گرد و خاک داعش برای محیط زیست ایران

روزنامه «ابتکار» در گزارشی به وضعیت محیط زیست استان های همجوار عراق و نقش داعش در تداوم آلودگی منطقه پرداخته و نوشته است: هوا که سرد می شود، بحث آلودگی در کلانشهرها هم بالا می گیرد اما بر خلاف یک دهه گذشته به خصوص بر خلاف 5 سال گذشته با حذف بنزین پتروشیمی ها وضعیت آلودگی شهرهایی مانند تهران بهتر شده است ولی این هرگز به این معنی نیست که ریزگردهای عربی آسمان شهرهایی مثل اهواز را آزاد گذاشته اند.

روز گذشته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به حساسیت خبرنگاران در خراسان شمالی نسبت به وضعیت آلاینده های خاک در ایران و عراق واکنش نشان داد و گفت: در گذشته برای کنترل ورود گرد و غبار تفاهمنامه منطقه ای با کشور عراق امضا شد، ولی گروه تروریستی داعش باعث تاخیر در اجرای برنامه های مشترک مقابله با گرد و غبار شده است.

مسئله ای که «معصومه ابتکار» از آن سخن گفته، معاهده ای است که سال 90 و 91 بین دولت های ایران و عراق به امضا رسید. تفاهمنامه ای که البته تمام هزینه های آموزش و البته اجرای آن را سازمان محیط زیست ایران با همراهی وزارت خارجه برعهده داشت و در دولت دهم به رغم همه فشارها هرگز رنگ اجرا به خود نگرفت و با ورود گروه تروریستی داعش به عراق معلوم نیست تا کی بتواند به همین وضعیت باقی بماند.

بی شک استمرار داعش و فعالیت های نظامی به خصوص بمباران خاک و آلودگی های ناشی از آن در عراق می تواند روز به روز وضعیت آلودگی ریزگردها موسوم به آلاینده های کمتر از 2.5 میکرون و همینطور آلودگی های کمتر از 10 میکرون را تشدید کند و زمینه گسترش و لطمات چند وجهی بیماری های تنفسی و قلبی و عروقی در ایران شود.

معصومه ابتکار گفت: در راستای مبارزه با گرد و غبار و ورود آن از سوی عراق به داخل کشور، کارهایی همچون تفاهم منطقه ای اولیه با کشور عراق صورت گرفت و پیگیری هایی برای اجرای این تفاهمنامه داشته ایم.

وی اضافه کرد: به دلیل ناپایداری وضعیت منطقه و بوجود آمدن گروه تروریستی داعش، اجرای این برنامه به تعویق افتاد ولی به تازگی با استقرار دولت جدید عراق، برنامه ها در دست تدوین است که امیدواریم با مدیریت عرصه سرزمین و برنامه های مقابله با بیایان زایی بتوانیم وضعیت آلودگی گرد و غبار را کنترل کنیم.

وضعیت بهبود یافته آلودگی هوا در تهران البته روز گذشته معصومه ابتکار در مشهد را وادار کرد نسبت به آن هم اظهار نظر کند و بگوید: کیفیت هوا در تهران و تمام شهرهایی که مشکل آلودگی هوا داشته اند، طی هفت ماه نخست سال جاری در مقایسه با دو سال گذشته بهتر بوده است.

این اظهارات در حالی بیان می شود که اکنون بسیاری از شهروندان اهوازی با مشکلات تنفسی دست به گریبان هستند و با بارش اولین باران های پائیزی که حدود دو هفته پیش اتفاق افتاد، شهروندان زیادی در خوزستان به خصوص در شهر اهواز به بیمارستان مراجعه کردند.

مراجعه ای که البته مسبوق به سابقه بود و سال پیش نیز چنین وضعیتی پیش آمده بود اما چه چیز در هوای شهرهایی مانند اهواز پنهان است که حتی مقامات وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست نسبت به آن حساسیت نشان می دهد و از انجام آزمایش های گوناگون سخن می گویند. معصومه ابتکار در تحلیل وضعیت آلودگی های جوی در کشور معتقد است؛ تنها سازمان محیط زیست می تواند نسبت به کیفیت هوا اظهار نظر کند و دیگر سازمان ها چنین حقی ندارند.

این اظهارات در حالی بیان شد که معاون درمان دانشگاه جندی شاپور اهواز از آمادگی بیمارستان های این شهر برای پذیریش بیماران تنفسی خبر داده و تاکید کرده است که البته پس از گذشت دو سال هنوز عامل اصلی بروز مشکلات تنفسی و ریوی مردم اهواز مشخص نیست.

مشکلات تنفسی اخیر دو هزار شهروند اهوازی بی شک به رغم اعلام نشدن دلایل پزشکی ناشی از وضعیت آلودگی دیرینه در این منطقه است. آلودگی برخاسته از خاک بمباران شده عراق و البته بیابان های خوزستان بعد از جنگ تحمیلی. شاید بررسی وضعیت کنترل خاک و آلودگی های ناشی از آن اکنون کمی دور از انتظار بیاید اما وقتی معصومه ابتکار از به تعویق افتادن عملیات تثبیت خاک در عراق به دلیل بحران های امنیتی سخن می گوید باید دنبال مسائل با پشتوانه ها و لایه های متعدد گشت.

