنامه خود حمله به اسرائیل را در دستور کار ندارند.»

اینها تنها چند نمونه از کدهای آشکاری هستند که ارتباط میان گروه های شورشی در سوریه را با آمریکا و رژیم صهیونیستی بیان می کنند و هیچ شکی نباید داشت که هدف از سناریوی جدید با نام ائتلاف علیه داعش چیزی جز تکمیل پروژه ناکام تروریست های اجاره ای در سوریه - یعنی ساقط کردن حکومت دمشق و ضربه به محور مقاومت- نیست. اینکه محور غربی، عبری و عربی چگونه می خواهند این سناریوی جدید را دنبال کنند خود موضوعی جداگانه است اما تردیدی وجود ندارد که این پروژه به سرانجام مطلوب آمریکا و متحدانش نخواهد رسید و مانند تجربه پاکستان و افغانستان، تنها آتش نفرت از آمریکا را در میان مردم سوریه شعله ورتر خواهد کرد.

منابع مستقل در غرب درباره اصالت فیلم های سربریدن غربی ها توسط داعش به طور جدی تردید دارند و مورد فولی و ساتلوف (دو روزنامه نگار آمریکایی) را جعلی می دانند. در هیاهوی رسانه های غربی جایی برای شنیده شدن این موضوع نیست که ساتلوف با موساد ارتباط داشته و این که عکسی از وی در پشت یک مسلسل متعلق به جنگجویان شورشی سوریه وجود دارد!

در نمایش ائتلاف علیه داعش به کارگردانی آمریکا، شاید اتباع خارجی به شیوه هالیوودی مقابل دوربین زانو بزنند و ذبح شوند اما شهروندان سوری در بمباران های واقعی تکه تکه می شوند.

جمهوری اسلامی:تحلیل سیاسی هفته

«تحلیل سیاسی هفته»عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی است که در آن می خوانید؛فصل ها یکی از پی دیگری ورق می خورند و در این هفته پائیز هم از راه رسید بدون آنکه آسمان، آمدن آن را خبر دهد و رحمت الهی بر مردم نازل شود.

ششماه از سال گذشت و پائیز درحالی از راه رسید که مردم همچنان در انتظار نزول باران، نعمت الهی، لحظه شماری می کنند. زمین بی صبرانه تشنه قطرات بارانی است که زمینهای کشاورزی و ذخیره های خالی شده پشت سدها را از تشنگی و بی آبی نجات دهد. ظاهراً باید کماکان در انتظار ماند و چشم به آسمان دوخت و دست به دعا برداشت که خالق هستی، درهای فضل خویش را به روی تشنگان بگشاید.

این هفته یادآور جانفشانی ها و ایثارگری های رزمندگانی بود که پیروزی و سربلندی کشور و انقلاب اسلامی ایران در مقابل تهاجم همه جانبه استکبار جهانی و عامل منطقه ایش، حاصل حماسه سازیهای آنان در هشت سال دفاع مقدس بود. این روزها و در سی و چهارمین سالگرد تهاجم رژیم بعثی عفلقی صدام به جمهوری اسلامی ایران، ملت ایران روزهای افتخارآفرینی را تجربه می کند، روزهایی که جوانان این مرز و بوم در مقابل ارتش متجاوزی که از حمایت همه جانبه مالی، نظامی، سیاسی و اطلاعاتی کشورهای غربی و عربی برخوردار بود و برای نابودی انقلاب نوپای اسلامی به ایران اسلامی یورش آورده بود، جانانه ایستاد و حماسه ای بزرگ را خلق کرد تا امروز همه ایرانیان و ملتهای آزاده جهان به آن افتخار کنند.
روزهای تاریخ سازی که در آن 190 هزار پرستوی عاشق به معراج پر گشودند و 672 هزار جانباز بی قرار، جاده های ایثار را ستاره باران کردند و سرانجام ماشین جنگی و توطئه های گسترده دشمنان انقلاب را از کار انداختند. امروز گرچه سالها از آن دوران می گذرد ولی باید از درس های آموزنده آن ایام بهره برد و مدیریت جهادی را بر کشور حاکم کرد، مدیریتی که از دستاوردهای گرانبهای دوران دفاع مقدس بود و این انقلاب را از مهلکه و گرداب توطئه های دشمنان نجات داد.

اکنون گرچه این مرز وبوم بر اثر دلاوریهای رزمندگان در هشت سال جنگ نابرابر در سایه سار عزت و سرافرازی بسر می برد و در شرایطی که منطقه در آتش جنگ و ناامنی می سوزد، ایران اسلامی امنیت و آرامش را سپری می کند، ولی با توجه به دشمنی ذاتی استکبار با این نظام و دسیسه چینی های همیشگی، لازم است برای گذر از مشکلات کنونی و بحران های پیش رو مدیریت جهادی همچنان در این کشور حاکم باشد، مدیریتی که اجرای آن قطعاً نیاز به همت مردانه و برنامه ریزی علمی و مدبرانه دارد.

دیروز به مناسبت هفته دفاع مقدس، جمعی از فرماندهان نیروهای مسلح با رهبر انقلاب دیدار کردند. در این دیدار فرمانده کل قوا، دفاع مقدس را مایه آبروی ملت ایران برشمرده و تاکید کردند: درسهای هشت سال دفاع مقدس، یک فرهنگ جاری و سرچشمه ایست که اگر به درستی درک شود، قطعاً به سود ملت و آینده کشور خواهد بود. این تجربه نشان داد که با وجود همه تنگناها و فشارها و نبود اعتبارات مالی و مشکلات فراوان، می توان با عزم راسخ و توکل بر خدا، در مقابل زورگویی و توقعات بی جای قدرتهای جهانی ایستاد.

در این هفته و در اولین پائیز، بهار تعلیم و تربیت در کشور آغاز شد و باطنین انداز شدن صدای زنگ "مهر"، بیش از 12 میلیون دانش آموز و 5 میلیون دانشجو سال تحصیلی جدید را آغاز کردند. هر چند محیط های آموزشی کشور پذیرای پویندگان مسیر رشد و تعالی علمی و طالبان علم و دانش شده ولی واقعیت مهم، لزوم همگامی تربیت، تهذیب و آموختن الفبای زندگی به آینده سازان کشور در کنار آموزشهای علمی است که باید در نظام آموزشی کشور به طور جدی به آن پرداخته شود.

در هفته جاری رهبر معظم انقلاب در اجرای بند یک اصل 110 قانون اساسی سیاست های کلی علمی و فناوری نظام را که در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسیده بود، برای اجرا به قوای سه گانه ابلاغ کردند. در این سیاست ها بر ارتقاء جایگاه علمی کشور و تبدیل آن به قطب فناوری جهان اسلام، حمایت هدفمند مادی و معنوی از نخبگان و نوآوران، افزایش بودجه تحقیق و پژوهش، تقویت جایگاه علوم انسانی، تربیت اساتید و دانشجویان مؤمن و متعهد تاکید شده است.

دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در این هفته به منظور شرکت در شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک شد. این سفر که دومین حضور آقای روحانی در سازمان ملل از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید است، به لحاظ دیدارهای حاشیه ای با سران و مقامات کشورهای جهان و تبیین مواضع کشورمان و همچنین همزمانی آن با هفتمین دور گفتگوهای ایران و گروه 1+5 در نیویورک از اهمیت بسیاری برخوردار است و همانگونه که رئیس جمهور بر آن تاکید کرده در صورت عزم طرف مقابل، ایران آماده حل و فصل اختلافات براساس نتیجه "برد - برد" طرفین می باشد، از این رو دستیابی به توافق جامع تا 4 آذر اصلاً دور از دسترس نیست.

این هفته صحنه بین المللی نیز شاهد رخدادهای مهمی بود که به چند موضوع که از اهمیت بیشتری برخوردار بودند می پردازیم. این هفته مردم یمن شاهد نتیجه دادن اعتراضات یک ماهه خود بودند و رژیم یمن سرانجام تحت فشار مردم، تسلیم خواسته های آنان شد.

نخست وزیر استعفا داد و کابینه منحل گردید و دولت و رهبران معترضان توافق نامه ای امضا کردند که براساس آن دولت آینده را انقلابیون که رهبری آنرا شیعیان حوثی برعهده دارند تشکیل خواهند داد.

این رویداد، تحول مهمی در حوادث چند سال اخیر یمن و از زمان شروع قیام های سراسری علیه رژیم دیکتاتوری علی عبدالله صالح می باشد. حوثی های یمن که عمدتاً در استان صعده ساکن می باشند و در حکومت علی عبدالله صالح ظلم مضاعی را متحمل شدند از یکماه قبل، قیام گسترده ای را آغاز کردند و اعلام نمودند علاه بر خواسته های قومی، برخواسته های ملی نیز تاکید دارند و تا زمانی که به اهدافشان نرسند به اعتراضات ادامه خواهند داد. تاکید بر آرمان های ملی در کنار اهداف قومی، موجب شد تا قاطبه مردم یمن به اعتراضات بپیوندند. اعتراضات گسترده و کم سابقه، عملاً کشور را فلج کرد و رژیم را که روش و رفتاری جز سرکوب نداشت وادار کرد تا در برابر خواسته معترضان تسلیم شود. اکنون یمن با تحولات اخیر، در آستانه تغییرات بسیار مهمی قرار گرفته است که می تواند علاوه بر دگرگونی ها عمده در داخل، در معادلات منطقه ای نیز تغییر ایجاد کند. معترضان همچنان تاکید دارند که به رژیم اعتماد ندارند و تا پیروزی قطعی صحنه را خالی نخواهند کرد.

