نگاهی به چشم انداز مذاکرات مسقط

در حالی که فقط دو هفته به پایان مهلت رسیدن به توافق جامع هسته ای ایران و 1+5 باقی مانده است، سایه نتایج انتخابات کنگره آمریکا، که با پیروزی جمهوریخواهان و دست یابی آنها به دو سوم کرسی ها همراه بود، بر سر مذاکرات هسته ای سنگینی می کند و محافل سیاسی و اقتصادی بین المللی بیش از گذشته نسبت به نتایج این مذاکرات حساس شده اند و به مسقط چشم دوخته اند.

روزنامه «جمهوری اسلامی» در سرمقاله امروز -شنبه- خود ادامه می دهد: پیروزی جمهوریخواهان در مجلس قانون گذاری آمریکا، کار دموکرات ها و دولت اوباما را در تمام زمینه ها از جمله مذاکرات هسته ای با ایران دشوار می کند، اما این دشواری به اندازه ای نیست که قدرت تصمیم گیری را از دولت اوباما بگیرد.

علاوه بر این، دموکرات ها برای رسیدن به پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آینده به موفقیت در مذاکرات هسته ای با ایران نیازمند هستند و برای به دست آوردن این پیروزی از تمام امکانات خود استفاده خواهند کرد. اروپائی ها نیز به توافق جامع هسته ای با ایران نیاز دارند و بیش از این نمی توانند عواقب منفی کشمکش با ایران بر سر اختلافات هسته ای را تحمل کنند. این واقعیت را به روشنی می توان از اظهارات مقامات رسمی و غیررسمی کشورهای اروپائی به دست آورد.

جمعی از شناخته شده ترین چهره های سیاسی اروپا در مقاله ای که روزنامه انگلیسی گاردین آن را منتشر کرده نوشته اند: اکنون زمان توافق هسته ای با ایران است و کشورهای 3+3 (همان 1+5 که عبارتند از سه کشور اروپائی انگلیس، فرانسه و آلمان و سه کشور غیر اروپائی چین و روسیه و آمریکا) باید فرصت ایجاد شده را غنمیت بشمرند. آنها نوشته اند: ما اصرار داریم که طرفین، تا مهلت معین شده در 3 آذر به توافق برسند، چرا که به تأخیر انداختن زمان توافق، اتخاذ تصمیمات را دشوارتر می کند و به تعویق افتادن توافق فرصت بیشتری به مخالفان برای تخریب روند سیاسی مربوط به توافق می دهد.' در میان نویسندگان این مقاله، افرادی همچون خاویر سولانا مسئول اسبق سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای خارجه اسبق و سابق ایتالیا، اسپانیا، سوئد و چند سیاستمدار ارشد انگلیس وجود دارند که نشان دهنده اعتبار این مقاله و محتوای آنست.

مشاور امور خارجی انگلیس در مجلس عوام این کشور نیز گفته است: 'اکنون فرصتی تاریخی برای حل مسأله هسته ای ایران وجود دارد. به مذاکره کنندگان احترام می کنم و متعهد به رسیدن به یک توافق جامع هستیم.' مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه نیز گفته است: مذاکره کنندگان در مورد برنامه هسته ای ایران برای پیشرفت گفتگوها آمادگی دارند.' جک استراو، وزیر خارجه اسبق انگلیس نیز گفته است: 'تحریم ها در متوقف کردن برنامه هسته ای ایران ناکارآمد بود.'

سخن جک استراو، پاسخی است به اظهارات روز پنجشنبه اوباما رئیس جمهور آمریکا که گفته بود تحریم های شدیدی که علیه ایران اعمال کرده ایم موجب شد این کشور به پای میز مذاکره کشانده شود.'

قطعاً سخن جک استراو، درست است، زیرا واقعیت اینست که تحریم ها در عین حال که ناجوانمردانه بودند نتوانستند مسئولین و ملت ایران را وادار به متوقف کردن برنامه هسته ای نمایند و آنچه موجب شد ایران به پای میز مذاکره برگردد، انتخابات ریاست جمهوری 1392 و روی کار آمدن دولت دکتر روحانی بود که اعتقادی اصولی به حل و فصل مسائل از طریق مذاکره دارد. این واقعیت را جک استراو به درستی درک کرده و البته بعید نیست اوباما هم درک کرده باشد ولی به احتمال زیاد به خاطر مصرف داخلی سخن از کارآمد بودن تحریم ها به میان می آورد به ویژه آنکه بعد از شکست سنگین در انتخابات میان دوره ای کنگره، نیاز بیشتری به این قبیل سخن گفتن ها دارد.