هنوز دلیل خاص و مشخصی برای بروز مشکلات تنفسی در اهواز به دست نیامده اما چند سال است که مردم با مشکلات آلودگی هوا به ویژه ریزگرد و غبار مواجه بوده اند، پارسال به صورت ناگهانی برای اولین بار این مشکل خود را نشان داد و امسال نیز پس از اولین بارش ها، مردم به بیماری های تنفسی و تنگی نفس مبتلا شدند و به بیمارستان های اهواز مراجعه کردند.

شدت و گستردگی مشکلات تنفسی مردم نسبت به سال گذشته اگر چه کاهش یافته اما همین موضوع باید بررسی شود آیا با وجود اینکه در طول یک سال گذشته هیچ اقدام بازدارنده ای صورت نگرفته است پس چه شرایطی می تواند در انتظار شهروندان شهرهای در معرض آلاینده های جوی باشد.

این ها همه در حالی اتفاق افتاده که وزارت بهداشت اعلام کرده در اهواز امکانات بیمارستانی برای مقابله با وضعیت احتمالی بروز مشکلات تنفسی ناشی از ریزگردها آماده شده است! این در حالی است که یوسف رشیدی رئیس مرکز اقلیم شناسی سازمان محیط زیست ایران معتقد است؛ برای کنترل آلودگی های گرد و غبار و دیگر آلاینده های هوا نمی توان با امکانات روی زمین مقابله کرد.

وی به ابتکار می گوید: تنها راهی که بتوان خسارات ناشی از بروز آلاینده های جوی را کاهش داد این است که اجازه بروز آلودگی را از منشا نداد. در تهران با بهبود کیفیت سوخت و افزایش کیفیت احتراق در خودروها می توان وضعیت را کنترل کرد و حتی با انقباض هوا می توان شاهد وضعیت آلودگی شدید نبود اما در مورد وضعیت گرد و غبار ضروری است که زمینه های تثبیت خاک با شیوه های بیولوژیک و یا مالچ پاشی و دیگر اقدامات صورت گیرد.

معصومه ابتکار با بیان اینکه درست است که کیفیت هوا عالی نشده اما تعداد روزهای آلوده و ناسالم نسبت به دو سال گذشته کاهش پیدا کرده، افزود: علت اصلی آلودگی هوا در سال جاری می تواند وجود گرد وغبار و ساکن بودن هوا در زمستان باشد.

وی با بیان اینکه حل مشکل آلودگی هنوز جای کار دارد گفت: برای این کار نیازمند همراهی مجلس شورای اسلامی هستیم که راه را برای ادامه مسیر دشوار باز کند. با ارتقاء استانداردها، بهبود سوخت و از رده خارج کردن خودروهای استقاطی امید است که بتوانیم وضعیت هوا را اصلاح کنیم.

* آلاینده ها از دریچه آمار

سه ماه پیش گزارشی منتشر شد که بر اساس آن سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده بود؛ تهران بین 524 شهر از نظر آلاینده ذرات معلق کوچکتر از 0 میکرون در رتبه 62 آلودگی قرار دارد.در یک رتبه بندی، بیشتر شهرهای آلوده تر جهان نسبت به شهر تهران در قاره آسیا و شهرهای پاکتر از شهر تهران عموماً در قاره آمریکا، کانادا و اروپا قرار داشتند.

بر اساس تحقیق سازمان بهداشت جهانی در سال 204، در خصوص وضعیت غلظت آلاینده های کوچکتر از 0 و کوچکتر از 2.5 میکرون در سال های 2008 تا 202 در حدود 600 شهر جهان مشاهده شده که بیشترین میزان غلظت این آلاینده ها در شهرهای مناطق شرق مدیترانه با سطح درآمد پایین و متوسط و جنوب شرق آسیا رخ داده است.

اطلاعات غلظت ذرات معلقPM0 و PM2.5 در تهران نیز در این گزارش ذکر شده بود، به لحاظ آلاینده PM0 از بین 524 شهر مورد مطالعه، شهر تهران در رتبه 62 آلودگی قرار داشته است. به طورکلی در این رتبه بندی، بیشتر شهرهای آلوده تر جهان نسبت به شهر تهران در قاره آسیا (مانند شهرهای کراچی، دهلی، داکا، داکار، کابل، ابوظبی و دوحه) و شهرهای پاکتر از شهر تهران عموماً در قاره آمریکا، کانادا و اروپا (مانند ونکور، کپنهاگ، استکهلم، لندن و واشینگتن) قرار داشته اند.

شهر پیشاور پاکستان در این رتبه بندی سازمان بهداشت جهانی آلوده ترین و شهر Lake Havasu City-Kingman آمریکا پاکترین شهر در بین شهرهای مورد مطالعه بوده است. بر اساس اطلاعات این پایگاه داده، شهر اهواز نیز پس از شهرهای پیشاور و راول پندی (پاکستان)، مزار شریف (افغانستان)، و گوآلور (هند) در رتبه پنجم آلوده ترین شهر به لحاظ آلاینده PM0 قرار داشته است.

تهران در میان 26 شهر مورد مطالعه در منطقه شرق مدیترانه در رتبه 22 و در بین 386 شهر مورد بررسی در قاره آسیا در رتبه 48 قرار گرفته است.شهر تهران در خصوص رتبه بندی آلاینده PM2.5 نیز از بین 62 شهر منتخب جهان، در رتبه 354 آلودگی قرار داشته و در منطقه شرق مدیترانه از بین 26 شهر، تهران در رتبه 23 و در بین 387 شهر منتخب در قاره آسیا دارای رتبه 228 آلودگی بوده است.