این هفته، آمریکا حملات هوایی به سوریه را آغاز کرد. عملیات اخیر علیه مواضع گروه داعش صورت می گیرد که گفته می شود مناطقی از سوریه را به پایگاه خود تبدیل کرده اند. آمریکا مدعی است 50 کشور در عملیات اخیر با آمریکا همکاری دارند. حملات آمریکا به مواضع داعش در سوریه درحالی صورت می گیرد که بسیاری از تحلیل گران و مردم جهان به این عملیات و قصد آمریکا به دیده تردید می نگرند چرا که معتقدند گروه های تروریستی فعال در منطقه از جمله "داعش" با حمایت های مستقیم و غیرمستقیم آمریکا و غرب متولد شده و امکان رشد پیدا کرده اند.
واقعیت این است که آمریکا و سایر متحدان غربیش، از این گروه ها به عنوان مهره های بازی خود بهره می برند و تا جائی که لازم باشد آنها را مورد حمایت قرار می دهند و زمانی که آنها را بر ضد منافع خود تشخیص دادند به مبارزه با آنها می پردازند.

داعش، ابتدا در سوریه تولد یافت و آن زمانی بود که دولتهای مخالف حکومت سوریه با هدف ضربه زدن به نظام سوریه فضای لازم را برای ایجاد و پرورش این گروه ها به وجود آوردند و انواع و اقسام کمک های مالی و تسلیحاتی را در اختیار آنان قرار دادند و حالا که می بینند این گروهها یاغی گری می کنند به رویارویی با آنها برخاسته و خود را مخالف تروریسم معرفی می کنند تا برای خود کسب وجهه کنند.

این هفته افغانستان نیز شاهد تحول مهمی بود که در بحران سیاسی چند ماهه این کشور به عنوان نقطه عطف محسوب می شود. عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدزی دو رقیب انتخابات ریاست جمهوری سرانجام با هم کنار آمدند و قدرت رابین خود تقسیم کردند. با این رویداد امید برای بازگشت اوضاع به حالت عادی پدید آمده است. طبق توافق طرفین مقرر شده است که اشرف غنی، که به عنوان برنده انتخابات رئیس جمهور اعلام شد، عبدالله عبدالله را تا یک مدت معین و تا زمانی که مجلس، ایجاد پست نخست وزیری را تصویب کند، به عنوان معاون اجرایی خود برگزیند. این توافق هم در داخل و هم در خارج با استقبال نسبتاً گسترده ای مواجه شد هر چند گروه طالبان، این توافق را "جعلی" اعلام کرده است که از سوی قدرتهای بزرگ به افغانستان تحمیل شد.

با وجود گشایش نسبی در بحران سیاسی، مسائلی وجود دارد که همچنان می تواند این توافق را مورد تهدید جدی قرار دهد و چشم انداز آینده را کماکان در ابهام نگهدارد از جمله اینکه هنوز به طور کامل مرز اختیارات طرفین مشخص نیست ضمن اینکه تضمینی وجود ندارد که طرفین برداشت یکسان و مشترکی از سهم دو طرف در قدرت و حکومت داشته و به آن پایبند باشند.

رسالت:درس اخلاق برای نفت

«درس اخلاق برای نفت»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم دکتر حامد حاجی حیدری است که در آن می خوانید؛قضیه •جناب بیژن نامدار زنگنه، وزیر محترم نفت در پاسخ به این پرسش که "آیا می دانید در یک سال اخیر در صنعت نفت به طور متوسط، روزانه، بیش از یک مدیر تغییر کرده است؟" فرمودند: "حالا به فرض این که روزی یک مدیر هم تغییر کرده باشد، یک گروه از افرادی که صلاحیت نداشته و بدون بلیت سوار اتوبوس شدند را عوض کرده، و افراد با صلاحیت را جایگزین کردیم. مگر قرار است وقتی افراد بی سواد و ناتوان که در شلوغی و هرج و مرج، جایی را گرفتند تا ابد آن جا بمانند. آن ها باید جای خود را به افراد با صلاحیت تحویل دهند. وقتی در مجلس بودم تعهد کردم که نفت توسط نفتی ها اداره شود، و همین کار را نیز انجام دادم. هر روز یکی از بیرون نفت اتفاقی می آمد و رئیس نفت می شد، و بعد، تمام دوستانش را دور خودش جمع می کرد، این گونه که نمی شود زندگی کرد. امروز، فردی مدیریت می کند که سابقه دارد، نه این که یک تعداد گروهبان جای بالاتر از خود بنشینند".

• صرف نظر از این که بررسی تفصیلی خبرگزاری تسنیم، در مورد هفتاد و چهار مدیر ارشد برکنار شده وزارت نفت نشان می دهد که آن ها، حایز مدارک دانشگاهی یا تجربیات قابل اعتنا در بخش نفت بوده اند، اما مسئله ما با تکرار مکرر این لحن غیر اخلاقی از سوی وزیری است که اخیراً و در هفته دولت، به عنوان یکی از سه وزیر برتر کابینه، جای وزیر نیرو که بحران آب را کنترل کرد، یا وزیر اقتصاد که به گفته رئیس جمهور کشور را از تورم و سپس رکود عبور داد را گرفته است. این، در حالی است که وزیر نفت فروش نفت ایران را افزایش چندانی نداد، و در عوض واردات بنزین را به طرز هولناکی افزود. با همه این احوال، او به جای وزیران دیگر، لقب وزیر برتر کابینه را از رئیس جمهور گرفت. از روز رأی اعتماد که او از سوی نماینده معتبر مجلس، دکتر احمد توکلی به "دروغ+قسم جلاله دروغ" متهم گردید و در مقابل این اتهام آقای روحانی سکوت تأیید آمیزی داشت، این خرج شدن رئیس جمهور به پای وزیر نفتی آغاز شد و تا هم اکنون که این بیانات غیر اخلاقی وزیر ابراز شده، استمرار داشته است.

• به نظر می رسد که جناب بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت، بیش از آن که یک معضل نفتی باشد، یک معضل اخلاقی برای سیاست کشور است.
تبدیل قضیه به سئوال علمی

• در بدو امر، به نظر می رسید که چیزی شبیه یک محرک فیزیکی همه گیر، موجب عصبی شدن همه و از جمله نخبگان سیاسی شده است که در نهایت باعث ادای این نحو بیانات می شود. در مقابل دوربین ها از نخبگان سیاسی رفتارها و گفتارهایی سر می زند که مردم پیش از این، سراغ نداشتند. ولی مرور تاریخ مشروطه بدین سو، ما را متقاعد می کند که به رغم فضای نسبتاً مأنوس و مألوفی که ما از ابتدای انقلاب شاهدش بودیم و به آن عادت کردیم، مناقشات روشنفکری و طبقه متوسط شهری، مدام شدید و بی رحمانه بوده است، و این از تلاش ها و رقابت های آنان برای کسب موقعیت های اجتماعی برمی خیزد.

در واقع، به نظر می رسد که در روابط بازاری اقتصاد مدرن، در روابط شهری، و در متن نظام سیاسی دموکراتیک که بر رقابت های نفع گرایانه و پرونده سازی ها و افشاگری ها و رقابت های کوبنده متکی هستند، ضعف و شکنندگی همبستگی اجتماعی، نهادینه شده است و کیفیت زندگی مدرن را به رغم برخورداری بیشتر، تنزل می بخشد.

بویژه، تحت تأثیر انقلاب ارتباطات، روابط و مناسبات اجتماعی مدرن، مبانی تاریخی همبستگی اجتماعی، یعنی، ارتباط مداوم، تنگاتنگ و چهره به چهره افراد در جمع های به هم پیوسته خرد و محدود را تا حد زیادی نابود ساخته است. رابطه افراد با یکدیگر در بسیاری از زمینه ها حالتی کارکردی و در برخی دیگر، حالت تصادفی و موقت پیدا کرده است. فرد، دیگر با تمام وجود خود درگیر روابط خویش با دیگران نمی شود. در نتیجه، بین او و دیگران احساس همبستگی محکم و عمیق شکل نمی گیرد.

به سوی حل مسئله...
امام سید روح الله موسوی خمینی (رحمه الله علیه)، با توجه به تفسیری الهیاتی که از فطرت، اخلاق و حقوق انسانی دارند، جامعه اخلاقی و فاضل را جامعه ای فارغ از جنگ و تهاجم تلقی کرده، و قوه غضبیه را صرفاً ابزار دفاع می بیند، نه تهاجم به دیگران و خصوصاً برادران دینی.
"تهذیب"، "تهذیب"، "تهذیب"،...؛ این، بیان مکرر امام بود که همه به یاد داریم. امام، عمده ترین هدف در برنامه های حکومتی را ایجاد محیطی اخلاقی دانسته اند. در این محیط اخلاقی، زندگی اخلاقی هر انسان و جامعه ای، لزوماً بر پایه زندگی اخلاقی دیگران و اعتماد متقابل و ترک خیانت استوار است. اخلاق با ایجاد روحیه متعالی و ارزشمند در عرصه سیاست، از وقوع چالش ها، تعارضات و درگیری های اجتماعی، پیشگیری کرده، و با انتشار ارزش های انسانی در میان اعضای جامعه، تلاش می کند وفاق و همبستگی اجتماعی را افزایش دهد.

