ناصرالدین شاه قاجار نه تنها همسران زیادی داشت، بلکه از این همسران صاحب فرزندان پرشماری هم شد. یکی از دختران او مدافع مشروطه‌خواهان بود و یکی دیگر پیانو می‌نواخت. تصاویری کمیاب از برخی دختران ناصرالدین شاه را ببینید.

ناصرالدین شاه قاجار نه تنها همسران زیادی داشت، بلکه از این همسران فرزندان پرشماری نیز به دنیا آمدند. عصمت‌الدوله یکی از دختران ناصرالدین شاه بود. مادر عصمت‌الدوله، تاج ‌الدوله (نوه فتحعلی شاه) از زنان "عقدی" ناصرالدین‌شاه بود. عصمت‌الدوله در سال ۱۲۷۱ متولد شد. با ورود پیانو به ایران در سال ۱۲۸۱، عصمت‌الدوله جزو اولین زنان ایرانی بود که نواختن پیانو را فرا گرفت.

وقتی هنوز عصمت‌الدوله ده سال بیشتر نداشت، دوستعلی‌خان معيرالممالک، عصمت‌الدوله را برای پسر ده ساله خود "دوست محمدخان" از ناصرالدین شاه خواستگاری کرد، که پاسخ شاه مثبت بود. حاصل این ازدواج به دنیا آمدن چهار فرزند بود؛ عصمت‌الملوک، دوستعلی‌خان معیرالممالک، دوستمحمدخان اعتصام‌الدوله و فخرالتاج. تصویری از عصمت‌الدوله (دختر ناصرالدین شاه)، مادرش تاج ‌الدوله (همسر ناصرالدین شاه) و دخترش فخرالتاج.

فخرالتاج (نوه ناصرالدین شاه) فرزند چهارم عصمت ‌الدوله بود که در سال ۱۲۹۶ به دنیا آمد.

فخرالتاج (نوه ناصرالدین شاه)

ناصرالدين شاه پدر عصمت‌ الدوله درباره آرايش دختر خود می‌نويسد: «وعده داشتيم خانه ظل‌السلطان از صبح رفتيم ... من و ظل‌السلطان و نايب‌السلطنه رفتيم اندرون از همان راه گلخانه ... عصمت‌الدوله سبيل داشت به قدر سبيل نايب‌السلطنه».

عصمت‌ الملوک، فرزند دوم عصمت ‌الدوله که در سال ۱۲۹۱ به دنیا آمد. تصویری از عصمت‌ الملوک نوه ناصرالدین شاه و همسرش حسن مستوفی‌الممالک.

حسن مستوفی‌الممالک همسر عصمت‌ الملوک، چند دوره نخست‌وزیر ایران در دوره قاجار و در دوره رضاشاه بود.

شطینت عصمت‌ الملوک نوه ناصرالدین شاه (وسط عکس) و بستگان مقابل دوربین

تاج‌السلطنه در اواخر سال ۱۳۰۱ به دنیا آمد.

تاج السلطنه در صدر مشروطه جزو دست‌اندرکاران "انجمن آزادی زنان" بود و با شاعرانی هم‌چون میرزاده عشقی و عارف قزوینی ارتباط داشت.

ناصرالدین شاه تا زمانی که زنده بود به دخترش تاج السلطنه بسیار توجه می‌کرد ولی پس از مرگ ناصرالدین شاه، تاج السلطنه به دلیل حمایت از "مشروطه‌خواهان" و انتقاد از رفتار درباریان و وضعیت اجتماعی مورد غضب مظفرالدین شاه قرار گرفت.

عصمت‌الدوله دختر ناصرالدین شاه و انارهای قرمز

عصمت‌الدوله دختر ناصرالدين شاه و همسر دوست محمدخان معيرالممالک.

عصمت‌الدوله دختر ناصرالدين شاه در حال نگارش

عصمت‌الدوله (وسط عکس نشسته روی صندلی) در کنار فرزندان خود فخرالتاج و دوست‌محمد خان و سایر بستگان.

عصمت‌الدوله در سال ۱۳۲۳ سخت بيمار و در باغ خود در سوهانک بستری شد و نهایتا به دلیل ابتلا به بیماری "مالاریا" درگذشت. از چپ: نفر سوم تاج‌الدوله، نفر پنجم فخرالتاج، نفر هفتم عصمت‌الملوک. مردان ایستاده: ايستاده جهانگير ميرزا و دوستعلی خان و دوست‌محمد خان. عکاس دوست‌محمد خان معيرالممالک.

صنعت عکاسی حدودا يک سال پس از به سلطنت رسيدن ناصرالدين شاه قاجار در سال ۱۲۴۶ (۱۸۴۹ ميلادی) در اروپا اختراع شد و خيلی زود به ايران راه يافت. ناصرالدين شاه شیفته دوربین بود و به همین دلیل سر و کله‌ی دوربین در اندرونی ناصری و حرم‌سرا پیدا شد. ناصرالدین‌شاه خود عکاسی می‌کرد ولی پس از مدتی عکاسان دربار نیز عکس‌های بسیاری از دوران قاجار ثبت کردند.