اجاره مغازه وقفی سالی 15 هزار تومان!

مال دنیا به کسی وفا نمی‌کند! پس از مرگ هیچ‌کس بیشتر از یک کفن با خود نمی‌بردو این یعنی مال دنیا بعد از مرگ به کار کسی نمی‌آید. با این اوصاف اما در این دنیا نیز هستند کسانی که در زمان حیاتشان با اقدامی دوراندیشانه کاری می‌کنند که مال دنیا در آخرت نیز به کارشان بیاید.

روزنامه کیهان نوشت :وقف اموال در راه خدا کلید ماندگاری مال دنیاست و بر اساس روایات دینی یکی از سه روش ادامه‌دار بودن ارتباط انسان با دنیا پس از مرگ محسوب می‌شود. وقف اموال در راه خدا، داشتن اولاد صالح و علم کارآمد برای بشریت سه راهکاری است که با آن می‌توان پس از مرگ با دنیا در ارتباط بود.

با وقف می‌توان اموالی را که پس از مرگ هیچ منفعتی برای ما ندارد به نفعی جاودانه تبدیل کرد و تا قیامت از آن بهره‌مند شد. با وقف، کلید اموال انسان تا قیامت دردست خودش باقی خواهد ماند و اوست که مشخص می‌کند اموالش پس از مرگ به چه نفعی جاودانه شود.

با توجه به اعتقادات عمیق مردم ایران و توجه آنها به آموزه‌های دینی هر ساله تعداد زیادی از مردم اقدام به وقف اموال خود در راه خدا می‌کنند تا منافع حاصل از آن صرف امور خیرخواهانه یا مذهبی شود.

از برگزاری مراسم عزاداری سالار شهیدان گرفته تا مدرسه‌سازی و کمک به مستمندان و نیازمندان آبرودار و وقف حتی یک ستون از مطالب روزنامه.

موقوفاتی که با گذشت سالیان دراز از ایجادشان همچنان فعالند، سود و عواید حاصل از فعالیت‌شان به اموری که واقف در وقف‌نامه بر آنها تأکید کرده است، اختصاص می‌یابد. اجرای امینانه نیات واقفین خیراندیش یکی از مباحث و موضوعات مهمی است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان سازمان اوقاف و امور خیریه با ایشان در سال گذشته بر آن تأکید داشتند. حال اینکه تا چه حد موقوفات در اجرای امینانه نیات واقفان می‌باشد و درآمدهای وقفی دقیقا در راستای نیات واقفان خرج می شود و چه نظارتهایی بر این موقوفات وجود دارد سؤالاتی است که سوژه سرویس گزارش روز قرار گرفته و در چند شماره نظر مسئولان و کارشناسان اوقاف را در این زمینه مورد بررسی قرار می‌دهیم.

245 باب مغازه‌ در سه دالان ملک

وارد بازار می‌شوم. راسته پارچه‌فروشی‌ها را کمی بالا و پایین می‌روم. تابلوی سه دالان ملک توجهم را جلب می‌کند. وصف آن را بسیار شنیده بودم. دالان اول، دالان دوم، دالان سوم، مغازه‌های پارچه و پرده‌فروشی در سراسر بازار، مقابل هم قرار دارد، طاقه‌های بزرگ پارچه‌روی چرخ‌دستی‌ها به سختی جابه‌جا می‌شود. باربران به زحمت گاری‌های پارچه را از کوچه‌های تنگ و تاریک این راسته جابه‌جا می‌کنند. دقایقی رنگ و گلهای پارچه‌های پیراهنی و پشمی مرا با خود به دنیای خیاطی و دوخت و دوز می‌برد. می‌اندیشم اگر یک خیاط ماهر پیدا شود چه شاهکاری از این همه رنگ و جنس در قالب مانتو و پالتو می‌تواند بیافریند!