"تهذیب"، "تهذیب"، "تهذیب"،...؛
توجه به معنویات و کسب فضایلی مانند قناعت، برادری، پرهیز از تنگ نظری و افراط و تفریط، می تواند میزان اختلافات میان نخبگان این جامعه را کاهش دهد. از این منظر، امام (ره)، اخلاق را عامل وحدت در جوامع بشری دانسته است. امام خمینی تأکید می فرمایند که: "قیام برای منافع شخصی است که روح وحدت و برادری را در ملت اسلامی خفه کرده است" (امام خمینی، 1385، جلد 1: 22) "همه اختلافاتی که در بشر هست برای این است که تزکیه نشده است" (امام خمینی، 1385، جلد 14: 390).

"تهذیب"، "تهذیب"، "تهذیب"،...؛
از دیدگاه امام (ره)، سعادت، هدف مشترک اخلاق و سیاست است. سعادت از نظر امام، با تعالی عقل نظری و عقل عملی حاصل می شود. از این سو، اگر هر عقیده و عملی در هر حوزه ای که هست، دسترسی انسان را به سعادت نزدیک تر سازد، مطلوب شمرده می شود. امام در این زمینه می نویسند: "در حالی که جامعه ها از انسان ها تشکیل شده است که دارای بعد معنوی و روحی عرفانی هستند، اسلام در کنار مقررات اجتماعی، اقتصادی، و غیره به تربیت انسان بر اساس ایمان به خدا تکیه می کند" (امام خمینی، 1385، جلد 5: 410).
"تهذیب"، "تهذیب"، "تهذیب"،...؛

در اندیشه امام، برای یک سیاستمدار "تهذیب" و "تزکیه" مقدم بر تمام امور دانسته شده است، و انسان مهذب قادر به تأمین تمامی ابعاد سعادت برای کشور دانسته شده است (امام خمینی، 1385، جلد هفتم: 531). "تهذیب" نفس و تزکیه اخلاقی نه تنها باعث ضعف و سستی در انجام کارهای حرفه ای یک وزیر نفتی نمی گردد، بلکه خود ایجاد "اقتدار" می کند. این نکته که اخلاق مغایر با سیاست یک وزیر نفتی و رئیس جمهور حامی او نیست، بلکه خود اقتدار و نیرویی هم پایه قدرت حرفه ای سیاسی دارد.

سیاست روز:ما را ببخشید آقای کیارستمی!

«ما را ببخشید آقای کیارستمی!»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم مهدی رجبی است که در آن می خوانید؛نه. اشکال کار از شما نیست آقای کیارستمی. من از طرف حاتمی کیا و آنها که مثل او فکر می کنند از شما معذرت می خواهم. شما با آن ذهن منورالفکرانه تان، جسارت این جماعت را ببخشید. ببخشید که اعصابتان را به هم ریختند و باعث شدند از ذهن بسیار آرمان گرایانه تان باز هم رونمایی کنید.

امثال حاتمی کیا و جماعت شبیه به او خیلی چیزها را نمی فهمند. این نفهمی آنها را هم ببخشید. آنها نمی فهمند خرج کردن دلارهای تانخورده چه طعمی دارد. آنها نمی فهمند قدم زدن روی فرش قرمز با آن حوری های زمینی! چه لذتی دارد. آنها نمی فهمند نور فلاش های دوربین های خارجی چقدر جذاب است. آنها نمی فهمند، فکر پیشرو می گوید، بهتر است در زمان جنگ به جای خاکریزها روی صندلی هواپیما لم داد و از بالای آسمان حقارت یک ملت را تماشا کرد!

متاسفیم برای همه آنها که شما را با این همه کمالات به چالش می کشند. آنها حواسشان نیست که این حرف ها مثل همان چالش سطل آب یخ باعث می شود شما دچار چاییدگی! شوید.

آنها حواسشان نیست که با عینک سیاه نمی شود دنیا را، ایران را و حتی جنگ را سپید دید. راستی این عینک دودی تان «made in» کجاست؟ من از شما عذر می خواهم که امثال حاتمی کیا، احمدپور ها را به جنگ بردند و به کشتنشان دادند.

من از طرف احمدپورها هم از شما معذرت می خواهم. آنها هم بچگی کردند و به جبهه رفتند. آنها اشتباه بزرگی کردند که نفهمیدند، وقتی همه دنیا پشت صدام ایستاده، نباید در مقابلش ایستاد. نمی دانستند این جنگ مفهومی ندارد. آنها به اشتباه فکر می کردند، که اگر به خاکریزهای جبهه نروند، ممکن است کلاس و دفتر و کتابی برایشان نماند. غلط اضافه بود جنگیدن برای زنده ماندن مملکت. ارزش پس گرفتن خاک وطن از دشمن به مراتب از پس دادن آن دفترچه کذایی پایین تر و حقیرتر بود. ما برای احمدپورها متاسفیم که جانشان را برای وطن و انقلاب خود فدا کردند. آنها خیانت بزرگی کردند که مثل برخی ها چمدانشان را نبستند و نرفتند.

واقعا بی مفهوم تر از هشت سال دفاع مقدس ما برای آدم هایی مثل شما چیز دیگری هست؟ برای شما که "بودجه های سنگین" گرفتید و آنچه آنها خواستند را ساختید. بعد هم دستخوشتان جایزه های خارجی شد. از نظر شما امثال عباس و حاج کاظم آژانس احمق ترین آدم های دنیا هستند. آخر کدام آدم عاقلی ماشینش که تنها وسیله کسب درآمدش است می فروشد تا همرزمش را از مرگ نجات دهد. کدام آدم عاقلی زمینش و تراکتورش را رها می کند و می رود بجنگد، بعد هم با ترکش و بی تراکتور برمی گردد سر همان زمین. کدام عاقلی می پذیرد که امثال اینها از دنیا طلبکار نباشند.
اصلا اشکال کار از مردم ایران است. آنها که مثل شما روشنفکر نیستند و حتی فیلم هایتان را نمی بینند. آنها که نمی فهمند شما چقدر می فهمید! اشکال از مردمی است که علی رغم همه سختی ها پای مملکتشان ایستاده اند. آنها که بوی دلارهای تانخورده مستشان نمی کند. آنها که هویتشان را به هیچ قیمتی نمی فروشند. آنها که مثل آفتاب می درخشند و شما را مجبور به استفاده از عینک دودی می کنند.

وطن امروز:ظریف گیت

«ظریف گیت»عنوان سرمقاله روزنامه وطن امروز به قلم سیدعابدین نورالدینی است که در آن می خوانید؛ آقای محمدجواد ظریف چهارشنبه هفته گذشته در شورای روابط خارجی آمریکا در پاسخ به سؤال هاله اسفندیاری، همکار جورج سوروس و مسؤول بخش خاورمیانه وودرو ویلسون گفت مذاکرات هسته ای تاثیر مستقیم بر مسائل داخلی ایران خواهد داشت و در صورت شکست مذاکرات، دوستان او انتخابات مجلس آینده را به جریان غرب ستیز واگذار خواهند کرد. ظریف برای اثبات این اظهارنظر خود به نتایج شکست مذاکرات در سال 2005 استناد کرد تا به طرف مقابل بگوید؛ به سود آنهاست که او و دوستانش در ایران را تقویت کنند چراکه به قول جک استراو، ایران در سال 2005 حدود 200 سانتریفیوژ داشت اما اکنون 20هزار سانتریفیوژ دارد.

به رغم انتقادات گذشته، این برای سومین بار است که جواد ظریف در اقدامی غیرمتعارف، دغدغه های حزبی و گروهی خود را در قالب موضوع مذاکرات هسته ای به صورت «علنی» مطرح می کند و البته این بار صریح تر از گذشته از آمریکا می خواهد به فکر سرنوشت جریان سیاسی متبوع او باشد. این اقدام آقای ظریف نه تنها یک فاجعه بلکه یک رسوایی دیپلماتیک است. به این موارد دقت کنید:

1ـ اینکه آمریکا به کدام جریان سیاسی در ایران متمایل است موضوع عجیبی نیست و اینکه آن جریان سیاسی نیز تاکنون از مواهب اقدامات آمریکا بویژه در انتخابات اخیر ریاست جمهوری بهره برده، موضوع پنهانی نیست. اما علنی کردن این بده بستان های سیاسی، یک اقدام نابخشودنی و فاجعه بار است. جواد ظریف یک بار در جریان مذاکرات سعدآباد در گوشه ای از سالن مذاکرات از البرادعی خواست تعریف خود از موضوع تعلیق را به گونه ای ارائه دهد که جریان اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری نهم بازنده نشود. اما این بار او در آمریکا و در مقابل دیدگان همه و در پاسخ به سؤال کسی که در راستای پروژه براندازی حکومت ها فعالیت می کند؛ اعلام می کند منافع غرب در پیروزی آنها در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی است و این پیروزی جز با توافق هسته ای حاصل نمی شود! اکنون با توجه به این موضوع این سؤال مطرح می شود که «آقای ظریف در مذاکرات هسته ای به دنبال لغو تحریم ها و حفظ دستاوردهای هسته ای است یا پیروزی ائتلاف هاشمی و اصلاح طلبان در انتخابات مجلس شورای اسلامی؟ از سوی دیگر گره زدن مسائلی مانند انتخابات به تحولات خارجی آیا در راستای منافع ملی است؟ آیا این رفتار تناسبی با آداب گفت وگو با دشمن اول ایران دارد؟ آمریکا دشمن اول ایران است. با آمریکا باید اینگونه سخن گفت؟

