.png "عصر ایران")
۰۵ ارديبهشت ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۶:۳۴
خبرنگاران با چشم خود اثرات فرونشست بر آثار تاریخی اصفهان را دیدند/ ترک سه انگشتی در دیوار مسجد علیقلی آقا/ آثار تاریخی اصفهان فرو می ریزد؟ (فیلم) وقتي يك نوشابه مي خوريد، چه اتفاقي مي افتد؟
مدتي بعد: كافئين در نقش يك داروي مدر (ادرارآور) وارد عمل مي شود. حالا ديگر كلسيم و منيزيم و رويي كه قرار بود جذب بدن شود، بيش از پيش از طريق ادرار دفع مي شود و به همراه آن مقادير زيادي آب، سديم و ديگر الكتروليت ها نيز از دست مي رود.
نوشابه خیلی ضرر دارد: چاق‌کننده است، بروز دیابت را تسریع می‌کند، استخوان‌ها و دندان‌ها را از بین می‌برد، به دستگاه گوارش آسیب می‌‌رساند، جلوی جذب مواد را می‌گیرد ، رشد کودک را دچار وقفه می‌کند، باعث کاهش تمرکز و افت تحصیلی می‌شود، تعادل غذایی کودک و نوجوان را به هم می‌زند و خیلی‌خیلی چیزهای دیگر. نوشابه خیلی ضرر دارد، اما تعداد هوادارانش هم کم نیست. نوشابه، عصاره تمام بدی‌هاست که در یک بطری یا قوطی خوش‌آب و رنگ، با بسته‌بندی فریبنده، انتظارمان را می‌کشد، هر جا که برویم: خانه، رستوران، فروشگاه، اداره، مدرسه، دانشگاه و . . .
روزی، روزگاری نوشابه
نوشابه‌های گازدار، یا به تعبیر دیگر نوشابه‌های کولادار (Colas)، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و شیرینی هستند که با استفاده از دی‌اکسیدکربن گازدار شده‌اند. طعم‌های مختلف آنها به اسانس‌های متفاوتی مربوط می‌شود که در ساخت‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد: مرکبات (پرتقال، لیمو، لیموترش)، دارچین، جوز و وانیل.
وجه نامگذاری آنها به درخت کولا (Kola) و مغز قهوه‌سودانی برمی‌گردد. در نوشابه‌های کولادار اولیه از این ماده به عنوان منبع تامین‌کننده کافئین استفاده می‌شد. هرچند که امروزه انواع فاقد کافئین هم در بازار موجود است.
شیرین‌کننده‌هایی که در این نوشابه‌ها استفاده می‌شود به نسبت نوع محصول و کاربرد آن متفاوت است. شکر، شیره ذرت (حاوی فروکتوز زیاد)، یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی از پرمصرف‌ترین این مواد به حساب می‌آیند.
در فرایند تولید نوشابه‌های گازدار، وقتی دی‌اکسیدکربن را در آب حل می‌کنند، سروکله اسید کربنیک پیدا می‌شود. وقتی می‌گویند این نوشیدنی‌ها به شدت اسیدی‌اند، به همین دلیل است. وقتی ماده‌ای تا این اندازه اسیدی باشد، طبیعتا اگر در کنار مواد قلیایی قرار بگیرد، واکنش‌های شیمیایی شدیدی ایجاد می‌کند. خیلی از این نوشابه‌ها مقادیر زیادی اسید فسفریک و اسید سیتریک هم دارند که شدت اسیدی بودن نوشابه را افزایش می‌دهد. صدای فش‌فشی (fizzing) که باز کردن این نوشابه‌ها شنیده می‌شود، به خاطر خروج دی‌اکسیدکربن از محلول است.
وقتی که به نوشابه، یخ اضافه می‌کنیم این صدا تشدید می‌شود چون یخ هم حاوی مقادیری دی‌اکسید کربن است.
همه جا، کولا
احتمالا کلمه کولا (Cola) را شرکت کوکاکولا در میان مردم رایج کرده است. این شرکت اصلی‌ترین سازنده نوشابه‌های کولادار در جهان است. شرکت‌های دیگر نیز تا مدت‌ها از پسوند کولا بر روی نام محصولات‌شان استفاده می‌کردند. مدیران کوکاکولا که از این مسئله ناراضی بودند، شکایت مفصلی تنظیم کردند و حق انحصاری استفاده از پسوند «کولا» و نیز شکل اختصاری آن، «کوک» (Coke) را در اختیار گرفتند. با پیشنهاد وکلای این شرکت، قرار شد عبارت «نوشابه‌های کولادار» (Cola Drinks) به عنوان نام ژنریک برای این نوع نوشابه‌ها مورد استفاده قرار بگیرد.
