چهارمین نشست تخصصی با موضوع مطبوعات و آسیب‌های اجتماعی با حضور بیابانی پژوهشگر رسانه، مهدی منتظرقائم استاد دانشگاه تهران و امیرعباس فتاح زاده مدیرمسئول روزنامه سپید و هفته نامه سلامت بعدازظهر روز سه شنبه 19 آبان 94 از سوی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار شد.

به گزارش ایسنا، بیابانی گفت: رسانه در پیشگیری، تعقیب، پنهان سازی و کشف جرم نقش مهمی دارد. آنها کلاً یار کمکی همه سازمان ها و از جمله پلیس هستند، گاهی رسانه ها مانع ایجاد کودتا و گاه باعث گرایش مردم به جرم و انجام آن می شوند. امروزه بیش از 4 تا 12درصد صفحات مطبوعات به مباحث جرم و جنایت مبتنی بر پوشش جرائم سرقت و تجاوز جنسی، تکیه بر انواع جرائم نادر، گسترش ترس از انواع جرم اختصاص دارد.

وی دو اولویت مهم شامل عینی و ملموس بودن اخبار جنایی و قابلیت استمرار خبر حداقل در 24 ساعت را برای رسانه ها خصوصاً مطبوعات دانست.

بیابانی همچنین توضیح داد: امروزه بیشترین فیلم ها در حوزه جرائم جنایی ساخته می‌شوند، پس مباحث جرایم نسبت به خبرهای دیگر خوراک بیشتر رسانه‌ها هستند.

این پژوهشگر رسانه اظهار کرد، محتوای بیشتر رمان‌ها و فیلم‌های پرمخاطب را از اوایل قرن بیستم در مورد مسائل جنایی دانست.

او به طور کلی تمرکز رسانه را بر جرایم خشونت بار بیان کرد و در همین حال تمرکز رسانه به مسائل مالی و اختلاس را خیلی کمتر دانست.

وی خاطرنشان کرد: بعضی مواقع رسانه خود به مثابه جرم می باشد. زیرا وقتی در رسانه جرمی با جزئیاتش بررسی می شود بیشتر جنبه آموزشی پیدا می کند پس به طور غیرمستقیم ارائه طریق می کند، چرا که بحث یادگیری جرم مطرح است که از طریق رسانه انجام می شود.

بیابانی راه‌حل پیشگیری از این مباحث را در کارهای ابتکاری رسانه دانست و خودکنترلی یا خود پیشگیری از جرم و نپرداختن به موضوع جرم توسط رسانه را کمک شایانی به پلیس اعلام کرد. همچنین گاهی پلیس خود را در مقابل رسانه‌ها می‌بیند، چون مدت کشف جرم را به عقب می‌اندازند.

در ادامه این نشست فتاح‌زاده جرم را از منظر روزنامه‌نگاری بررسی کرد که در بحث رسانه ای اولین تصمیمی که باید گرفته شود زیان نرساندن به اجتماع است(چه بگوییم و چه نگوییم) متأسفانه رویکرد ما در بحث آسیب های اجتماعی در مطبوعات با رویکرد حل مسئله به رویکرد سرگرمی و حداکثر رفع تعجب تغییر کرده است.

در حوزه آسیب های اجتماعی سه حوزه خشونت به مفهوم اعم، روابط غیرقانونی جنسی و استفاده از موادمخدر مطرح است. مطبوعات دسترسی درست به اطلاعات از وضعیت اجتماعی جامعه ندارند پس اطلاعات دقیق نیست. در حالی که برای ورود به حوزه آسیب های اجتماعی باید اطلاعات کلان وجود داشته باشد.

مدیرمسئول روزنامه سپید و هفته نامه سلامت در بحث خرده تصویرها، همان بیان رفع تعجب یا تعجب ایجاد کن را مطرح کرد و گفت: مطبوعات قالب فکری خاصی ندارند و اینکه هر خبرنگاری از منظر خودش خشونت را مطرح می کند.

فتاح زاده افزود: به نظر می آید قالب های شکلی را باید به رسانه وارد کنیم تا خبرنگار بتواند محتوا را در آن قالب قرار دهد. به طوری که ما در کشور خود انواع جرم را داریم، بنابراین مطبوعات باید جرم زدایی کنند و تعریف های جرم، بازنگری شوند، همچنین ما در مطبوعات پدیده کاهش آسیب را اصلاً به رسمیت نمی شناسیم. بنابراین مطبوعات باید سیاست کاهش آسیب را در پیش بگیرند تا یک پدیده به نقطه بحرانی خود نرسد.

وی در پایان به مرزهای سیاه نمایی که یکی از بدترین برچسب ها در حوزه روزنامه نگاری است اشاره کرد و تاکید کرد که تا این مرزهای سیاه نمایی مورد تجدیدنظر قرار نگیرد، جلوی آسیب های اجتماعی هم گرفته نخواهد شد.