2ـ آقای ظریف می گوید در صورت شکست مذاکرات، جریان غرب ستیز انتخابات را خواهد برد و از طرف مقابل می خواهد برای جلوگیری از این اتفاق، توافق هسته ای صورت گیرد تا جریان سیاسی متبوع او انتخابات مجلس را از آن خود کند. این رفتار آقای ظریف معانی و تفاسیر بسیار خطرناکی دارد. بستن با اجنبی علیه بخشی از مردم ایران آیا از تصورات و برداشت هایی نیست که با مشاهده این رفتار آقای ظریف ایجاد می شود؟ چه منافع مشترکی میان آمریکا و ائتلاف هاشمی و اصلاح طلبان وجود دارد که ظریف از آنها چشم یاری دارد؟ آقای ظریف و جریان سیاسی متبوع او چه جذابیت یا منافعی برای آمریکایی ها دارند که کاخ سفید را مجاب کند تصمیماتی بگیرد که موجب تقویت آنها در تحولات داخلی ایران شود؟

3ـ 9 دسامبر 2013 باراک اوباما در سابان و طی سخنانی، اظهاراتی توهین آمیز و البته گزافه مطرح کرد. او در سخنانی، پیروزی حسن روحانی را محصول تحریم ها دانست. اوباما گفت: «مردم ایران به تحریم ها اینگونه پاسخ گفتند که می خواهیم روشی جدید برای برخورد با جامعه بین الملل و همچنین تحریم ها را شاهد باشیم و همین مساله بود که موجب رای آوردن روحانی شد و حسن روحانی را به قدرت رساند». اوباما با این اظهارنظر تلاش کرد قدرت گرفتن حسن روحانی را محصول اقدامات خود بداند. اکنون جواد ظریف نیز بقای این دولت را وابسته به توافق و به عبارتی چراغ سبز آمریکایی ها می داند. حاصل جمع اظهارات اوباما و ظریف، یک ادعای خطرناک است و آن چیزی نیست جز وابستگی دولت یازدهم به تصمیمات باراک اوباما! در واقع رفتار نسنجیده ظریف باعث ایجاد چنین استدلال هایی می شود. وقتی جواد ظریف بقای جریان خود در قدرت را وابسته به تصمیم آمریکایی ها می داند، آیا استدلالی غیر از این باید کرد که از نگاه وزیر خارجه، بقا و دوام دولت نه وابسته به اقدامات و مناسبات آن با مردم، بلکه متاثر از نوع تصمیم اوباما درباره مذاکرات هسته ای است. معنای رفتاری که منجر به چنین استدلال هایی می شود، چیست؟

4 ـ آقای روحانی همانگونه که در انتخابات ریاست جمهوری به مردم وعده داده است، دنبال لغو تحریم هاست به گونه ای که مانع چرخش سانتریفیوژها نیز نشود. از همان ابتدای مذاکرات هسته ای همواره به دولت توصیه شد نسبت به سرمایه «اعتماد عمومی» بی توجه نباشد. از سوی دیگر این موضوع لغو تحریم ها بود که سبب صدور مجوز مذاکره با آمریکایی ها شد. اکنون آقای ظریف که فرصت یافته ساعت ها با مقامات ارشد آمریکایی مذاکره کند، دغدغه هایی غیر از دغدغه های مردم را مطرح می کند! اینکه ائتلاف هاشمی و اصلاح طلبان باید پیروز انتخابات مجلس شوند، جزو دغدغه های مردم است؟ مجوز مذاکره با آمریکا برای لغو تحریم ها صادر شد، نه برای برنامه ریزی برای تقویت جریان آقای هاشمی در کشور!

در مجموع آنچه آقای ظریف در مذاکرات هسته ای در پیش گرفته است، خوشبختانه یا متاسفانه وابستگی یک جریان سیاسی به تصمیم گیری های آمریکا، حداقل در برهه فعلی را «علنی» کرده است و این موضوع قطعا هزینه های هنگفتی را به دولت تحمیل خواهد کرد. اقدام آقای ظریف قطعا یک رسوایی سیاسی است. حداقل جریان حامی دولت با توجه به سابقه عملکرد سیاسی خود، نمی تواند منکر این رسوایی شود. اکنون با توجه به آشکار شدن این واقعیات تلخ، می توان پرسید چه کسانی به بهانه مذاکرات در حال «دور زدن مردم» هستند؟ «کاسبان مذاکرات» چه کسانی هستند؟ و...

حمایت:ژست تو خالی!

«ژست تو خالی!»عنوان سرمقاله روزنامه حمایت به قلم جعفر قنادباشی است که در آن می خوانید؛غربی ها و به طور مشخص آمریکایی ها، با واژه تروریسم برخورد گزینشی داشته اند. به این معنا که آنها مبتنی بر منافع خود این واژه را تفسیر کرده اند. در این برخورد، تعریف واژه تروریسم همیشه یکسان نبوده است. زمانی حتی حرکت های آزادی بخش و گروه هایی که برای رهایی از ظلم، استعمار یا استثمار می جنگیدند، تروریسم می نامیدند. زمانی هم تروریسم را به تروریست خوب و بد تقسیم می کردند و آن بخش از جنبش های تروریستی که در جهت منافع آنها بود را تأیید و یا با سکوت بدان می نگریستند. در کنار این نیز گاه با توجیهات مختلف، سعی می کردند بخش منفی گروه های تروریستی را تطهیر کنند و بخش دیگری را که در جهت منافع شان بود، با آب و تاب فراوان بزرگ نمایی کنند. در نگاه به تروریسم بد، گاه نشان می دادند که خطر عمده ای جهان را تهدید می کند.

چنانچه بعد از واقعه 11سپتامبر، عمدتا تلاش رسانه ای غرب در این مسیر قرار گرفت که تروریسم را مترادف با اسلام تلقی کنند و از این راه، اسلام هراسی را در دنیا تحت این عنوان که گروه های اسلامی حامی تروریسم هستند و می خواهند به وسیله تروریسم به اهداف خود برسند، دامان بزنند. به عنوان نمونه با وجود حضور در افغانستان و عراق، غرب نتوانست نظام های کاملا وابسته و دست نشانده خود را به قدرت برساند. همچنین با وجود این که غالب زیرساخت های سوریه را از بین بردند اما نتوانستند حکومتی مورد نظر خود را روی کار آورند. در این مرحله غربی ها دست به تاکتیک جدیدی زدند و این بار تروریسم را در شکل بسیار خشن و عریان به میدان آوردند. یعنی ابتدا به نام گروه دولت اسلامی عراق و شام وارد شدند و بعد آرام آرام آن را به دولت اسلامی تبدیل کردند.

آنها از این رویکرد به دنبال چند هدف بودند: اول این که به نام مبارزه با دولت اسلامی، مجددا حضور خود را در منطقه تمدید و تشدید کنند و دوباره جایگاه خود را در این کشورها برای سال های دیگر تثبیت کنند. دوم این که به جهان اعلام کنند که ما مخالف تروریسم هستیم. یعنی با وجود این که آنان این سازمان های تروریستی را ایجاد کرده بودند، اما با تبلیغات وسیع رسانه ای، خود را حامی صلح قلمداد کرده و وانمود کنند که پیشقراول مبارزه با تروریسم هستند و به این شیوه، لکه های دامان شان به عنوان حامیان تروریسم را پاک کنند. سوم این که در ادامه همان طرح اولیه، نابسامانی در خاورمیانه و کشورهای اسلامی، کماکان مستمر باشد، حکومت ها مستقل نباشند، دستخوش تحولات شوند و از برنامه ریزی برای احیای اقتصاد خود عاجز و درگیر فتنه ای به نام تروریسم باشند تا غرب به نام مبارزه با آن وارد صحنه شود و حضور خود را تثبیت کنند؛ این را نیز نباید از نظر دور داشت که هیچ گاه آمریکا اعلام نکرده که خواستار نابودی داعش است بلکه همواره با کلی گویی اعلام کرده هدف این کشور مبارزه با تروریسم در منطقه است. حملات اخیر آمریکا به داعش نیز صرفا در حد تضعیف و نه نابودی آن است.

گذشته از این، یکی دیگر از اهداف غرب این است که کشورهای واقعا حامی تروریسم که غالبا کشورهای آمریکایی و غربی هستند را تطهیر و از طرف دیگر کشورهایی که واقعا به مبارزه با تروریسم اعتقاد دارند و خود قربانی تروریسم هستند را در حاشیه قرار دهند تا خود صحنه گردان مبارزه با تروریسم شوند تا با این اقدام خود را سردمدار مبارزه با تروریسم معرفی کند و از این رهگذر وجهه ضعیف خود را بازسازی نماید.

علاوه بر این آنها دریافتند که اگر در مبارزه با داعش کوتاهی کنند مسلما عراق و سوریه با کمک و راهنمایی های ایران خواهند توانست داعش را از میان ببرند. در صورت کسب این موفقیت توسط این سه کشور، در منطقه حرف اول را جبهه مقاومت می زد. زیرا پس از پیروزی مقاومت غزه در جنگ با اسرائیل، پیروزی مردم عراق در امرلی و کسب این موفقیت توسط محور مقاومت، نوار پیروزی های مقاومت تداوم می یافت و افتخار نابودی داعش و تروریسم نصیب مقاومت می شد.