کولاهای معروف در سطح جهان، به جز کوکاکولا، عبارتند از: پپسی، ویرجین‌کولا و رویال‌کراون. در آلمان آفری‌کولا تولید می‌شود که در میان کولاهای جهان بالاترین میزان کافئین را دارد. تامزاپ نوشابه کولاداری است که در کشور هند تولید می‌شود. اینکاکولا نیز یکی از کولاهای معروف است که توسط گروه نوشابه‌سازی کوکاکولا در خیلی از کشورهای جهان ساخته می‌شود و به‌خصوص در میان ساکنان کشورهای امریکای جنوبی طرفداران زیادی دارد. توکولا و تروپی‌کولا در کوبا تولید می‌شود و درکمال تعجب، کوباکولا محصول کشور سوئد است. در کشور فلسطین، در نوار غزه، کارخانه‌ای هست که استارکولا تولیدمی‌کند. از چند سال پیش، کارخانه‌ای فرانسوی شروع به تولید مکاکولا (کولای مکه) کرده است. در میان کولاها، اوپن‌کولا هم داریم که فرمول ساخت آن توسط کارخانه سازنده، آشکار (open) شده است. نوشابه‌های گازدار ایرانی هم که البته نیازی به نام‌بردن ندارند و تعداد‌شان هم، با توجه به مصرف فراوان آنها در کشور، روبه افزایش است. نوشابه‌های ایرانی مدتی است که سر از بازارهای خارجی هم درآورده‌اند. خلاصه هیچ‌جای دنیا خالی از کولا نیست و هرکجا که این نوشابه‌های گازدار هستند، منتقدان‌شان هم حاضر و آماده‌اند. دعوای میان کارشناسان بهداشت و کارخانه‌های کولاساز تاریخی به قدمت ساخت و تولید اولین نوشابه‌های این‌چنینی دارد.
وقتی یک نوشابه می‌خورید، چه اتفاقی می‌افتد؟
10 دقیقه بعد: 10 قاشق چای‌خوری شکر وارد بدن‌تان می‌شود. می‌دانید چرا با وجود خوردن این حجم شکر دچار استفراغ نمی‌شوید؟ چون اسید فسفریک، طعم آن را کمی می‌گیرد و شیرینی‌اش را خنثی می‌کند.
20 دقیقه بعد: قند خون‌تان بالا می‌رود و منجر به ترشح ناگهانی و یک‌جای انسولین می‌شود. کبدتان شروع می‌کند به تبدیل قند به چربی تا قند خون، بیشتر از این بالا نرود.
40 دقیقه بعد: حالا دیگر جذب کافئین کامل شده؛ مردمک‌های‌تان گشاد می‌شود، فشار خون‌تان بالا می‌رود و در پاسخ به این حالت، کبدتان قند را به داخل جریان خون رها می‌کند. گیرنده‌های آدنوزین مغز حالا بلوک می‌شوند تا از احساس خواب‌آلودگی جلوگیری کنند.
45 دقیقه بعد: ترشح دوپامین افزایش پیدا می‌کند و مراکز خاصی در مغز، که حالت سرخوشی ایجاد می‌کنند، تحریک می‌شوند. این همان مکانیسمی است که در مصرف هروئین منجر به ایجاد سرخوشی می‌شود.
بعد از 60 دقیقه: اسید فسفریک موجود در نوشابه، داخل روده کوچک، به کلسیم، منیزیم و روی می‌چسبد. متابولیسم بدن افزایش پیدا می‌کند. میزان بالای قند خون و شیرین‌کننده‌های مصنوعی، دفع هرچه بیشتر کلسیم را از طریق ادرار باعث می‌شوند.
مدتی بعد: کافئین در نقش یک داروی مدر (ادرارآور) وارد عمل می‌شود. حالا دیگر کلسیم و منیزیم و رویی که قرار بود جذب بدن شود، بیش از پیش از طریق ادرار دفع می‌شود و به همراه آن مقادیر زیادی آب، سدیم و دیگر الکترولیت‌ها نیز از دست می‌رود.
مدتی بعدتر: کم‌کم آن غوغایی که در بدن‌تان ایجاد شده بود فروکش می‌کند و نوبت به افت قند می‌رسد. در این مرحله یا خیلی حساس و تحریک‌پذیر می‌شوید یا خیلی کرخت و بی‌حال. حالا دیگر تمام آن آبی را که از طریق نوشابه وارد بدن خود کرده بودید، دفع کرده‌اید؛ آبی که می‌شد به جای اسید و کافئین و شکر، حاوی مواد مفیدی برای بدن‌تان باشد. تا چند ساعت بعد اثر کافئین هم از بین می‌رود و شما هوس یک نوشابه دیگر می‌کنید.
نوشابه‌خورترین ملت جهان
سرانه مصرف نوشابه‌های گازدار در ایران ۴۲ ليتر است. با مقایسه این آمار با آمار دیگر کشورهای جهان به این نتیجه وحشتناک می‌رسیم که ما در سرانه مصرف نوشابه‌هاى گازدار مقام اول را در جهان پیدا کرده‌ایم. برای این که بیشتر وحشت کنید، بد نیست بدانید که:
1) ميانگين مصرف نوشابه‌هاي گازدار در دنيا براي هر فرد 10 ليتر است.
2) در بيست سال اخير، مصرف نوشابه هاى گازدار در كشور، نزديك به ۱۵درصد رشد داشته است.
3) در طی این بیست سال، مصرف شير و لبنيات، تنها حدود يك دهم درصد رشد كرده است.
4) سرانه مصرف لبنيات در ايران كمتر از يك سوم استاندار جهاني است.
5) طبق آمار، ۹۰ درصد كودكان ۲۴ ماهه تا ۱۲ساله کشورمان، روزانه حداقل يك بار پفك و نوشابه مصرف كرده‌اند.