در سه دالان ملک 245 باب مغازه در متراژ‌های مختلف در اختیار بازاریان قرار دارد. این مغازه‌ها تنها بخشی از موقوفات مرحومه خانم انیس‌الدوله همسر ناصر‌الدین شاه است که قبل از مرگ خود بنا به پیشنهاد امیرکبیر و برای آنکه باقیات صالحاتی از خود به جای بگذارد، آنها را وقف کرده است.
از آقای کامبیز انیسی یکی از نوادگان مرحومه انیس‌الدوله که متولی کارها و امور وقفی وی می‌باشد، در مورد درآمد این موقوفات می‌پرسم و اینکه این درآمد صرف چه اموری می‌شود؟ وی که حجره‌اش روی یکی از شیروانی‌های مغازه‌ها می‌باشد، می‌گوید: «اجاره این مغازه‌ها هر سه سال یک بار توسط کارشناسان اوقاف و کارشناسان دادگستری در سازمان اوقاف و امور خیریه مشخص می‌شود.»

وی با اشاره به اینکه اجاره‌ها مربوط به عصر حجر است می‌گوید: «اجاره‌بهای مغازه‌ها اصلا به روز نیست و رقم بسیار ناچیزی می‌باشد.»

از آقای انیسی در خصوص نحوه نقل و انتقال اجاره‌نامه‌ها و تعیین اجاره‌بها می‌پرسم، از آنجایی که اصلا دوست ندارد اقدامات خیرخواهانه‌اش حکم ریا پیدا کند از آقای امیر زارع‌نژاد که مثل پسرش می‌باشد، می‌خواهد به ادامه سؤالاتم پاسخ دهد.

زارع‌نژاد که آقای انیسی را پدر خطاب می‌کند و تمام کارهای بانکی و اداری موقوفات سه‌دالان ملک و دیگر املاک موقوفه را در کمال دقت و سلامت انجام می‌دهد، سعی می‌کند سؤالاتم را دقیق پاسخ دهد. او می‌گوید: «چنانچه مدت اجاره یک مغازه تمام شود، متولی با نظارت اوقاف به صورت کلی اجاره را تعیین کرده و طبق دستورالعمل سازمان کارهای اداری را در سازمان اوقاف و در اداره‌های مربوطه پیگیری می‌کنیم.

زارع‌نژاد در ادامه می‌گوید: «اجاره مغازه‌ها با توجه به متراژ آنها مشخص می‌شود. مثلا یک مغازه 16، 17 متری اجاره آن ماهی 50 هزار تومان است، که در طول سال به 600 هزار تومان می‌رسد یا اجاره برخی مغازه‌ها در یک سال فقط یک میلیون تومان است.» که این اجاره در مقایسه با اجاره دیگر مغازه‌ها که وقفی نیستند رقمی بسیار ناچیز است. حتی پول آب یا برق یک ماهه مغازه در راسته پارچه‌فروشها هم نمی‌شود.

وی در ادامه می‌گوید: «اجاره مغازه‌های وقفی خیلی پایین است ولی سرقفلی آن کمی بالاست که البته عرصه موقوفه است و اعیان آن سرقفلی اما اجاره پای ثابت درآمد موقوفات است.»
از آقای انیسی می‌پرسم درآمد این موقوفات سالانه چقدر است و این درآمد صرف چه اموری می‌شود؟ می‌گوید: «اجاره در کل رقم زیادی نیست. حدود 70-80 میلیون تومان است و طبق وقف‌نامه درآمد حاصل از اینجا برای نیات متعددی چون اهداف ماه مبارک رمضان، اهداف ماه محرم، مساجد، هیئت‌ها و عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) و روضه حضرت علی(ع) و حضرت عباس(ع)، خرج می‌شود.»

همچنین اهداف فرعی دیگری هم مثل ازدواج و خدای ناکرده سوگواری و بعضا هزینه تحصیل دانشجویان و دانش‌آموزان در نیت واقف وجود دارد.

که سعی ما بر این است طبق نیت واقف به‌درستی هزینه کنیم و بیشترین اهداف موقوفه برای ماه محرم و ماه مبارک رمضان است.»