همچنین این امکان وجود داشت که با ظهور ایران به عنوان ابرقدرت منطقه ای، رقیب قدرتمندتری نسبت به گذشته علیه آمریکا در منطقه ظهور یابد. از سوی دیگر، از تبعات این حملات این است که این حملات باعث می شود که به داعش وجهه ای ضدآمریکایی داده شود. این وجهه باعث تقویت داعش خواهد شد. زیرا مردم منطقه به خوبی می دانند که داعش دست پرورده آمریکاست که با این حملات این صفت از داعش زدوده و بر آن سرپوش گذاشته خواهد شد. از آنجا که در منطقه غرب آسیا، ضدآمریکایی بودن ارزش محسوب می شود، این حملات باعث تجمیع نیروهای ضدآمریکایی ذیل خیمه داعش در منطقه خواهد شد. لذا این حملات نه تنها داعش را از بین نخواهد برد بلکه تقویت آن را در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر، آمریکا با پیوند زدن دو موضوع کاملا جدای از هم مانند برنامه هسته ای و ائتلاف ضد داعش، قصد دارد تا با فضاسازی رسانه ای و شانتاژ خبری و پمپاژ آن به افکار و اذهان مردم دنیا اینگونه وانمود کند که ایران قصد معامله بر سر موضوع برنامه هسته ای دارد و می خواهد تا با مشارکت با آمریکا در زمینه مبارزه با داعش امتیاز کسب کند. در حالی که این آمریکا است که نیاز به حصول توافق با ایران در این دو صحنه دارد. یکی دیگر از اهداف رسانه ای طرح ادعای آمادگی و تقاضای ایران برای ورود به ائتلاف ضدداعش این است که ارزش وجهه ضدآمریکایی بودن ایران در افکار عمومی منطقه و جهان از بین خواهد رفت.

لذا از اهداف اصرار آمریکا از ایران برای ورود با ائتلاف ضدداعش گرفتن ارزش و وجهه ضدامریکایی از ایران در سطح افکار عمومی جهان است. مضاف بر این، آنها به توانمندی های ایران واقف هستند. آنها به کرّات دیده اند که هرگاه ایران در معادلات منطقه ورود داشته باعث حل و فصل آن شده و در هر معضلی که حضور نداشته، پیچیدگی و تداوم معضل را در پی داشته است. نمونه بارز آن کنفرانس ژنو 2 بود که بدون حضور ایران رسما به شکست انجامید. لذا جایگاه، نفوذ و تجارب ایران مولفه های قدرتمندی هستند که هیچ عقل سلیمی نمی تواند آن را نادیده بگیرد. به عنوان نمونه، ملل منطقه و جهان در معادلات منطقه ای و جهانی چشم به موضع و اقدام ایران دوخته اند. درصورت اتخاذ هر موضع و اقدامی از سوی ایران، موجی از جهت گیری منطقه ای همسو با ایران شکل می گیرد.

لذا آمریکا قصد دارد تا با همراه کردن ایران با خود اندیشه و عمل حوزه نفوذ ایران را با خود همراه سازد. البته از اهداف کوتاه مدت این حملات، کسب دستاوردهای خارجی برای مصارف داخلی دموکرات ها است. از آنجا که آنها دستاوردهای چندانی در صحنه داخلی ندارند می کوشند تا با کسب دستاوردهای خارجی و بزرگ نمایی آن در داخل برای انتخابات آتی بتوانند در مقابل جمهوری خواهان لااقل شکست نخورند.

برخی این احتمال را مطرح می کنند که با ورود آمریکا به صحنه نبردهای سوریه، این کشور به سرنوشت افغانستان و عراق دچار خواهد شد. اما در مقابل باید گفت که دولت، ملت و ارتش سوریه با افغانستان و عراق در این مولفه ها بسیار متفاوت است. مقاومت دولت، ملت و ارتش سوریه در مقابل دشمنان داخلی و خارجی و تجارب و توانمندی های آنها در این نبردها مانع از تحقق این احتمال خواهد شد. در پایان باید خاطر نشان کرد که ائتلاف ضدداعش، ائتلافی براساس منافع واحد نیست، بلکه هر گروه و هرکسی با توجه به تعبیری که از ماهیت منافع خود دارد، وارد این ائتلاف شده است. لذا این ائتلاف شکست خواهد خورد، چرا که تضاد منافع در این ائتلاف از همان ابتدای کار مشخص بود. در این راستا ترک ها چون تجربه تلخ گذشته را داشتند، عاقلانه تر برخورد کرده و زودتر خود را کنار کشیدند. بنابراین می توان ادعا کرد این ائتلاف پیشاپیش شکست خورده است.

آفرینش:تریبون آماده و فرصت های طلایی درنیویورک

«تریبون آماده و فرصت های طلایی درنیویورک»عنوان سرمقاله روزنامه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که در آن می خوانید؛حضور در نیویورک و استفاده از تریبون سازمان ملل درتمامی ادوار گذشته برای دولت ها فرصت مناسبی بوده تا برای نشان دادن نیات و اهدافشان از آن استفاده کنند. برخی از این تریبون با چشمانی بسته استفاده کرده و برخی با چشمانی باز و دور اندیش از آن فرصتی طلایی برای رساندن پیام نظام و ملت ایجاد می کردند. سال گذشته حضور دکتر روحانی در اجلاس عمومی سازمان ملل پس سال ها یک دیپلماسی فعال و حرفه ای را به نمایش گذاشت و از این حیث باردیگر شاهد دیدارهای دوجانبه با سران کشورهای بزرگ و تاثیر گذار در عرصه بین الملل بودیم. اما حضور امسال رییس جمهوری در نیویورک سایه سنگینی برمذاکرات هسته ای انداخته است. از آنجا که در آخرین روزهای منتهی به پایان مهلت توافق ژنو هستیم، رایزنی ها و دیدارها میان مقامات ایرانی و کشورهای 1+5 بسیار حائز اهمیت است. فرسایشی بودن پرونده هسته ای ایران صرفاً برسر اختلافات سیاسی است که تنها راه برطرف ساختن آنها استفاده از کریدورهای سازمان ملل و دیدارهای دوجانبه است، که تیم دیپلماسی کشورمان به خوبی از این فرصت های بدست آمده نهایت استفاده را برده و با مقامات بلندپایه کشورهای صاحب نفوذ در پرونده هسته ای رایزنی کرده اند.

جدای از مسئله هسته ای، تغییر نگرش دستگاه دیپلماسی کشورمان به مسائل استراتژیک کشور بسیار حائز اهمیت است. درپیش گرفتن رویه ای منطقی در رابطه با دیگر کشورهای دنیا براساس احترام متقابل و تاکید برمنافع دوطرفه، بسیاری از بن بست هایی که موجب انزوای ایران گردیده بود را از بین برده است. هرچند برخی از گروه ها و گرایشات افراطی درپی وارونه نشان دادن گسترش تعاملات کشورمان با غرب هستند و آن را به منزله وادادگی تلقی می کنند، اما باید قبول کرد که امروز بسیاری از تابوهای گذشته در مورد دیدار و رابطه با مقامات کشورهایی که ده ها سال با آنها مراوده ای نداشتیم، شکسته شده و دیپلماسی کشور حرکت مناسبی در سه محور عزت، حکمت و مصلحت درپیش گرفته است.

امروز برای نقش آفرینی در رویدادهای جهانی باید با دیگر صاحب نفوذان و نقش آفرینان مراوده داشت و حتی درصورت اختلاف در نگرش ها باید خط ارتباطی میان کشورها حفظ شود تا یک کشور مخالف به یک کشور متخاصم تبدیل نشود. امروز بسیارند کشورهایی که با آمریکا و کشورهای بزرگ اروپایی اختلاف دارند، اما رابطه دیپلماتیک آنها قطع نشده و با دسته بندی کردن منافع اختلافات خود را مدیریت می کنند. شاید ما با فلان کشور درزمینه سیاسی مشکل داشته باشیم، اما نباید حلقه های اتصال در حیطه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، بهداشتی، محیط زیست، ورزشی و... ازهم گسسته وقطع گردد.

نکته ای ظریف در این گسترش دیپلماسی جهانی ایران نهفته است که نباید ازآن به راحتی گذشت. تاپیش از این؛ مراودات و دیدارهای بین المللی ما در نیویورک، محدود به کشورهای ذره ای در آفریقا بود که به هیچ وجه درحد و اندازه ایران نبودند و هیچگونه نقشی در حل مشکلات ما با دنیا نمی توانستند داشته باشند. اما امروز ما برای حل مشکلاتمان با قدرت های بزرگ دنیا طرف حساب شده ایم و ای بسا غربی ها برای دیدار با مقامات کشور ما درصدد تا از هرفرصتی استفاده کنند . اگرامروز ایران با آمریکا، فرانسه و انگلیس رایزنی و گفتگو می کند به منزله این است که امکان همکاری برای رسیدن به منافع متقابل وجود دارد. اگر مسولان ما با انگلیس در راستای گسترش همکاری های منطقه ای گفتگو می کنند، نشان می دهد که جبهه غربی دریافته است که با اتکا بر مدل برد- برد می توان با ایران درحل مشکلات جهانی همچون مقابله با تروریسم همکاری داشته باشد. وقتی ما در رابطه با آمریکا و انگلیس تابوهای سنتی را بشکنیم یعنی به رشدی از عقلانیت رسیده ایم که می توانیم با سایر کشورهای دنیا براساس احترام متقابل و در سطوح مختلف رایزنی داشته باشیم. نیویورک فرصتی طلایی است که درمقابل چشم جهانیان نشان دهیم که ما پیرو منطق و مذاکره براساس احترام متقابل هستیم. هرچقدر ما دامنه روابطمان با دنیا را گسترش دهیم، فرصت های بیشتری برای دستیابی به اهداف خواهیم داشت و از سوی دیگر بهانه مختلف جهت منزوی ساختن ایران در منطقه و جهان را ازبین خواهیم برد. شرط تحقق تمام این مسائل وحدت رویه درمیان جناح های مختلف سیاسی در داخل می باشد، تا منافع ملی را فارغ از منافع حزبی قلمداد کنند.