در یک نگاه کلی می توان شرایط کنونی مذاکرات را به ویژه با توجه به آنچه قرار است این هفته در مسقط پایتخت عمان صورت بگیرد اینگونه جمع بندی کرد:

1 - دولت اوباما و حزب دموکرات آمریکا برای کسب پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا به یک امتیاز بزرگ نیاز دارند. این امتیاز بزرگ می تواند رسیدن به توافق هسته ای با ایران و پایان دادن به مشکلاتی باشد که آمریکا در این زمینه دارد. اوباما، هر چند برای مصارف داخلی ناچار است مطالبی از قبیل آنچه در مصاحبه با خبرنگاران در روز پنجشنبه گفت به زبیان بیاورد، ولی در همان حال، وزیر خارجه خود را برای مذاکره با وزیر خارجه ایران به مسقط می فرستد، جائی که یادآور توافق اولیه برای شروع مذاکرات و صورت گرفتن توافقات دیگری بوده است، توافقاتی که غرب از آنها ضرر نکرده است.

2 - جمهوری خواهان آمریکا، مایل هستند با سنگ اندازی بر سر راه توافق هسته ای با ایران، آن را به تأخیر بیاندازند تا مانع پیروزی دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری آینده شوند و این توافق را در دوران حاکمیت خود به سرانجام برسانند و از امتیاز آن بهره ببرند. این ماجرا به یک کشمکش سیاسی میان دو حزب قدرتمند آمریکا تبدیل شده و همین امر می تواند عاملی برای تلاش دموکرات ها و دولت اوباما برای هموار ساختن مسیر توافق باشد و رئیس جمهور آمریکا با استفاده از حق وتو از سدی که ممکن است جمهوریخواهان در برابر این توافق ایجاد کنند عبور کند و لابی صهیونیستی را نیز که قطعاً در پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات اخیر کنگره با هدف ممانعت از توافق هسته ای با ایران نقش داشتند، ناکام نماید. صهیونیست ها علیرغم همراهی زیادی که اوباما در جنگ 51 روزه غزه با آنها کرد، در ماجرای توافق هسته ای با ایران بشدت علیه او موضعگیری کرده اند و مصمم هستند هر طور شده مانع این توافق شوند. بدین ترتیب، اکنون اوباما و حزب دموکرات آمریکا ناچارند از میان راضی نگهداشتن لابی صهیونیستی و امت?از بزرگ پایان دادن به مشکلات هسته ای با ایران یکی را انتخاب کنند.

3 - اروپائی ها هم بی صبرانه در انتظار پایان یافتن مشکلاتشان با مسأله هسته ای ایران و رسیدن به یک توافق جامع هستند. این، خواسته روسیه و چین نیز هست. بدین ترتیب، از گروه 1+5 یا به تعبیر غربی ها 3+3 این آمریکاست که باید خود را با بقیه اعضاء تطبیق بدهد و راه را برای شکل گیری توافق جامع و نهائی هموار نماید.

4 - در ایران نیز همراهی رقبای سیاسی دولت با گروه مذاکره کننده هسته ای می تواند مفید و مؤثر باشد. آنها باید با توجه به ابراز اعتمادی که رهبر انقلاب به مذاکره کنندگان ایرانی کرده اند، از این گروه حمایت کنند و از مانع تراشی بر سر راه آنها خودداری نمایند. این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که مذاکرات هسته ای، طولانی و رسیدن به توافق، دشوار شده است. بنابر این، همه باید به گروه مذاکره کننده کمک کنند تا خواست مردم که پایان دادن به مسأله هسته ای با حفظ حقوق ملت و منافع ملی است تحقق یابد. در این زمینه دستگاه های تبلیغاتی به ویژه رسانه ملی نیز باید همکاری کنند و اینگونه نباشد که اخبار مذاکرات را یکطرفه و با تفسیرهای منفی و بدبینانه منتشر نمایند. در جهان امروز، دستیابی به اخبار و اطلاعات، انحصاری نیست و مردم می توانند به واقعیت ها دسترسی پیدا کنند. بنابر این، رسانه ها در مسأله هسته ای در عین حال که تعیین کننده نیستند ولی می توانند به مردم آرامش روحی بدهند، مانع سوءاستفاده سوداگران شوند و به گروه مذاکره کننده برای رسیدن به توافق جامعی که منافع بیشتری را برای کشور در برداشته باشد کمک نمایند.