6) 25 درصد از كودكان ايرانى به نوعی با سوءتغذيه دست‌به‌گریبانند.
7) یک‌سوم از مرگ‌ومیرهای کشور به علت بیماری‌های قلبي‌عروقي است كه یکی از عوامل اصلي بروز آن، تغذيه غلط است.
عصاره تمام بدی‌ها
بیماری‌های قلبی عروقی شایعترین عامل مرگ‌ومیر در ایران و در خیلی دیگر از کشورهای جهان است. چاقی، دیابت، فشارخون، استعمال دخانیات، چربی بالای خون و استرس از مهمترین عوامل زمینه‌ساز بروز این بیماری‌ها و نهایتا سکته‌قلبی هستند. خیلی از این عوامل خطرساز با الگوي غذايي جامعه ارتباط مستقیم دارند. مصرف نوشابه‌های گازدار هم، در کنار غذاهاي چرب و شور و طبخ‌شده با روغن‌هاي جامد، بخشی از این الگوی غذایی نادرست است.
كافئين که ماده اصلی نوشابه به حساب می‌آید، ماده‌ای است که ایجاد وابستگی می‌کند. جالب اینکه كافئين موجود در نوشابه‌هاي گازدار نسبت به ديگر نوشيدني‌هاي حاوي كافئين مانند قهوه و چاي، با سرعت بيشتري جذب بدن مي‌شود. اضطراب، اختلال خواب، افزایش فشارخون، به هم‌خوردن ریتم طبیعی قلب، بالارفتن کلسترول خون، تشدید علایم پیش‌از قاعدگی، کم‌آبی، مشکلات بارداری و . . . بعضی از عوارض مصرف زیاد کافئین است.
کافئین بسیار وابسته‌کننده است و قطع ناگهانی مصرف آن منجر به پاره‌ای عوارض جسمانی و روانی موقت می‌شود. مطالعات نشان داده کودکانی که از سن کم شروع به مصرف نوشابه می‌کنند، چنان به کافئین آن وابسته می‌شوند که در بزرگسالی به شکلی ناخواسته یک نوشابه‌خور حرفه‌ای خواهند شد.
بعضی از مواد نگهدارنده موجود در نوشابه و همچنین اسید بنزوئیک نیز از جمله موادی هستند که می‌توانند نوشابه‌خورهای حرفه‌ای را به سمت بیماری‌های صعب‌العلاج و سرطان سوق بدهند. رنگ‌هاي کارامل که در تهیه نوشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای سم‌زدایی در كبد تجمع پیدا می‌کند و این عضو حیاتی بدن برای سم‌زدایی مواد رنگی مجبور به تحمل فشار زیادی می‌شود.
با مصرف نوشابه، ميزان اسيد فسفريك خون بالا می‌رود و از آن‌جایی که كليه‌ها نمی‌توانند آن را سریعا دفع کنند، دچار یک فشار مضاعف می‌شوند. از طرف دیگر، یون‌های كلسيم که به‌دنبال مصرف نوشابه از استخوان‌ها کنده می‌شود، داخل خون جريان پیدا می‌کند و با افزایش یافتن غلظت آن، در کلیه‌ها رسوب می‌کند. این امر در بلندمدت باعث تشکیل سنگ‌های دستگاه ادراری می‌شود. به دنبال مصرف نوشابه، ماده سخت ميناي دندان در اين اسيد حل مي‌شود و حدود 8 تا 18 درصد آن همراه با ادرار، یعنی از طریق کلیه‌ها، دفع مي‌شود. باقيمانده آن هم در سياهرگ‌ها و سرخرگ‌ها، پوست و ساير اعضای بدن تجمع پيدا مي‌كند و به این ترتیب عملكرد كليه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نوشابه محلولی است به شدت اسیدی. در سرتاسر لوله گوارش، تنها معده است که می‌تواند چنین اسیدیته‌ای را تحمل کند. اما برای مثال تکلیف دهان، گلو و مری چه می‌شود؟ مخاط این سه در برابر اسید به شدت حساس و آسیب‌پذیر است. به علاوه، اسيد فسفريك موجود در نوشابه به شکل رقابت با اسيد معده وارد تعامل می‌شود و اثر آن را خنثی می‌کند. به این ترتیب در عملكرد معده اختلال ایجاد می‌شود. وقتی معده کارایی خودش را از دست می‌دهد، غذاي مصرفي خوب هضم نمی‌شود و شخص دچار نفخ، دل‌درد و دیگر علایم سوء‌هاضمه می‌شود. با مصرف نوشابه، افراد دچار گاستریت یا زخم‌های گوارشی این علایم را با شدت دوچندان تجربه می‌کنند. گازهاي موجود در نوشابه معده را به شدت آزار مي‌دهد. از آن‌جایی که نوشابه بیشتر همراه با وعده‌های اصلی غذا مصرف می‌شود، حجم و فشار درون معده را زیاد می‌کند و سبب بالارفتن ديافراگم و فشار بر قلب هم مي‌شود. مصرف نوشابه‌های سرد بعد از غذا تاثیر آنزیمهای گوارشی را کم می‌کند و در جذب مواد غذایی از روده اختلال ایجاد می‌کند.