آرمان:آسیب های بودجه نویسی

«آسیب های بودجه نویسی»عنوان یادداشت روز روزنامه آرمان به قلم دکتر جمشید پژویان است که در آن می خوانید؛بودجه نویسی در ایران همواره با چالش های زیادی رو به رو بوده است. در واقع اگر قرار باشد کار بودجه نویسی به درستی انجام شود اولین گام این است که نیازهای هزینه ای دولت به صورت کامل مرتب و ردیف شود. این اتفاقی بوده که در تاریخ بودجه نویسی ایران هیچ وقت به درستی انجام نشده و اولویت هزینه های سالانه دولت هیچوقت به صورت مرتب شده و شفاف و بر اساس هزینه فایده مرتب نشده است. در واقع اگر چنین لیستی تهیه می شد در بسیاری از چالش ها، مثلا وقتی به خاطر بلایای طبیعی یا تحریم ها و ... بودجه کشور با کسری مواجه می شد از انتهای لیست برخی ردیف ها حذف می شدند و بنای کار به درستی مشخص می شد. مسئله دیگر در بودجه برآورد کردن درآمدهاست.

یعنی همانطور که دیر فرستادن بودجه و تدوین دیرهنگام آن ممکن است اقتصاد کشور را با مشکلاتی مواجه کند و روند برنامه ریزی را با چالش مواجه کند، زود نوشتن بودجه نیز سبب خواهد شد برخی ردیف های درآمدی مثلا درآمد فروش نفت یا درآمدهای مالیاتی در ایران به صورت روشن مشخص نشود و باید زمان مناسبی از سال گذشته باشد که برآورد صحیحی از این درآمدها در دست دولت باشد. از طرفی دیگر زمان باید به شکلی باشد که نمایندگان مجلس فرصت داشته باشند تا جزئیات بودجه را ببینند و درباره آن اظهار نظر کنند. البته یک مسئله نگران کننده در این میان هم دخالت برخی نمایندگان شهرهای کوچک برای افزایش بودجه بومی منطقه خود است.

همزمان بار ارائه بودجه سیل تقاضاهای این نمایندگان برای دیدار با معاونت برنامه ریزی و وزیر مسکن و نیرو و افرادی از این دست روانه دولت می شود تا با لابی گری بودجه بیشتری برای منطقه خود تصویب کنند. در بسیاری از این کشورها برای حل این مشکل دو مجلس در ساختار سیاسی کشورها تعریف شده است.

مجلس عوام به چنین مسائلی می پردازد و مجلس سنا که نمایندگانش از حوزه های بزرگتر مثل ایالت ها انتخاب می شوند، به مسائل ملی می پردازد و تصمیمات نادرست مجلس عوام را کنترل می کنند. نکته دیگر اینکه اگر دولت ساز و کاری ترتیب بدهد که همزمان با ارائه بودجه به مجلس در آذرماه، اگر نسخه ای از آن در اختیار دانشگاه ها و مراکز پژوهشی دیگر قرار بگیرد و به صورت رسمی نظر صاحب نظران و اساتید درباره بودجه پرسیده شود و از نظرات آنان نیز در تدوین نهایی بودجه استفاده شود، شاید بعضی از مشکلاتی که در بودجه نویسی سال های قبل وجود داشت با نظرات این صاحب نظران حل شود.

مردم سالاری:سلاح مذاکره در نبرد سیاست

«سلاح مذاکره در نبرد سیاست»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم احسان کیانی است که در آن می خوانید؛این روزها تقارن آغاز هفته دفاع مقدّس با آغاز مذاکرات هسته ای تیم دیپلماسی کشورمان، تطبیق زیبایی از نوستالژی عشق و ایثار رزمندگان در کنار عقل و تدبیر مذاکره کنندگان به نمایش گذاشته است. هشت سال جنگ تحمیلی از یک سو تلخی ها و سختی های از دست دادن جمع کثیری از بهترین جوانان و نیروهای فعّال انسانی و از سوی دیگر تجربه ای مهم از کُنش جمعی مردم ایران و پیوند ناگسستنی ملّت و حکومت را در جمهوری اسلامی به همراه داشت. نکته مهم این است که در کنار تاکتیک های نظامی فرماندهان و فداکاری های رزمندگان مؤمن و شجاع ایران زمین که راه را بر دشمن متجاوز بسته و از وجب به وجب خاک وطن پاسداری نمودند؛ آن چه سرانجام موجبات پایان جنگ تحمیلی و احقاق حقوق حقّه مردم ایران را فراهم نمود، مذاکرات سیاسی و تدبیر مسئولان نظام و رهبر فقید انقلاب مبنی بر پیگیری موقعیّت بین المللی کشورمان و اقناع دولت های جهان مبنی بر مظلومیت و حقّانیت ایران بوده است که سرانجام در تصمیم شجاعانه و مدبّرانه حضرت امام در پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متّحد، تجلّی یافت.

بنابراین راهبرد مذاکره، راهبردی است که از دیرباز مورد توجّه نظام اسلامی بوده است و هرگز از آن پای پس نکشیده است. دولت ایران همواره حاضر بوده با ابراز شفافیت در زمینه مسائل مورد بحث با قدرت های جهانی به گفت وگو نشسته و این مسائل را در محیطی به دور از شعارزدگی های احساسی و غیرمنطقی به بحث بگذارد. امروز نیز این مسئله برای دولت های غربی آشکار شده که اگر با غرور و نخوت به موضع گیری در قبال پرونده هسته ای ایران بپردازند، تنها بر تصلّب طرفین در ایستادگی بر مواضع فعلی خواهند افزود و هیچ راه حلّی به دست نمی آید. آن ها متوجّه شدند این گمان که تنها با افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی موجب عقب نشینی ایران از مواضع پیشین شوند، گمان باطلی است و باید به مذاکره برابر و صریح بدون پیش شرط های از پیش تعیین شده تن دهند.

خوشبختانه دولت ایران نیز با واقع بینی و پذیرش نقش حساس و تعیین کننده کشورمان در سطح بین المللی و منطقه ای بدون توجّه به شعارهای برخی جریان های داخلی که از اکنون مذاکره را بی نتیجه و بی فایده خوانده و تیم مذاکره کننده را به وادادگی و عقب نشینی از حقوق ایران متّهم می کنند؛ بدون ترس و واهمه از هیاهوی مخالفان به صراحت و با قاطعیّت رودرروی همه طرف های غربی و به خصوص آمریکا نشسته و درباره همه مسائل مرتبط با این پرونده به سخن می نشینند. فارغ از نتایج حاصله از مذاکرات اخیر؛ یکی از فواید بزرگ دیدارها و گفت گوهای مکرّر آقای ظریف(وزیر خارجه ایران) با جان کری(وزیر خارجه آمریکا) و هم چنین آقای عراقچی(معاون اوّل وزیر خارجه کشورمان) با خانم وندی شرمن(معاون وزیر خارجه آمریکا) این بود که تابوی مذاکره با آمریکا که توسط تندروهای داخلی مرتّب بازتولید می شد، برای همیشه شکسته شد. اگر سال ها پیش در جریان مذاکره مک فارلین بنا بر اقتضائاتی طرفین به طور محرمانه به مذاکره می نشستند، امروز به راحتی مذاکرات مستقیم با آمریکا در جریان است.

برای پیروزی بر دشمن نباید تنها به سلاح نظامی و تجهیزات سخت افزاری تکیه نمود. آن چه در پشتیبانی خط نبرد مورد نیاز است، سیاست های دیپلماتیک و توانمندی های نرم افزاری است. این همان تعبیری است که رهبر انقلاب از آن به عنوان «توان داخلی» یاد می کند. نیروی دیپلماسی دولت در عرصه مذاکره، تداوم توان داخلی و انسجام سیاسی حاکمیّت در پشتیبانی از منافع ملّی است. استفاده از سلاح مذاکره کم هزینه ترین و پُرفایده ترین راهبرد در نبرد سیاسیِ کنونی است که دولت ایران در پیش گرفته و به امید خدا و حمایت مردم و رهبری به پیش خواهد برد.

ابتکار:وقتی که نادیده گرفتن ایران ناممکن می شود

«وقتی که نادیده گرفتن ایران ناممکن می شود»عنوان سرمقاله روزنامه ابتکار به قلم جواد حیدریان است که در آن می خوانید؛جنایات گروه تروریستی داعش علیه شیعیان، کردها، شهروندان غربی و سنی ها به طور آشکار درعراق و سوریه شاید یکی از نادرترین حوادث روزگار ماست که تهدید منافع مشترک غرب و ایران را نمایان می سازد.