وی همچنین موضوع دیگر در بحث های آسیب اجتماعی را پایش سرمایه اجتماعی دانست که رسانه باید بطور جدی کار مربوط به دیده بانی و پایش سرمایه اجتماعی را در پیش گیرد و در نهایت انتظارشان از دولت این بود که باید موضوع دیده بانی سرمایه اجتماعی را در جامعه افزایش دهد.

در پایان این نشست منتظرقائم گفت: هر جامعه ای از طریق قانون، اخلاق، عرف و ارزش ها سعی می کند دو چیز را به صورت توأمان با هم تعریف کند (مثلاً خوب در مقابل بد، زشت در مقابل زیبا) اما در این فرمول ساده چند خطای معرفتی، اجرایی و عملی وجود دارد، چرا که هر دانشی که در ابتدا وارد یک جامعه می شود خودش نامتعارف است ولی بعداً که رواج پیدا کرد متعارف می‌گردد.

وی خاطرنشان کرد که ما در رویکردمان نسبت به این تعاریف اختلاف نظر داریم؛ چرا که رویکردها و نظام های ارزشی مختلفی را از این فرمول ها می توان بوجود آورد. این مسائل مجموعه ای از پدیده ها را ایجاد می کنند که جرم بخشی از آن است. بنابراین باید بین مسئله، آسیب، جرم و بحران تفکیک قائل شد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: ما اگر نتوانیم در سطح ملی تعریف درستی از این واژه ها داشته باشیم قطعاً مناقشه مفهومی خواهیم داشت.

وی تأکید کرد که بردن مسائل به سمت جرم گاهی ضرورت دارد (مثلاً کودکان کار در جامعه آسیب هستند یا جرم؟) ما نیاز داریم این مفاهیم را از هم باز کنیم تا آسیب را مشکل یا بحران تلقی نکنیم.

منتظر قائم در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: جامعه مدام در حال تحول اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و نیاز به تنفس دارد تا رشد و تغییر پیدا کند. در واقع زمانی ما با آسیب دارای جنبه عمومی روبرو می شویم که تعداد افراد یک جامعه با تکرر و سرعت زیادی یک پدیده ای را که تعداد زیادی از کارشناسان با هم درباره آن اتفاق نظر داشته باشند، مشاهده کنند.

منتظرقائم گفت، رسانه ها می توانند در پیشگیری از جرم نقش مهمی داشته باشند.

وی نقدهای زیر را به مطبوعات وارد دانست:

1. کمک کردن به کنترل آسیب ها و انحرافات اجتماعی از طریق کمپین ها

2. مشکلات شناخت وضعیت موجود در رسانه

3. کمبود افراد متخصص آسیب های اجتماعی در رسانه

4. خبرنگاران و مطبوعات دانش سنتی دارند که بیشتر تحت تأثیر گزاره های اخلاقی هستند.

5. اصحاب مطبوعات فقط ارتباطات محض را خوانده اند.

این مدرس دانشگاه معتقد است که ما در مطبوعات یک نگاه خبری محض داریم اما تا زمانی که در این عرصه گزارش های تحقیقی و محتواهای تحلیلی وجود نداشته باشد، نمی توانیم هیچ شناختی به شناخت های خود اضافه کنیم. قوه قضاییه و پلیس زبان کلیشه شده خاص خود را دارند که خیلی از آن ها پلیس دموکراتیک نیستند که با رنگ سیاه و سفید افراد را از داشتن حقوق قانونی خودشان نهی کنند.

در نهایت منتظرقائم معتقد است که؛ نتیجه شرایط این است که رسانه ها اگر آگاهی و مسئولیت داشته باشند، می توانند با همکاری روابط عمومی ها، کارشناسان و محققان از حقوق همه بخش ها دفاع کنند و گزارش هایشان را تا سطح فردی عملی کنند و مسائل را به سیاست گذاران معرفی کنند و در نهایت پاسخ آن ها را هم به جامعه منعکس کنند تا دانش معطوف به کنترل آسیب ها را بوجود بیاورند.

وی بر این باور است که؛ در این صورت می توان امیدوار شد آسیب های قبلی را تا حد امکان می توان کنترل کرد و جلوی آسیب های نوظهور را گرفت.

به نظر منتظر قائم اگر این الزامات اتفاق بیفتد مطبوعات و رسانه ها کار خودشان را خوب انجام داده اند و باید به این موضوع نیز اشاره کرد که مطبوعات ایران در طی 30 سال گذشته حداکثر از 15درصد صفحات خود را برای کنترل آسیب های اجتماعی اختصاص داده است و تا وضعیت مطلوب حدود 70درصد فاصله داریم.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه