برگزاری جلسه چالشی نقد کتاب هفته

«منتقد: حتی «کتاب هفته» را از پاکت درنمی‌آوردم چه برسد که آن را بخوانم / سردبیر: وقتی نشریه را نخواندید پس چطور نقد می کنید!

مسوولان بالادستی نشریه «کتاب هفته» درحالی جلسه نقد این هفته نامه را برگزار کردند که در پایان دو نکته می شد از آن جلسه برداشت کرد: نخست اینکه تجربه بر جوانی چربش دارد. دوم هم آشنا شدن با روش اصلاح با طعم حذف است.

شنبه پیش به همت موسسه خانه کتاب جلسه نقدی برگزار شد با موضوع نشریه «کتاب هفته» که در آن ضمن حضور عوامل انتشار این نشریه، سه تن از منتقدان نیز به بیان نظرات خود پرداختند.

نظراتی که بیشتر جنبه انتقادی و حتی اعتراضی داشت. درواقع منتقدان بیشتر ایرادات فنی و تکنیکی را بیان کردند و در مقابل، دست اندرکاران نشریه علت وجود نقصها را ناشی از سیاست های ابلاغی دانستند که اینکه چندان همخوانی با نیاز مخاطبان و بازار کتاب ندارد.

نادیده گرفتن قواعد روزنامه نگاری در کتاب هفته

اما انتقادات بیشتر فنی بود؛ جایی که سید علی میرفتاح با اشاره به قواعد روزنامه نگاری گفت: هر کاری قواعدی دارد و روزنامه نگاری نیز از این قواعد مستثنا نیست، منتها رعایت این قواعد در کتاب هفته فعلی دیده نمی شود. از تیتر و روتیتر گرفته تا انشاء و گرافیک و ...به طوری که انسان احساس می کند قواعد اولیه روزنامه نگاری در این هفته نامه نادیده گرفته می شود.

سید فرید مدرسی یکی دیگر از منتقدان حاضر در جلسه نیز با لحنی تندتر به بیان انتقادات خود در مورد نشریه «کتاب هفته» پرداخت و گفت: با تورق نشریه کتاب هفته همواره کلمه «چرا» در ذهنم تداعی می‌شود؛ اصلاً چرا این نشریه باید منتشر شود؟ چرا باید به این شکل و شمایل کنونی منتشر شود؟ مطالبی که اکنون در آن ارائه می‌شوند، چه ضرورتی برای انتشار دارند؟ چرا این عکس کار شده؟ و چراهای دیگر.

وی ادامه داد: صفحه یک، به تیتر خبری نیاز دارد، تعجب می‌کنم تیتر یک صفحه، بازی با کلمات است، اظهار کرد: من می‌دانم که امکانات این مجموعه بسیار محدود است اما متاسفانه برخی نقص‌ها و عیوب را نمی‌توان با کمبود امکانات توجیه کرد.

مدرسی در پاسخ به این سوال که «چقدر کتاب هفته را مطالعه می‌کنید؟»  گفت: من درجایی فعالیت می‌کردم که این نشریه به آنجا ارسال می‌شد. اما من حتی نشریه کتاب هفته را از داخل پاکت درنمی‌آوردم چه برسد به این‌که بخواهم آن را مطالعه کنم.

البته میرفتاح نیز که جزو منتقدان نشریه سخن گفته بود، در پاسخ به این سوال اظهار کرد: من حتی در دوران طلایی این نشریه نیز، آن را مطالعه نمی‌کردم.
 
وقتی نشریه را نخواندید پس چطور نقد می کنید؟

علی آقاغفار سردبیر هفته نامه «کتاب هفته» در پاسخ به انتقادات مطرح شده با تاکید بر این نکته که باید سیاست‌های اعمال‌شده را اجرا کنیم، بیان کرد: یکی از سیاست‌های ابلاغ‌شده به ما، بحث کتابشناسی موضوع‌های کتاب است.

وی با اشاره به سیاست هایی که برای اجرا به وی ابلاغ شده، افزود: سیاست‌هایی که به ما ابلاغ‌شده است عبارت‌اند از «کتاب هفته نباید جنبه خبری داشته باشد چراکه خبرگزاری کتاب ایران وجود دارد» همچنین «در این نشریه تنها به یک کتاب و یک نویسنده پرداخته نشود» و «کتاب را با ساختار کشور بسنجید و سپس به آن بپردازید».

سردبیر نشریه مورد نقد قرار گرفته اظهار کرد: بنده هم حاضر نیستم پول بدهم و کتاب هفته را بخرم چون درباره این‌که چه کتابی را بخرم و بخوانم، چیزی ندارد. بنابراین، می‌خواهم که سیاست‌ها نقد شوند و سپس عملکردها بر اساس آن سیاست‌ها سنجیده شوند؛ باید مشخص شود که سیاست‌ها ضعف دارند یا شیوه‌های اجرای آنها!

اما نکته بارز جلسه وقتی بود که آقاغفار خطاب به منتقدان گفت: من از اینکه آقای مدرسی گفتند «من نشریه را حتی از داخل پاکت درنمی‌آورم» بسیار تاسف می‌خورم؛ چراکه باید نشریه دوره‌های قبلی را نیز مطالعه کرد و سپس درباره نشریه کنونی اظهارنظر کرد.