ضرورت از بین رفتن «داعش» در کنار اهمیت رفع سوء تفاهم ها درباره فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران، آنقدرها برای غرب حیاتی است که حالا این واقعیت را آشکار می کند که «این بار غرب به ایران نیازمند است.» درست همزمان با قرار گفت و گوی قطعی دیوید کامرون و حسن روحانی و بعد هم گفته های باراک اوباما در مجمع عمومی سازمان ملل متحد خطاب به ملت ودولت ایران که « من به شما اطمینان می دهم می توانید برنامه هسته ای صلح آمیز خود را ادامه دهید» روزنامه دیلی میل چاپ انگلیس در یادداشتی از نیاز غرب به ایران نوشت و تاکید کرد «اوضاع فرق کرده است و غرب ایران را به چشم یک متحدبالقوه و حساس می نگرد.» واکاوی این نوشته، ترجمه ای است از واقعیت دیپلماسی که همزیستی دیالکتیک دو یا چند رقیب یا متحد بین المللی را ممکن م کند. گفت و گو برای رفع سوء تفاهم هایی که از میزان تنش ها می کاهد و آرام آرام می تواند حتی دشمنی ها را به دوستی ها بدل کند! تکاپوی رئیس جمهوری و هیات همراهش در نیویورک تلقی عینی از دیپلماسی پویاست و نشانگر اهمیت گفت و گو است که دولت اساس کار خود را از روزهای آغازین شکل گیری اش بر آن نهاد. دیپلماسی برد - برد که شکل شرافتمندانه رقابت برای پیشبرد اهداف استراتژیک تلقی می شود.

بی شک از یکسال پیش تا کنون نشانه های واضح این گفت و گوی جهانی را می توان در مذاکرات هسته ای و توافقات نسبی آن دید که البته به مراحل حساس و بسیار پیچیده ای رسیده است.

تمایل ایران و غرب برای نزدیکی به هم یا لاقل در اندازه رفع سوء تفاهم ها، اگرچه آرام آرام و با شک و تردید بسیاری ابراز می شود اما بی گمان نمایان تر شدن این تمایل، محصول کنش های منطقی و مدبرانه دولتی است که با دولت پیش از خود، درست در نقطه تقابل است. دولتی که بر خلاف نگرانی دلواپسان مذاکره با جهان، این روزها سخت حرفهایش خریدار دارد. برنامه فشرده ای از گفت و گو و قرارهای دیپلماتیک. چرا که این منش و روش، راه برون رفت کشور از تنگنای تحریم ها و فشارهای بی رحمانه است، نه گفتمان های هیجانی و بی تدبیرهایی که کشور را در کشاکش زور و سلطه به زیر فرو می برد و فشار و تحریم را بر کشور تحمیل می کرد. مقایسه کیفی و کمی حضور دولت یازدهم در نیویورک نسبت به دولت محمود احمدی نژاد، جای هیچ نگرانی را باقی نمی گذارد. از حضور چند نفره و مختصر اطرافیان در نشست ها و مصاحبه ها و اجلاس ها گرفته تا نتیجه های به دست آمده و دیدارهای دو جانبه با سران کشورها!

حسن روحانی و دستگاه دیپلماسی حرفه ای اش، یک لحظه از مذاکره دست نکشیده و به قول آیت الله هاشمی رفسنجانی «نهراسیده اند» و با جهان بینی دور از هیجان و بر مبنای منافع ملی و نه هیجانات کاذب و شعاری به گفت و گو با جهان نشسته اند اما در مرحله ای دیگر باید میل و اشتیاق غرب برای برداشتن گام های مثبت و نزدیکی به ایران نیز به خوبی تحلیل شود.

اینکه طرفین احتمال دیدار روحانی و اوباما را منوط به احتمال مذاکره هسته ای در سطح دو رئیس جمهوری دانسته اند خود گام دیگری بر روند بهبود شرایط البته با شیب ملایم است. اگرچه کاخ سفید در هیاهوی سفر روحانی به نیویورک، به صراحت از اشتیاق برای گفت و گو با ایران سخن گفته اما آنطور که سال پیش اوباما در تماسی ناگهانی و تاریخی با حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به صورت تلفنی گفت و گوی کوتاهی داشت تا تابوی 35 ساله را شکسته باشد این بار هم در سخنرانی آغازین مجمع عمومی پیش فرض تازه ای را برای رفع سوء تفاهم ها برداشت و گفت «ما می توانیم به راه حلی دست یابیم که پاسخگوی نیازهای ایران در زمینه انرژی باشد و برنامه صلح آمیز هسته ای را برای این کشور تضمین کند.»

فرهیختگان:نطقی که می تواند بسیار تاثیرگذار باشد

«نطقی که می تواند بسیار تاثیرگذار باشد»عنوان یادداشت روز روزنامه فرهیختگان به قلم حسن هانی زاده است که در آن می خوانید؛سفر حسن روحانی به نیویورک می تواند فضای جدیدی در تعاملات ایران و جامعه جهانی ایجاد کند. سخنرانی او در مجمع عمومی سازمان ملل نیز می تواند پیام کشورمان را به صورت گسترده منعکس کرده و پیش برنده مقاصدمان باشد تا تصویر ایران در سپهر پیش روی کشورها و ملت های جهان ترمیم شود.

از طرف دیگر نقش ایران در معادلات منطقه ای و جهانی نیز غیرقابل انکار است. رئیس جمهور ایران می تواند با این حضور نقش ویژه و تاثیرگذار خود را در معادلات مطروحه آشکار و گوشزد کند. حسن روحانی می تواند علل عدم مشارکت ایران در ائتلاف جهانی ضد تروریسم را تبیین کند، به مساله عراق و سوریه بپردازد و اهداف و آرمان های خود را به صورت گسترده در معرض افکار عمومی جهانیان قرار دهد. بدون شک نطق آقای روحانی این قابلیت را داراست که در صورت تامل کارشناسانه، در روند صلح خاورمیانه تاثیرات زیادی را به همراه داشته باشد و بالاخص در شرایطی که مساله خلع سلاح منطقه به صورت ویژه مورد بحث جهانیان است، این سخنرانی می تواند شرایط بهتری را برای خاورمیانه پرالتهاب به وجود آورد. اما شاید از همه اینها مهم تر، ماجرای پرونده هسته ای ایران باشد.

ایران می تواند با برنامه ریزی دقیق و حساب شده به حل و فصل مشکلات پیش روی ماجرای هسته ای بپردازد. سخنرانی آقای روحانی حتی می تواند فضای رابطه جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا را نیز بهبود بخشد. با این حال باید بر این نکته تاکید کرد که منظور از بهبودبخشی نباید این تصور باشد که تمام مشکلات رابطه ایران و آمریکا با دیدار احتمالی حسن روحانی و اوباما مرتفع شده و همه خصومت ها از میان خواهد رفت. هم شرایط ایران و هم شرایطی که آمریکا در منطقه به وجود آورده است به راحتی قابل نادیده گرفتن از جانب دو طرف نیست و در پایان جلسات شاید به نظر برسد اتفاق خاصی رخ نداده است، اما همه چیز محتمل است و هر صحبتی شاید بتواند سنگی را از میانه راه این رابطه بردارد.

دیدار آقای روحانی با سایر مسئولان و روسای کشور های جهان نیز می تواند گام های جدی و تاثیرگذاری برای شفاف شدن مقاصد و اهداف جمهوری اسلامی ایران برای جامعه جهانی باشد و روابط منفی یا خنثی با برخی کشورهای جهان را به روابط دوستانه و پویا مبدل سازد.
شایعاتی نیز درباره چند و چون گفت و گوی آقای جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و آقای جان کری وزیر امور خارجه آمریکا درباره مساله اوکراین و شرایط بحرانی آن کشور به گوش می رسد که هم طبیعی و هم قابل تامل است. قاعدتا وزرای خارجه در دیدارهای مشترک درباره مسائل جهانی و مسائل منطقه ای سخن به میان می آورند و پیرامون راه حل این بحران ها به مداقه می پردازند و ایران نیز همیشه پذیرای بیان این گونه مسائل بوده است. اما از طرف دیگر شاید این گفت و گو دریچه ای نو برای ایفای نقشی جدید برای ایران در منطقه باشد.
باید منتظر ماند و دید نتایج این دیدار ها و اظهارنظر ها به چه سمت وسویی گرایش پیدا می کند.

دنیای اقتصاد:علل حقوقی عدم شکل گیری سرمایه مالی در ایران

«علل حقوقی عدم شکل گیری سرمایه مالی در ایران»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم دکتر حمید قنبری است که در آن می خوانید؛شکل گیری سرمایه مالی، علاوه بر آنکه نیازمند وجود یکسری شرایط اقتصادی و مالی است، وجود زیرساخت های حقوقی مشخصی را نیز می طلبد. به عبارت دیگر، در صورتی که مفاهیم و بنیادهای حقوقی اساسی وجود سرمایه مالی در کشور فراهم نباشند، حتی با وجود شرایط اقتصادی شکل گیری سرمایه مالی، چنین امری محقق نخواهد شد. یکی از مشکلات جدی نظام مالی ایران این است که نظام حقوقی کشور، به تناسب نیازهای بخش مالی توسعه نیافته است و ابتکارات و خلاقیت های مالی در کشور، به سرعت با موانع حقوقی مواجه می شوند. کارکرد نظام مالی - در همه بخش های آن اعم از بانک، بورس و بیمه - عبارت است از: تبدیل ریسک های گوناگونی که بشر در زندگی خود با آن روبه رو است به ریسک اعتباری و آن گاه اندازه گیری و مبادله آن ریسک.