از زارع‌نژاد در مورد چگونگی نحوه واگذاری مغازه‌ها به اشخاصی که قصد فروش یا خرید سرقفلی دارند سؤال می‌کنم، می‌گوید: «سازمان اوقاف کار واگذاری را از طریق آگهی  مزایده اعلام می‌کند و جزئیات را در اختیار خریداران قرار می‌دهد.»

از زمین وقفی نترسید، خانه بخرید

موقوفات دیگری در قسمت‌های دیگر بازار تهران و حتی دیگر شهرهای کشور یافت می‌شود که مستأجرانشان مبالغی بسیار ناچیز به عنوان اجاره‌بها پرداخت می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود گاهی حق موقوفه و آنچه نیت واقف بوده است، بدرستی ادا نشود.

به سراغ یکی از مغازه‌داران در سرای ظل‌السلطان بازار تهران می‌روم. وقتی از اجاره مغازه‌ای که در آن مشغول به کار است می‌پرسم، می‌گوید، اینجا چون موقوفه است اجاره کمتری دارد. بعد از کلی اصرار و با این قول که عکس وی چاپ نمی‌شود و نامی از او هم برده نمی‌شود، بالاخره راضی می‌شود تا مبلغ اجاره‌اش را بگوید؛ سالی 15 هزار تومان!!

اوضاع برای دیگر مغازه‌داران تفاوتی ندارد و شرایط برای همه یکسان است یکی دیگر از کاسب‌ها می‌گوید: «اجاره موقوفه همین است. مثلا من خودم در خیابان ایران آپارتمانی خریدم که زمینش وقفی است همین موضوع باعث شد، آپارتمان را متری 2میلیون تومان زیرقیمت بازار بخرم در حالی‌که اجاره‌ای که سالیانه بابت زمین به اوقاف پرداخت می‌کنیم، فقط 20 هزار تومان است.»
او به من هم توصیه می‌کند اگر می‌خواهی خانه‌ای بخری از زمین اوقافی‌اش نترس، چون با خریدش سود خوبی عایدت می‌شود!

اجاره مغازه سالی 1 میلیون تومان

با یکی دیگر از پارچه‌فروشان سه دالان ملک هم گفت‌وگوی کوتاهی انجام می‌دهم، همه از دوربین می‌ترسند، بنابراین عکس از مغازه‌داران نداریم. از رضا-ع که سالها در این راسته در کار پرده‌فروشی است می‌پرسم ماهانه چقدر اجاره مغازه می‌دهید؟! می‌گوید: «رقم بسیار ناچیز ولی به طور کلی سالانه 1 میلیون تومان اجاره می‌دهم.

به او می‌گویم اینکه می‌گویند خانه وقفی نخرید در مغازه وقفی کار نکنید را شما قبول دارید؟ مي‌خندد و می‌گوید: «متاسفانه این یک ذهنیت غلطی است که از قدیم بین خیلی از پدران و پدربزرگ‌های ما وجود داشته است که ما نمی‌خواهیم مال واقف را بخوریم وقتی سالانه مال‌الاجاره را بپردازیم دیگر متولی وجود ندارد. الحمدلله چندین و چند سال است که در این راسته کار می‌کنم و خودم و خانواده‌ام از راه درآمد حلال و کاسبی امورات زندگی را می‌گذرانیم و خدا را هم شکر می‌کنیم.»

قانون حق کسب و پیشه

نحوه واگذاری املاک وقفی اعم از منازل مسکونی یا مغازه به اشخاص چگونه است؟ چرا بعضا دیده می‌شود مثلا یک فردی سالیان سال در یک خانه وقفی نشسته و اجاره کمی پرداخت می‌کند یا فردی صاحب سرقفلی یک مغازه در بازار تهران می‌شود که مال‌الاجاره ناچیزی به اوقاف می‌پردازد؟‌ آیا این مسئله آفتی برای وقف محسوب نمی‌شود؟

حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا محمدزاده مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان تهران در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با ارائه توضیحات مفصلی در خصوص سؤالات فوق می‌گوید: «نحوه واگذاری املاک وقفی که عرصه و اعیان آنها وقف می‌باشد، اعم از خانه، مغازه‌های تجاری و باغات از طریق کارشناسان رسمی دادگستری انجام می‌شود و همه از طریق آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار به اطلاع عموم مردم رسانده می‌شود و همه می‌توانند در این مزایده شرکت نمایند.»

وی با اشاره به اینکه مغازه‌های تجاری که صاحب آن حق سرقفلی و کسب پیشه دارد، اجاره آن قابل توجه نیست می‌گوید: «معمولا آنچه که در حال حاضر بین برخی از بازاریان مورد اختلاف است همین مسئله می‌باشد که در مغازه‌های وقفی (عرصه و اعیان) تاجر با استفاده از قانون حق کسب و پیشه و حق سرقفلی که در سال 56 تصویب شده، مغازه‌ای را با قیمت پایین و اجاره ضعیف خریداری  کرده است حال آنکه در کنار همان مغازه، مغازه دیگری وجود دارد که وقفی نیست و اجاره آن بسیار بالاتر می‌باشد. به او می‌گویم خوب سؤال ما هم همین است که چرا این قیمتها نباید به روز شود و آیا محل اشکال نیست؟ که مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان تهران پاسخم را این طور می‌دهد: «البته از نظر شرعی هم بین فقها در مورد قانون حق کسب و پیشه اختلاف وجود دارد و از نظر حقوقی هم بحث جداگانه‌ای در این مورد وجود دارد، ناگفته نماند که ما هم معتقدیم هرجا مشکلی وجود دارد باید رفع شود.»

اولویت‌های اوقاف درسال 94

حسن ربیعی مدیرکل حوزه ریاست روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان اوقاف و امور خیریه در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه اولویت اصلی برنامه‌های سال 94 سازمان اوقاف، اجرای امینانه نیات واقفان است، می‌گوید: «اجرای امینانه نیات واقفان، همواره طی 5 سال اخیر در دستور کار سازمان اوقاف بوده است اما با توجه به اقدامات و اخذ اطلاعات و آمارهای دقیق از موقوفات کشور طی سالهای اخیر، هم‌اکنون آمار و نقشه اطلاعاتی موقوفات کشور در قالب سامانه جامع مدیریت موقوفات و بقاع متبرکه گردآوری و تدوین شده است و بدین جهت در سال 94، تمام ظرفیت و ارکان سازمان، در راستای اجرای امینانه نیات واقفان تلاش خواهند کرد.»

ربیعی با اشاره به اینکه هم‌اکنون اوقاف به یک بلوغ و تکمیل اطلاعات در خصوص موقوفات دست یافته است، تصریح می‌کند: «براساس اطلاعات موجود در سامانه جامع مدیریت موقوفات و بقاع متبرکه، مشخص است که در چه تاریخ و مکانی در یک استان، باید نیت یک موقوفه اجرایی شود.»
سخنگوی سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان اینکه براساس مأموریت سازمانی، معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف، مأمور اجرای نیات واقفان خیراندیش است می‌گوید: «بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده در سامانه، اجرای امینانه نیات واقفان، با تکیه بر اطلاعات دقیق در دستور کار قرار گرفته و در این راستا، تمام معاونت‌ها، ادارات کل و ارکان سازمان مأمور اجرای امینانه نیات واقفان هستند و شرح وظایفی برای هر یک تعریف شده است.»

وی می‌گوید: «تبدیل سبک «وقف فردی» به «وقف جمعی» یکی از افتخارات مدیریت فعلی در سازمان اوقاف است که با توجه به شرایط کنونی اقتصادی جامعه، نیازمند این تحول بودیم وعرضه اوراق وقف یکی از مصداق‌های این تحول است.»