یكي ديگر از معايب مصرف نوشابه‌هاي گازدار، بروز كم‌خوني است. نوشابه ها باعث عدم جذب آهن در بدن می‌شود و به این ترتیب راه را برای ایجاد کم‌خونی هموار می‌کند. این امر به‌خصوص در گروه‌های مستعد به کم‌خونی، مانند کودکان و به‌خصوص دختران، نمود بیشتری دارند.
زنان شيرده هم جزو گروهی هستند که باید دور نوشابه را خط بکشند چون نوشابه نه تنها داراي مواد مغذي نيست بلكه باعث از بين رفتن مواد مغذي در شير مادر هم مي‌شود. به اين ترتيب، شير مادر كه مي‌تواند بهترين غذا براي كودك باشد، تبديل به ماده‌ای می‌شود با ارزش غذايي كم.
نوشابه، چاقی و هزاران بیش
چاقي و افزایش وزن یکی از جدی‌ترین تهدیدهای نوشابه‌هاي گازدار است. بخش اصلی این نوشیدنی‌ها را، همان‌طور که از نام‌شان ـ نوشابه ـ هم پیداست، آب تشکیل می‌دهد. نوشابه اگرچه فاقد ارزش غذایی است، به خاطر شیرین کننده‌هایی که در ساخت آن به کار می‌رود، کالری (انرژی غذایی) بالایی دارد. به عبارت ساده‌تر، نوشابه‌های گازدار به شدت چاق‌کننده هستند. قند موجود در يک بطري نوشابه گازدار برابر با دو بسته شکلات است. ميزان قند خالص موجود در يك بطری نوشابه گازدار بیش از 300 ميلي‌گرم است و همین یک بطری، 150 کالری انرژی وارد بدن می‌کند.
با مصرف هر بطري نوشابه گازدار، مقدار زيادي قند وارد بدن مي شود که اين قند به سلول هاي لوزالمعده که محل ترشح انسولين است، فشار وارد می‌کند و به این ترتيب شخص را يک قدم به ابتلا به بيماري ديابت نزديک مي‌کند. تحقيقات نشان داده افرادي که روزانه حداقل يک بطري نوشابه مصرف مي‌کنند، 83 درصد بيشتر از افرادي که در طول ماه فقط يک بطري نوشابه مصرف مي‌کنند به ديابت مبتلا مي‌شوند. بعضی از کارشناسان اسم نوشابه را گذاشته‌اند شکلات مايع!
نوشابه‌خورهای حرفه‌ای به طور متوسط روزانه 7 قاشق مرباخوري شكر از اين طريق وارد بدن خود می‌کنند.
در نوشابه‌هاي رژيمي به جاي شكر از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، عمدتا آسپارتام، استفاده مي‌كنند كه خود این ماده، یک ماده اشتهاآور است و می‌تواند باعث سردرد، سرگيجه و كاهش حافظه شود. مصرف بیش از اندازه آسپارتام خالی از عارضه نیست. تومور مغزی، نقص عضو جنین و بروز حمله‌های صرع بعضی از این عوارض هستند.
دندان‌ها و استخوان‌های از دست رفته
مصرف مداوم نوشابه‌هاي گازدار، به علت دارا بودن مقدار بالای اسيد فسفريك، باعث پوكي استخوان مي‌شود. براي جذب كلسيم، بدن ما نياز به برقراری نوعی تعادل ميان میزان كلسيم و فسفر دارد. نوشابه‌ها به علت داشتن فسفر زياد، این بالانس را به هم می‌زنند و باعث کنده‌شدن کلسیم از بافت استخوانی می‌شوند. به علاوه، وقتی نوشابه وارد بدن می‌شود، بدن برای مقابله با اسیدیته بالای آن، اقدام به کندن کلسیم بیشتری از استخوان‌ها می‌کند. از این گذشته، نوشابه در جذب کلسیم از دستگاه گوارش هم اختلال ایجاد می‌کند. همه این مسایل باعث می‌شود تا تراکم استخوانی کم‌کم از دست برود. با ادامه یافتن این فرایند، مشتریان هرروزه نوشابه، در سنین میان‌سالی به بیماری ناتوان‌کننده و دردسرساز پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. به عبارت دیگر، عادت‌های غذایی نادرست (عدم مصرف شیر و لبنیات و مصرف بیش از اندازه نوشابه) در سنين كودكى و نوجوانى زمینه‌ساز بروز این بیماری خاموش در میان‌سالی است.
در یک مطالعه، از 55 مرد خواسته شد که روزانه دو و نیم لیتر نوشابه را برای مدت 10 روز مصرف کنند. در مقابل، از 55 مرد دیگر خواسته شد که به همان میزان و طی همان مدت، شیر بخورند. بررسی‌ها در پایان آزمایش نشان داد که میزان کلسیم در بدن مردان گروه اول کاهش پیدا کرده و این کاهش به نوبه خود منجر به کاهش شدید بافت استخوانی و افزایش سرعت تخریب استخوان‌ها شده است. اما درگروه دوم، میزان کلسیم و رشد و نمو بافت استخوانی بیشتر شده بود.
