فیلم «دو» نقد و بررسی شد/ گفته‎های خانوم بازیگر از نخستین تجربه فیلمسازی‎اش

عصرایران - شصت‌و پنجمین جلسه‌ی نقد و بررسی گروه هنرو‌‌‌ تجربه که به فیلم «دو» به کارگردانی سهیلا گلستانی اختصاص داشت، عصر دیروز (۲۵ فروردین) با حضور کارگردان و شاهین امین به عنوان منتقد برگزار شد.

امین در ابتدای این جلسه به تثبیت گروه هنروتجربه در سینمای ایران و مسیر فیلم‌سازی‌ سهیلا گلستانی اشاره کرد و گفت: « من و خیلی‌ از مخاطبان دیگر خوشحالیم که حضور گروه هنروتجربه در سینما دوام پیدا کرده و این جریان امروز به موقعیتی رسیده که نادیده گرفتنش امکان ندارد و امیدوارم روزی به درخت تناوری بدل شود. من ابتدا می‌خواهم به نکته درباره‌ی خانم گلستانی اشاره می‌کنم. من تاکنون چند مواجه کوتاه با ایشان داشتم که اولین آن بر می‌گردد به جشنواره رویش سال ۱۳۹۱ در مشهد. ایشان  فیلم کوتاهی به نام «بازگشت» را ساخته بودند که جوایز اصلی از جمله کارگردانی  ،فیلم و بازیگر زن را به دست آورد.»

وی ادامه داد: «خانم گلستانی در چند فیلم و سریال که دیده بودم به عنوان بازیگر نقش زنان آسیب‌پذیر و آسیب دیده را ایفا کرده‌ بودند، اما در گفت‌گوهای کوتاهی که باهم داشتیم در عین آرامش به نظرم فردی مصمم آمدند.در مراسم اختتامیه همان جشنواره رویش هم وقتی روی سن با صحبت کوتاهی حاضران را به تشویق ابراز احساسات وا داشتند این نظر برایم تقویت شد و وقتی اولین فیلم بلند خود را در سال ۹۳ با عواملی کاملا حرفه‌ای و شناخته شده جلوی دوربین بردند دیگر مطمئن بودم که بایک سینماگر مصمم و جدی روبرو هستیم. آدمی مُصِر و محکم که توانسته تا به الان در سینما دوام بیاورد، رشد کند ، فیلم‌های کوتاهش را بسازد و بعد تصمیم به ساخت فیلم بلند بگیرد.»


گلستانی در ادامه با اشاره این‌ که به عنوان فیلم‌ساز به بخش زیادی از ضعف‌های فیلم بیش از دیگران واقف است ساخت فیلم‌هایی از جنس «دو» را جسورانه دانست:«ساخت این فیلم در شرایط حال حاضر با تمام کم و کاستی‌هایی که دارد، از نگاهی دیگر جسارت محسوب می‌شد که خود این نکته می‌تواند وجه مثبت یا منفی داشته باشد. مدت زیادی است که این دست فضای شاعرانه در سینمای ایران بدون هیچ گونه سندیت آماری به مورد پسند نبودن محکوم شده است و گفته می‌شود که بازار ویژه‌ای ندارد. در صورتی که هیچ آمار دقیقی از میزان تماشاگران این ژانر و سلیقه آن‌ها در دست نیست. این گونه موضوعات مورد علاقه و پسند شخصی من می‌باشد و امیدوار بودم که انرژی زیادی که برای این فیلم داشتم را بتوانم در آن خرج کنم. در هر صورت ضمن که تمام قد پشت فیلم می‌ایستم پذیرای نظرات متفاوت هستم .»

امین هم پیرامون فضای فیلم دو گفت:« کارکرد اولین فیلم یک کارگردان در سینمای دنیا این است که مشخص کند که می‌شود روی آینده فیلم‌ساز آن حساب کرد یا نه. البته در این بین برخی فیلم اول هم پدیده می‌شوند – بگذریم که متاسفانه در سینما ایران اغلب در بین فیلم‌های اول فقط دنبال پدیده می‌گردند و اگر به نظرشان فیلمی چنین خصوصیتی نداشته باشد آن را کاملا نادیده می‌گیرند. «دو» یک پدیده نیست اما قطعا نشان می‌دهد که با کارگردانی با آتیه مواجه هستیم. سینماگری که به فضاسازی ، ایجاد هماهنگی بین اجزا و عوامل مختلف فیلم ،هدایت بازیگران ، فرم بصری  نسبتا مسلط  است. آن هم در روزگاری  که بسیاری از فیلم‌سازان با تجربه آثاری ضعیف را عرضه می‌کنند و  خوشبختانه جوانان بسیار امیدوارکننده ظاهر شده‌اند .البته با همه این‌ها فیلم‌نامه جای بحث و نقد جدی دارد.»

