15 سوال درباره نوبل ادبیات

«پیتر انگلوند» یکی از آن نام‌هایی است که هر سال با نزدیک شدن به زمان معرفی برنده نوبل ادبیات، کم و بیش به گوش می‌رسد. او دبیر آکادمی سوئدی نوبل بود که ماموریت شش‌ساله‌اش را به پایان برده و جای خود را به «سارا دانیوس» داده است.

کمتر از یک ماه دیگر آکادمی نوبل ادبیات نویسنده‌ای را به عنوان برنده سال 2015 اعلام می‌کند. «پیتر انگلوند» تا ماه می امسال دبیر دائمی این آکادمی بود و سال 2013 به 15 سوال متداول درباره چگونگی انتخاب نویسنده خوش‌شانس برنده نوبل پاسخ داد. انگلوند خود از نویسندگان و تاریخ‌دانان سرشناس سوئدی است که کتاب‌هایش تاکنون به چندین زبان ترجمه شده‌اند.

متن گفت‌وگو با او با محوریت جایزه نوبل ادبیات را به نقل از وب‌سایت این جایزه معتبر جهانی می‌خوانید:

روند کار شما برای انتخاب برنده جدید نوبل ادبیات چگونه است؟

در ماه فوریه همه نامزدها که کمی بیش از 200 نفر هستند، معرفی می‌شوند و سپس از سوی اعضای کمیته نوبل مورد بررسی قرار می‌گیرند. کارمندان خود آکادمی این کار را انجام می‌دهند، اما کارشناس‌هایی هم از بیرون برای ترجمه و ارائه بیانیه و کارهایی مثل این استخدام می‌شوند. ما اول لیستی 20 نفره تهیه می‌کنیم و بعد آن را به فهرست نهایی پنج‌نفره کاهش می‌دهیم. این لیست در ماه می توسط آکادمی مورد بحث قرار می‌گیرد و تایید می‌شود. بعد اعضا فصل تابستان را وقت دارند تا درباره نویسندگان راه‌یافته به فهرست نهایی مطالعه کنند. وقتی اعضای آکادمی در میانه سپتامبر دوباره گرد هم جمع می‌شوند، جایزه نوبل در اولویت قرار می‌گیرد. ما معمولا اوایل اکتبر به تصمیم نهایی می‌رسیم.

چه کسی یا کسانی برنده نوبل ادبیات را انتخاب می‌کنند؟

کل اعضای آکادمی سوئدی. این آکادمی 18 عضو دارد که شامل نویسندگان‌، شاعرا‌ن، پژوهشگران ادبی و دیگران می‌شود.

آیا می‌توانید هر کسی را به عنوان برنده نوبل ادبیات انتخاب کنید؟ مثلا موسیقی‌دانان یا دانشمندان؟

نه. کسی که در حوزه ادبیات برنده نوبل می‌شود باید حتما در همین حوزه آثاری خلق کرده باشد.

چطور نویسندگانی شایسته نوبل ادبیات را پیدا می‌کنید؟ دنیا خیلی بزرگ است...

پیدا کردن کاندیداهای شایسته، کار سختی نیست. نویسنده زیاد است؛ دنیا خیلی بزرگ است... بخش سخت ماجرا انتخاب برنده است.

آیا شما همیشه با تصمیم نهایی درباره برنده نوبل ادبیات موافق بوده‌اید؟ اگر نباشید چه می‌شود؟

نه. برنده بعد از بحث‌های طولانی و با رای اکثریت تعیین می‌شود.

می‌شود یک برنده را نام ببرید که با انتخاب او موافق نبوده‌اید؟

نه، این مساله‌ای مخفیانه است. اما می‌توانم بگویم هرگز جایزه‌ای نبوده که همه با اعطای آن موافق باشند و من مخالف. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، خیلی عجیب است.

آیا شما یک کتاب یا اثر یک نامزد به‌خصوص را مدنظر قرار می‌دهید یا تمام آثاری که در طول عمرش به نگارش درآورده؟

این جایزه همیشه براساس برآورد کلی کارهای یک نویسنده به او تعلق می‌گیرد و به خاطر مجموعه کل آثار او و نه‌تنها یک کتاب به او اعطا می‌شود.

آیا پیش از اعلام عمومی با برنده نوبل ادبیات تماس می‌گیرید؟ آکادمی سوئدی طی سال‌ها با برندگان نوبل ارتباط دارد؟

ما سعی می‌کنیم نیم ساعت پیش از اعلام تصمیم نهایی با دریافت‌کننده جایزه تماس بگیریم.

چرا جوایز نوبل ادبیات کمتر به طور مشترک اهدا می‌شود؟ آخرین مورد در سال 1974 بود.

احتمالا این به دلیل طبیعت ادبیات است. جوایز علمی اغلب یا مشترکا اعطا می‌شوند چون دستاوردها به هم مربوط هستند و یا برای انجام کارهایی که در یک زمینه هستند، به دانشمندان تعلق می‌گیرند.

جوایز نوبل ادبیات بیشتر به نویسندگان چه ژانری تعلق گرفته است؟ چرا؟

رمان‌نویس‌ها بیشترین جایزه را گرفته‌اند. علت آن هم شاید این است که رمان ژانر ادبی است که بیشتر در آن کار شده است.

کدام نوبل ادبیات بیشتر مورد انتقاد قرار گرفت؟

نمی‌دانم. جایزه‌ای که به «الکساندر سولژنیتسین» اعطا شد‌، در آن زمان از سوی شوروی‌ بسیار مورد انتقاد قرار گرفت، همین‌طور هم در سوئد.

کدام برنده بیش‌ترین محبوبیت را داشت؟

نمی‌دانم و فکر نمی‌کنم کسی باشد که جواب این سوال را بداند. ما جایزه نوبل را نوعی رقابت محبوبیت نمی‌دانیم، بلکه تنها به پیدا کردن برنده شایسته اهمیت می‌دهیم.

می‌شود یک دوره جایزه نوبل لغو شود؟

نه. این اصل به وضوح در قانون آکادمی آمده است.

چرا همه چیز درباره جایزه نوبل ادبیات را تا 50 سال مخفی می‌کنید؟

در قوانین این‌طور آمده است.

آیا شما پیش‌بینی می‌کنید تعداد برندگان نوبل ادبیات غیرانگلیسی‌زبان بیشتر از انگلیسی‌زبان‌ها شود؟

بله، این ناگزیر اتفاق می‌افتد.