آن جنبه از واقعیت که کارشناسان را بیش‌از پیش نگران می‌کند، این است که نوشابه‌ها دارند کم‌کم جایگزین نوشیدنی‌های سالمی مانند دوغ و شیر می‌شوند که در کنار دیگر فایده‌های‌شان، منابع غنی کلسیم نیز به حساب می‌آیند.
آمارها می‌گوید که هم اكنون در ايران بيش از 5 ميليون نفر به پوكي استخوان مبتلا هستند. دیگر اینکه 70 درصد از زنان ایرانی بالای 50 سال به این بیماری زمین‌گیرکننده دچارند. بد نیست بدانید که برای مثال خانمي كه هر روز يك ليوان نوشابه گازدار مصرف می‌کند، 3 برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری است و اگر اين زن، ورزشكار باشد خطر پوكي استخوانش نسبت به بقيه زنان 5 برابر بيشتر است. اگرچه ورزش مانع از پوكي استخوان مي‌شود اما چون ورزشكاران به كلسيم بيشتري نياز دارند، اثرات سوءمصرف نوشابه‌هاي گازدار در آنها به مراتب بيشتر است.
دندان‌ها نیز، مانند استخوان، از چنگ‌اندازی نوشابه‌ها در امان نیستند. ناگفته پیداست که قند فراوان موجود در نوشابه براي دندان‌ها مضر است. نوشابه، علاوه بر قند، حاوي موادي است كه براي دادن طعم و رنگ به آن اضافه شده و مي‌تواند موجب فرسايش و تخريب ميناي دندان شود. به علاوه، اسيديته بالای نوشابه هم منجر به فرسايش شدید ميناي دندان می‌شود.
مینای دندان‌های شیری بیش از دندان‌های دایم آسیب‌پذیر است و در معرض نوشابه خیلی زود تخریب می‌شود. از آن‌جایی که مهمترین عامل در سخت‌شدن مینای دندان، رعایت رژیم غذایی صحیح است، مصرف مداوم نوشابه باعث می‌شود مینای دندان کودک، سختی لازم را نداشته باشد و به طور مداوم در معرض پوسیدگی قرار بگیرد.
برای همین است که توصیه می‌شود نوشابه حتما با نی مصرف شود تا تماس بين نوشابه و دندان‌ها به حداقل برسد. به علاوه، باید حتما بعد از مصرف نوشابه دهان را با آب شست تا خطر پوسيدگي دندان کاهش پیدا کند.
خطر در کمین کودکان
می‌گویند مدرسه خانه دوم بچه‌هاست. اگر این حرف را قبول کنیم، باید برای وضعیت تغذیه دانش‌آموزان در خانه دوم‌شان، مدرسه، یک نقش محوری قایل شویم و قبول کنیم که نوع غذايي كه آنها در مدرسه دريافت مي‌كنند در سلامت آنها تاثير مهمي دارد. اکثر دانش‌آموزان، نه تنها میان‌وعده، بلکه نهار خود را هم در مدرسه می‌خورند. به همین خاطر است که کارشناسان تا این حد در رابطه با وضعیت تغذیه در مدرسه حساسند و بحث بوفه‌های مدارس را با جدیت پیگیری می‌کنند.
چاقي در سنین کودکی یکی از مشکلاتی است که هم زمينه‌ساز چاقي در بزرگسالي است و هم عوارضی چون کاهش اعتماد به نفس، كاهش معاشرت، افزايش چربي و فشار خون و افزايش احتمال بروز ديابت را به همراه دارد. تحقيقات نشان داده که مصرف نوشابه اثر مستقیم بر افزايش درصد چاقي در كودكان و نوجوانان دارد. يك بررسي 2 ساله نشان داد که كودكان 12 ساله‌اي كه بطور مرتب نوشابه مصرف مي‌كنند، 6/1 برابر بيشتر در معرض ابتلا به چاقي هستند و چاقي در اين سن به احتمال زياد به چاقي در بزرگسالي منجر می‌شود.
در نقطه مقابل، كمبود وزن و سوء‌تغذیه نیز در بین دانش‌آموزان ایرانی به وفور یافت می‌شود که کاهش قدرت تمرکز و یادگیری و افت تحصیلی یکی از عوارض مستقیم آن است. باید به خاطر داشته باشیم که مصرف نوشابه در كودكان سبب بى‌ميلى آنها نسبت به غذاهاى اصلی مى‌شود.
هم چاقی و هم سوء‌تغذیه حاصل عادات تغذیه‌ای نادرست هستند و قطعا در این سنین، مصرف نوشابه با جذابیت بالایی که برای کودکان دارد، یکی از رایج‌ترین و در عین‌حال، خطرناکترین این عادت‌ها به حساب می‌آید.
كوتاهي قد هم مشكل ديگري است كه رابطه مستقيمي با تغذيه نادرست دارد. قد یکی از شاخص‌هايي است كه وضعيت تغذيه شخص را در بلندمدت نشان مي‌دهد. می‌شود بخشی از این کوتاهی قد را متوجه مصرف نوشابه‌ها دانست. نوجوان برای رشد قدی، نیاز به دریافت مواد غذایی، ویتامین‌ها و املاح مختلفی دارد. اما وقتی طبق آمار 14 درصد از مجموع انرژي دريافتي نوجوانان پسر و 15 درصد از كل انرژي دريافتي نوجوانان دختر از نوشابه‌هاي گازدار و آب‌ميوه‌هاي آماده تامين مي‌شود، بدیهی است که مواد لازم برای رشد قدی به بدن نمی‌رسد.