امین در ادامه به نکته‌ای اشاره کرد که باعث آسیب به فیلم شده بود:«به نظر من در قسمت‌هایی خانم گلستانی بر علیه آن‌چه می‌خواسته رفتار کرده است. او به عنوان کارگردان گویا دلش می‌خواسته  تجربی‌تر و جسورانه‌تر فیلم را جلو ببرد اما احتیاط ذهنی یا عینی که داشته او را بازداشته تا رها و بی محبا خواست خود را عملی کند . فارغ از این که اگر چنین می‌کرد فیلم بهتر یا بدتر می شد.»

گلستانی در تکمیل صحبت‌های امین افزود:« اتفاق جالبی که در گفت‌وگوی امروز ما در حال رخ دادن است و من سال‌هاست که دیگر آن را در نقد فیلم نمی‌بینم، تحلیل روانشناسی فیلم‌ساز است که جز لاینفک فیلم‌سازی محسوب می‌شود، چون فیلم را به عنوان یک محصول منفک از فیلم‌ساز نیست و من از آن جدایی ناپذیرم. البته که نگرانی‌ و احتیاط برای ساخت فیلم بوده و من متاسفم که به بدنه آن ضربه زده است.  من هنوز هم برای مواجهه با مخاطبانم این احتیاط را دارم چون نمی‌دانم تا چه حد در شناخت کلی مخاطب سینما موفق بوده‌ام زیرا امروزه مخاطبان چندان هم با روی گشاده پذیرای تجربه‌های تازه نیستند. چند قالب و فرم کلی وجود دارد که اگر فیلم‌ها دارای آن نباشند، دیده نمی‌شوند. البته بخش دیگری از احتیاط من سیاست‌هایی بود که در مقابل مخاطب داشته باشم . می خواستم آن‌ها را در روند پیش رفتن قصه غافلگیر کنم به گونه‌ای که بگویم آنچه که فکر می‌کردی رخ داده و درست است، درواقع زیر لایه‌‌ای دارد که مقصود اصلی من آن است. این دلایل در کنار هم احتیاط و پرهیز مرا پررنگ‌تر کرده است.»

امین در ادامه با تاکید بر این‌که ریتم تند یا کند مزیت نیست، ویژگی است ادامه داد:« مشکلی با ریتم آرام «دو» ندارم اما فیلم  گاهی خالی است و همین کمبود ماجرا و اتفاق هم ارتباط با مخاطب را مختل می‌کند و هم باعث می‌شود در یک فیلم شخصیت محور کاراکترها به خصوص بهمن حتی در اندازه‌ای مورد احتیاج فیلم هم شناسانده نشوند ».

گلستانی با اشاره به این که استباط  پیرامون خالی بودن در بخش‌هایی از فیلم‌نامه ندارد ،گفت:« قصد من سکون و سکوت بود .تعمدانه می‌خواستم از خلوتی به چنین فضایی برسم تا مخاطب بخشی از ساخت فیلم باشد. البته که اگر معنای خالی بودن بدهد اتفاق خوبی نیست. من به عنوان یک کارگردان به این مسئله واقفم که اگر قرار باشد نقطه اشکالی را در این فیلم مشخص کنیم آن هم فیلم‌نامه است.  این فیلم‌نامه با نگاهی به داستان کوتاه «کفش‌های خدمتکار» برنارد مالامو  نوشته شده است. اصولا نگارش و ساخت فیلم‌نامه‌هایی که پشتوانه ادبیات دارد کار بسیار دشواری است. چون ادبیات یک اتمسفر و فضایی را ایجاد می‌کند که گاهی اوقات ناخواسته آدم را در دام کلمات خودش اسیر می‌کند.  درواقع سحر کلمات می‌توانند فیلم‌ساز را حتی گمراه کند.»

 او در ادامه در باره پیرنگ این فیلم گفت:«پیرنگ اصلی قصه همزیستی پری و بهمن در کنار هم است و دو پس زمینه متضاد همزیستی و فقدان را به تصویر می‌کشد. یکی از علل انتخاب نام فیلم هم همین موضوع است. «دو» نماد دو پدیده متضاد است که در کنار هم قرار می‌گیرند و هیچ نقطه تلاقی با هم نخواهند داشت. باید این نکته را اضافه کنم که نمادها و نشانه‌ها برای من در «دو» کارکرد مهم و ویژه‌ای داشتند و شاید به علت همین موضوع است که فیلم دارای پیچیدگی‌های بیش از حد شده است که شاید مخاطب لزومی برای آن نبیند اما من به عنوان یک فیلم‌ساز عامدانه می‌خواستم که مخاطب را با آن درگیر کنم. از جمله حضور موش و یا حتی معماری خانه شخصیت بهمن در قصه. »

(گزارش: سوگند نیازمند - عکس: یاسمن ظهورطلب)