نمی‌توان در نقد رسانه صرفا به مسایل کلی و انتزاعی پرداخت

مجتبی اعتمادمقدم معاون سردبیر کتاب هفته نیز در پاسخ به انتقادات بیان شده، گفت: بسیار خوب و شایسته بود که نقد را از سیاست‌گذاری‌ها شروع می‌کردیم و بعد به اجرایی کردن آنها در رسانه می‌پرداختیم.

وی توضیح داد: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم چه بد باشد و چه نباشد تحت مدیریت وزارت ارشاد و موسسه خانه کتاب هستیم. ما درهرصورت دنبال رضایت در مقابل انتظارات هستیم.

اعتماد مقدم توضیح داد: این نقدی که مطرح شد که در هر صفحه «کتاب هفته»، ما با چراهای گوناگونی روبه‌رو هستیم، من حاضرم با این دوستمان به هر رسانه‌ای که از دید او مطلوب است نگاه کنیم و مشتاقم که چراهای من را پاسخ گوید. نمی‌توان در نقد رسانه صرفا به مسایل کلی و انتزاعی پرداخت. باید زبان نقد زبان رسانه‌ای باشد مثلا اینکه چقدر در این رسانه به اخبار و گزارش‌های تولیدی توجه شده است.

معاون سردبیر «کتاب هفته» در پایان اظهاراتش گفت: یک رسانه از دید من دو وظیفه اساسی دارد؛ یکی کمک به ایجاد رضایتمندی در جامعه که در این باره می‌توان به پرداخت موضوع‌هایی در قواره پرونده چون بررسی نمایشگاه کتاب، سیاستمداران مولف، دفاع مقدس و کتاب و... اشاره کرد. وظیفه بعد تولید انتظار در جامعه است که در این باره هم می‌توان به پرونده‌هایی چون معاش مولف، بررسی ممیزی و... که در قالب پرونده مطرح شد، اشاره کرد.

واکنش به مربوط دانستن ایرادات به سیاست ها ابلاغ شده

البته نجفعلی میرزایی، مدیر عامل موسسه خانه کتاب در پاسخ به اظهارات مسوولان نشریه کتاب هفته گفت: درباره سیاست‌های ابلاغ‌شده باید عرض کنم سردبیر محترم فعلی جناب آقای آقاغفار باسیاست‌های ابلاغی موافقت داشته‌اند زیرا هیچ مدیر و سردبیری بدون موافقت باسیاست‌های ابلاغی نمی‌تواند مجری خوبی برای اجرای آنها باشد. درنتیجه ایشان باسیاست‌های نشریه همراهی داشته‌اند.

وی ادامه داد: البته دامنه کار کتاب هفته به اینها ختم نمی‌شود اما سیاست‌های فعلی این است که کتاب هفته بیش از معرفی چند کتاب در هفته که غالباً گرفتار سلیقه و ذوق شخصی است، به روش‌شناسی و کمک‌های بنیادین و راهبردی کتاب‌خوان‌ها، ناشران و نیز مدیران عرصه کتاب بپردازد.

قصد، اصلاح است؛ با طعم حذف

البته دکتر محسن باغبان، مدیر خانه ویرایش موسسه خانه کتاب در جلسه اینطور توضیح داد: ما می‌خواهیم نشریه کتاب هفته را تغییر دهیم و دنبال یک سبک درست و یک نقطه آغاز و نقشه راه هستیم؛ مشخص است که موسسه خانه کتاب و مسوولان بالادستی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قصد تغییر در هفته «کتاب هفته» را دارند.

از این سخنان می توان حدس زد که برپایی جلسه نقد یک نشریه، آن هم توسط مسوولان بالادستی، سنگ بنا و توجیهی است برای یک تغییر. البته تغییری از جنس تغییر مسوولان آن.

از فهوای کلام منتقدان نیز می شد فهمید که هدف پیکان پرتاب شده، بدون ذکر مصداق های مورد ادعا، مسوولان نشریه و مورد تردید قراردادن دانش، تکنیک و قواعد روزنامه نگاری آنهاست و نه سیاست، سیاستگذاران و چارچوب های ابلاغ شده از سوی مدیران بالاتر.

با این حال معلوم نشد درحالیکه فقط سردبیر و معاون سردبیر این نشریه روی هم بیش از 60سال سابقه فعالیت موفق مطبوعاتی را در کارنامه خود دارند و نامی ماندگار از آنها میان اهالی رسانه نقل است، چرا در اقدامی هماهنگ، دست منتقدان به سوی موارد روزنامه نگاری، قواعد و تکنیک های آن گرفته شده است و هیچ اشاره ای نمی شود به بحث های دیگری چون درنظرگرفتن چارچوب های فضایی برای انتشار مطالب و موضوعات، عدم تعیین استراتژی مشخص، همخوانی نداشتن انتظارات و امکانات، عدم تناسب اهداف با نیازهای مخاطبان و موارد اینچنینی که چند وجهی است.