نوشابه‌هاي گازدار به خاطر ميزان بالای قند و كافئين، تعادل غذايي كودك را به هم می‌زنند. دو مطالعه‌ای که اخیرا در امريكا انجام شد نشان داد که كودكان و نوجواناني كه زیاد نوشابه می‌خورند به اختلالات خواب و سردرد دچار می‌شوند. در اين مطالعه 191 نوجوان 14 تا 17 ساله به مدت 2 هفته از نظر برنامه غذایی و خواب بررسی شدند و معلوم شد گروهی كه نوشابه بیشتری مصرف کرده بود، به اختلال خواب مبتلا شده بود. در تحقيقی دیگر، كودكان 6 تا 18 سال مورد مطالعه قرار گرفتند و ثابت شد كودكاني كه هر روز یک‌ونیم ليتر نوشابه گازدار مي‌خورند، بيشتر دچار سردرد می‌شوند.
فرهنگ علیه نوشابه
نوشابه یک روزه نیامده که بخواهد یک روزه برود. مقابله با نوشابه نیاز به فرهنگ‌سازی و عرضه جانشین‌های مناسب دارد. این واقعیت که بخش بزرگی از مخاطبان و مشتریان نوشابه را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند، کار را برای متولیان بهداشت سخت می‌کند. نوشابه ظاهر فریبنده و جذابی دارد و تبلیغات آن، به‌خصوص تبلیغات تلویزیونی آن، کودک و نوجوان را بی‌اختیار می‌کند و والدین را به اشتباه می‌اندازد. متاسفانه خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر كالايى مضر باشد، اجازه تبلیغ تلویزیونی نخواهد داشت.
فرهنگ‌سازی نیاز به اطلاع‌رسانی دارد اما به نظر می‌رسد که آنچه مردم از مضرات مصرف نوشابه‌هاي گازدار می‌دانند خیلی كم و نادرست است. صدا و سیما به عنوان رسانه ملی و در مقام یکی از عمده‌ترین بسترهای فرهنگ‌سازی در کشور، نه تنها آگهی‌های بازرگانی شرکت‌های نوشابه‌سازی را پخش می‌کند، بلکه در برنامه‌های پزشکی و بهداشتی متعدد و پرحجم خود هم، کمتر به سراغ نوشابه و مضرات آن می‌رود. از طرف دیگر، اطلاع‌رساني صاحبان صنايع هم خیلی محدود است. از این گذشته، این فرهنگ هنوز در بین مردم ما جا نیفتاده که قبل از خرید یک ماده غذایی، برچسب اطلاعات آن را به دقت مطالعه کنند.
بعد از کودکان و نوجوانان، یکی دیگر از گروه‌هایی که سهم عمده‌ای از نوشابه‌های تولیدی را مصرف می‌کند، نهادهای دولتی هستند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه حدود 25 تا 30 درصد فروش یکی از شرکت‌های نوشابه‌سازی داخلی (معادل 150 تا 200 ميليون ليتر نوشابه در سال) به ادارات و سازمان‌هاي دولتي اختصاص پیدا می‌کند.
مصوبه شوراي عالي سلامت در مورد ممنوعيت توزيع نوشابه در ادارات و اماكن دولتي قدم بزرگی بود که در جهت مقابله با نوشابه برداشته شد. در بخشی از این مصوبه آمده است: «به منظور كاهش عوامل تهديد كننده سلامت، همه سازمانها و ادارات دولتي موظفند از توزيع نوشابه‌هاي گازدار در غذاخوري‌ها و جلسات خودداري كرده و به جاي آن در مواقع لزوم از آب، دوغ‌هاي بدون گاز و كم‌نمك و آب‌ميوه يا يك نوع ميوه استفاده كنند.»
اما به نظر می‌رسد صرف صدور بخشنامه به معنی اجرای آن نیست چراکه با گذشت ماه‌ها از تصویب این مصوبه هنوز هم در خیلی از ادارات و سازمان‌های دولتی، نوشابه توزیع می‌شود.
دكتر صفوي، مديركل دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت می‌گوید تمامي مؤسسات و شركت‌هاي دولتي بايد قانون را رعايت كنند و كساني كه تاكنون موفق به اجراي اين طرح نشده‌اند، بايد اين طرح را در اولويت كاري خود قرار بدهند. او هشدار می‌دهد که اگر يك ارگان دولتي اين بخشنامه را اجرا نكند، با آنها برخورد مي‌شود و هزينه خريد نوشابه هم روي دست آن مديري مي‌ماند كه سفارش خريد داده است.
خوشبختانه، دوغ به عنوان یک نوشیدنی سنتی ایرانی قابلیت رقابت با نوشابه و جایگزینی آن را دارد. قرار دادن ماليات براي نوشابه‌هاي گازدار، براي افزايش قيمت آن و در عوض عرضه نوشابه‌هاي سنتي مثل دوغ با قيمت مناسب، یکی دیگر از مصوبات شوراي‌عالي سلامت بوده است.