به عنوان مثال، هنگامی که شخصی خودرو خود را بیمه می کند، ریسک آسیب دیدن خودرو در تصادف، ارزیابی شده و به شرکت بیمه منتقل می شود. در چنین حالتی، ریسکی که صاحب خودرو با آن روبه رو است و عبارت است از صدمه دیدن خودرو در تصادف، مبدل به یک ریسک دیگر می شود؛ یعنی ریسک عدم پرداخت خسارت توسط شرکت بیمه. به عبارت دیگر، یک ریسک فیزیکی تبدیل به ریسک اعتباری می شود. این ریسک قابل اندازه گیری و قابل معامله است. شرکت بیمه، در مقابل پذیرش ریسک خسارت دیدن خودرو، عوضی را تحت عنوان حق بیمه دریافت می کند. در بازار اوراق بهادار، سرمایه گذارانی که در یک ورقه بهادار سرمایه گذاری می کنند، ریسک مشارکت در پروژه ای را که خود نقشی در اجرای آن ندارند، بر عهده می گیرند. کارکرد بازار اوراق بهادار این است که این ریسک را ارزیابی و آن را تبدیل به یک ریسک اعتباری می کند.

به عبارت دیگر ریسک سرمایه گذاران صرفا این ریسک خواهد بود که شرکت هایی که مبادرت به عرضه سهام و اوراق بهادار در بازار کرده اند، نخواهند یا نتوانند تعهدات مالی خود را ایفا کنند. سرمایه گذاران این بازارها به طور مستقیم نگران اتفاقاتی که در داخل پروژه های مزبور رخ می دهد، نیستند. در نهایت بانک ها نیز به تجارت ریسک اشتغال دارند. هنگامی که شخصی سپرده ای را نزد بانکی می گذارد، این ریسک را تقبل می کند که سپرده وی ممکن است در سررسید بازپرداخت نشود و بانک به دلیل ورشکستگی یا به هر علت دیگر تعهد خود را ایفا نکند. سود سپرده گذاری، در حقیقت عوضی است که برای تقبل این ریسک پرداخت می شود؛ درست مثل عوضی که بیمه گر برای تقبل ریسک بیمه گذار دریافت می کند. بدیهی است با طولانی تر شدن مدت سپرده گذاری، میزان این ریسک بیشتر خواهد شد و این امر به نوبه خود منجر به این خواهد شد که عوض پرداختی برای آن نیز بیشتر شود.

مبادله ریسک اعتباری، نیازمند یکسری چارچوب ها و مفاهیم حقوقی است که با مفاهیم حقوقی مورد استفاده در بازار کالاها متفاوت است. به عنوان مثال، در بازار کالا، یا یک کالا وجود دارد یا وجود ندارد. حالت سومی میان این دو متصور نیست؛ بنابراین قواعد حقوقی ناظر بر معاملات نیز با توجه به همین وضعیت ترسیم می شوند. اما در بازارهای مالی، وضعیت متفاوت است. مثلا ممکن است یک بانک، ضمانت نامه شرکت در مناقصه را به تقاضای یک پیمانکار صادر کند. ممکن است پیمانکاری که این ضمانت نامه به درخواست او صادر شده است، اصلا در مناقصه شرکت نکند یا شرکت کند و برنده نشود.

در چنین حالتی، ضمانت نامه تعهدی برای بانک ایجاد نخواهد کرد؛ اما اگر در مناقصه شرکت کند و برنده شود، اما از انعقاد قرارداد امتناع کند، ضمانت نامه منتهی به یک تعهد بالفعل برای بانک خواهد شد؛ بنابراین در هنگام صدور ضمانت نامه، صرفا یک تعهد بالقوه و احتمالی برای بانک وجود دارد. این تعهد بالقوه که از آن تحت عنوان Contingent Obligation یاد می شود، سنگ بنای بسیاری از خدمات مالی است و در بازارهای کالا نظیری ندارد. آن دسته از نظام های حقوقی که صرفا به بازار کالاهای واقعی پرداخته اند و مفاهیم خود را با اتکا به آنها تنظیم کرده اند – از جمله حقوق ایران – چنین مفهومی را به رسمیت نمی شناسند و آن را نمی پذیرند. کما اینکه ماده 691 قانون مدنی ایران نیز تصریح می کند ضمان دینی که سبب آن ایجاد نشده باطل است.

نگاهی به قانون مدنی نشان می دهد که تمامی عقودی که در آن مورد اشاره قرار گرفته اند، عقود بازارهای کالا هستند و هیچ عقدی که از ابتدا برای بازارهای مالی طراحی شده باشد، در این قانون وجود ندارد. حتی مفهوم شرکت که در قانون مدنی به آن اشاره شده است، کاملا با مفهوم شرکت که در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می گیرد، متفاوت است. در بازارهای مالی، شرکت یک مکانیزم انتقال ریسک است. به این شرح که با تشکیل یک شرکت سهامی یا با مسوولیت محدود، شرکا بخشی از ریسک خود را به طلبکاران منتقل می کنند؛ چراکه پس از تشکیل شرکت، مطالبات طلبکاران، فقط تا میزان سرمایه شرکت قابل پرداخت خواهد بود و برای مازاد بر آن، مطالبات مزبور سوخت و شرکت ورشکست می شود. حال آنکه اگر شرکا فعالیت خود را خارج از قالب شرکت انجام می دادند، تا میزان کل دارایی خود مسوول پرداخت مطالبات طلبکاران بودند.

لیکن قانون مدنی، شرکت را به اجتماع حقوق مالکان متعدد در شیء واحد تعریف کرده است. نمونه آن نیز هنگامی است که خرمن گندم دو کشاورز در نتیجه وزش باد با یکدیگر مخلوط می شود. این مفهوم، هیچ ارتباطی به مفهوم شرکت به عنوان یک نهاد مالی که موجب انتقال ریسک می شود، ندارد. جالب است که بدانیم حقوقدانان غربی معتقدند پذیرش مفهوم شرکت به مثابه مکانیزمی برای محدود نمودن ریسک شرکا و انتقال آن به طلبکاران، یکی از عواملی بود که منجر به پذیرش ریسک های فنی و تجاری بیشتر توسط فعالان اقتصادی در انگلستان شد و پذیرش چنین ریسک هایی یکی از مهم ترین عوامل تبدیل شدن این کشور به یکی از قدرت های بزرگ اقتصادی جهان در قرن نوزدهم به شمار می رود. مفهوم شرکت به نحوی که در قانون مدنی ایران آمده است، هیچ ارتباطی به ریسک اعتباری و انتقال آن ندارد.

نگاهی به قانون مدنی ایران – به عنوان قانونی که مبنای معاملات و روابط قراردادی اشخاص در کشور به شمار می رود – نشان دهنده این مساله است که بازارهایی که این قانون برای آن نوشته شده، بازارهای مبادلات کالاها – و نه بازارهای مالی – هستند. بر این اساس، بسیاری از نیازهای بازارهای مالی در این قانون بدون پاسخ گذاشته شده اند. فعالان بازارهای مالی برای رفع نیازهای خود، گاه به تفسیرهای بسیار موسع از موازین مزبور دست زده اند و گاه نیز تلاش کرده اند با خدمات و نهادهای مالی را به مبادلات کالاها و خدمات غیر مالی فروکاهند. تلاش هایی که برای فروکاستن یک سپرده سرمایه گذاری ساده به عقود وکالت و مضاربه و مزارعه و مشارکت و فروش و اقساطی و ... انجام می شود، جملگی در این راستا هستند. از آنجا که عقد مشخصی برای سپرده گذاری در یک بانک، در قانون مدنی پیش بینی نشده است، چاره ای جز این نیست که با تجمیع چندین عقد، به همان نتیجه ای برسیم که در کشورهای دیگر در قالب یک سپرده گذاری به آن دست یافته می شود. تجمیع عقود گوناگون، موجب پیچیدگی قراردادهای آنها می شود و این پیچیدگی ها نیز به نوبه خود منجر به سوء استفاده های احتمالی بیشتر، اختلافات بیشتر و هزینه های معاملاتی بیشتر می شوند و در نهایت از کارآیی بازارهای مالی می کاهند. چارچوب حقوقی بازارهای مالی در ایران، به شدت پیچیده، دارای جزئیات گوناگون، متشتت و پراکنده در متون مختلف و دارای خلأها و امکان سوء استفاده های بسیار است. نتیجه این امر، بالا رفتن هزینه های ورود به این بازارها و رویگردانی بخش قابل توجهی از سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی از آن است.

به نظر می رسد نیازهای بازارهای مالی در کشور تا آن حد توسعه یافته باشند که قانون گذار را متقاعد به پذیرش مفاهیم و بنیادهای حقوقی بازارهای مالی و طراحی ساز و کارهای مناسب برای این بازارها کند و تجربه دهه های اخیر به خوبی گویای این مطلب هستند که تحلیل فروکاهشی مفاهیم بنیادین بازارهای مالی به مفاهیم بازارهای کالاهای فیزیکی، پاسخگوی نیازهای بازارهای توسعه یافته مالی نیست.