کم‌کردن نمک دوغ، اضافه کردن نعناع و دیگر انواع سبزیجات برای کاهش نفخ ناشی از مصرف دوغ، از دیگر اقدامات مفید در جهت مبارزه با نوشابه بوده است. اما به نظر می‌رسد که هنوز راه زیادی باقی مانده باشد، راهی که باید به کمک متولیان بهداشت و همسویی رسانه ملی طی شود.
منبع: kiasalar.com
روزی، روزگاری نوشابه
نوشابه‌های گازدار، یا به تعبیر دیگر نوشابه‌های کولادار (Colas)، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و شیرینی هستند که با استفاده از دی‌اکسیدکربن گازدار شده‌اند. طعم‌های مختلف آنها به اسانس‌های متفاوتی مربوط می‌شود که در ساخت‌شان مورد استفاده قرار می‌گیرد: مرکبات (پرتقال، لیمو، لیموترش)، دارچین، جوز و وانیل.
وجه نامگذاری آنها به درخت کولا (Kola) و مغز قهوه‌سودانی برمی‌گردد. در نوشابه‌های کولادار اولیه از این ماده به عنوان منبع تامین‌کننده کافئین استفاده می‌شد. هرچند که امروزه انواع فاقد کافئین هم در بازار موجود است.
شیرین‌کننده‌هایی که در این نوشابه‌ها استفاده می‌شود به نسبت نوع محصول و کاربرد آن متفاوت است. شکر، شیره ذرت (حاوی فروکتوز زیاد)، یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی از پرمصرف‌ترین این مواد به حساب می‌آیند.
در فرایند تولید نوشابه‌های گازدار، وقتی دی‌اکسیدکربن را در آب حل می‌کنند، سروکله اسید کربنیک پیدا می‌شود. وقتی می‌گویند این نوشیدنی‌ها به شدت اسیدی‌اند، به همین دلیل است. وقتی ماده‌ای تا این اندازه اسیدی باشد، طبیعتا اگر در کنار مواد قلیایی قرار بگیرد، واکنش‌های شیمیایی شدیدی ایجاد می‌کند. خیلی از این نوشابه‌ها مقادیر زیادی اسید فسفریک و اسید سیتریک هم دارند که شدت اسیدی بودن نوشابه را افزایش می‌دهد. صدای فش‌فشی (fizzing) که باز کردن این نوشابه‌ها شنیده می‌شود، به خاطر خروج دی‌اکسیدکربن از محلول است.
وقتی که به نوشابه، یخ اضافه می‌کنیم این صدا تشدید می‌شود چون یخ هم حاوی مقادیری دی‌اکسید کربن است.
همه جا، کولا
احتمالا کلمه کولا (Cola) را شرکت کوکاکولا در میان مردم رایج کرده است. این شرکت اصلی‌ترین سازنده نوشابه‌های کولادار در جهان است. شرکت‌های دیگر نیز تا مدت‌ها از پسوند کولا بر روی نام محصولات‌شان استفاده می‌کردند. مدیران کوکاکولا که از این مسئله ناراضی بودند، شکایت مفصلی تنظیم کردند و حق انحصاری استفاده از پسوند «کولا» و نیز شکل اختصاری آن، «کوک» (Coke) را در اختیار گرفتند. با پیشنهاد وکلای این شرکت، قرار شد عبارت «نوشابه‌های کولادار» (Cola Drinks) به عنوان نام ژنریک برای این نوع نوشابه‌ها مورد استفاده قرار بگیرد.
کولاهای معروف در سطح جهان، به جز کوکاکولا، عبارتند از: پپسی، ویرجین‌کولا و رویال‌کراون. در آلمان آفری‌کولا تولید می‌شود که در میان کولاهای جهان بالاترین میزان کافئین را دارد. تامزاپ نوشابه کولاداری است که در کشور هند تولید می‌شود. اینکاکولا نیز یکی از کولاهای معروف است که توسط گروه نوشابه‌سازی کوکاکولا در خیلی از کشورهای جهان ساخته می‌شود و به‌خصوص در میان ساکنان کشورهای امریکای جنوبی طرفداران زیادی دارد. توکولا و تروپی‌کولا در کوبا تولید می‌شود و درکمال تعجب، کوباکولا محصول کشور سوئد است. در کشور فلسطین، در نوار غزه، کارخانه‌ای هست که استارکولا تولیدمی‌کند. از چند سال پیش، کارخانه‌ای فرانسوی شروع به تولید مکاکولا (کولای مکه) کرده است. در میان کولاها، اوپن‌کولا هم داریم که فرمول ساخت آن توسط کارخانه سازنده، آشکار (open) شده است. نوشابه‌های گازدار ایرانی هم که البته نیازی به نام‌بردن ندارند و تعداد‌شان هم، با توجه به مصرف فراوان آنها در کشور، روبه افزایش است. نوشابه‌های ایرانی مدتی است که سر از بازارهای خارجی هم درآورده‌اند. خلاصه هیچ‌جای دنیا خالی از کولا نیست و هرکجا که این نوشابه‌های گازدار هستند، منتقدان‌شان هم حاضر و آماده‌اند. دعوای میان کارشناسان بهداشت و کارخانه‌های کولاساز تاریخی به قدمت ساخت و تولید اولین نوشابه‌های این‌چنینی دارد.
وقتی یک نوشابه می‌خورید، چه اتفاقی می‌افتد؟
10 دقیقه بعد: 10 قاشق چای‌خوری شکر وارد بدن‌تان می‌شود. می‌دانید چرا با وجود خوردن این حجم شکر دچار استفراغ نمی‌شوید؟ چون اسید فسفریک، طعم آن را کمی می‌گیرد و شیرینی‌اش را خنثی می‌کند.
20 دقیقه بعد: قند خون‌تان بالا می‌رود و منجر به ترشح ناگهانی و یک‌جای انسولین می‌شود. کبدتان شروع می‌کند به تبدیل قند به چربی تا قند خون، بیشتر از این بالا نرود.
40 دقیقه بعد: حالا دیگر جذب کافئین کامل شده؛ مردمک‌های‌تان گشاد می‌شود، فشار خون‌تان بالا می‌رود و در پاسخ به این حالت، کبدتان قند را به داخل جریان خون رها می‌کند. گیرنده‌های آدنوزین مغز حالا بلوک می‌شوند تا از احساس خواب‌آلودگی جلوگیری کنند.
45 دقیقه بعد: ترشح دوپامین افزایش پیدا می‌کند و مراکز خاصی در مغز، که حالت سرخوشی ایجاد می‌کنند، تحریک می‌شوند. این همان مکانیسمی است که در مصرف هروئین منجر به ایجاد سرخوشی می‌شود.
بعد از 60 دقیقه: اسید فسفریک موجود در نوشابه، داخل روده کوچک، به کلسیم، منیزیم و روی می‌چسبد. متابولیسم بدن افزایش پیدا می‌کند. میزان بالای قند خون و شیرین‌کننده‌های مصنوعی، دفع هرچه بیشتر کلسیم را از طریق ادرار باعث می‌شوند.
مدتی بعد: کافئین در نقش یک داروی مدر (ادرارآور) وارد عمل می‌شود. حالا دیگر کلسیم و منیزیم و رویی که قرار بود جذب بدن شود، بیش از پیش از طریق ادرار دفع می‌شود و به همراه آن مقادیر زیادی آب، سدیم و دیگر الکترولیت‌ها نیز از دست می‌رود.
مدتی بعدتر: کم‌کم آن غوغایی که در بدن‌تان ایجاد شده بود فروکش می‌کند و نوبت به افت قند می‌رسد. در این مرحله یا خیلی حساس و تحریک‌پذیر می‌شوید یا خیلی کرخت و بی‌حال. حالا دیگر تمام آن آبی را که از طریق نوشابه وارد بدن خود کرده بودید، دفع کرده‌اید؛ آبی که می‌شد به جای اسید و کافئین و شکر، حاوی مواد مفیدی برای بدن‌تان باشد. تا چند ساعت بعد اثر کافئین هم از بین می‌رود و شما هوس یک نوشابه دیگر می‌کنید.
نوشابه‌خورترین ملت جهان
سرانه مصرف نوشابه‌های گازدار در ایران ۴۲ ليتر است. با مقایسه این آمار با آمار دیگر کشورهای جهان به این نتیجه وحشتناک می‌رسیم که ما در سرانه مصرف نوشابه‌هاى گازدار مقام اول را در جهان پیدا کرده‌ایم. برای این که بیشتر وحشت کنید، بد نیست بدانید که:
1) ميانگين مصرف نوشابه‌هاي گازدار در دنيا براي هر فرد 10 ليتر است.
2) در بيست سال اخير، مصرف نوشابه هاى گازدار در كشور، نزديك به ۱۵درصد رشد داشته است.
3) در طی این بیست سال، مصرف شير و لبنيات، تنها حدود يك دهم درصد رشد كرده است.
4) سرانه مصرف لبنيات در ايران كمتر از يك سوم استاندار جهاني است.
5) طبق آمار، ۹۰ درصد كودكان ۲۴ ماهه تا ۱۲ساله کشورمان، روزانه حداقل يك بار پفك و نوشابه مصرف كرده‌اند.
6) 25 درصد از كودكان ايرانى به نوعی با سوءتغذيه دست‌به‌گریبانند.
7) یک‌سوم از مرگ‌ومیرهای کشور به علت بیماری‌های قلبي‌عروقي است كه یکی از عوامل اصلي بروز آن، تغذيه غلط است.
عصاره تمام بدی‌ها
بیماری‌های قلبی عروقی شایعترین عامل مرگ‌ومیر در ایران و در خیلی دیگر از کشورهای جهان است. چاقی، دیابت، فشارخون، استعمال دخانیات، چربی بالای خون و استرس از مهمترین عوامل زمینه‌ساز بروز این بیماری‌ها و نهایتا سکته‌قلبی هستند. خیلی از این عوامل خطرساز با الگوي غذايي جامعه ارتباط مستقیم دارند. مصرف نوشابه‌های گازدار هم، در کنار غذاهاي چرب و شور و طبخ‌شده با روغن‌هاي جامد، بخشی از این الگوی غذایی نادرست است.
كافئين که ماده اصلی نوشابه به حساب می‌آید، ماده‌ای است که ایجاد وابستگی می‌کند. جالب اینکه كافئين موجود در نوشابه‌هاي گازدار نسبت به ديگر نوشيدني‌هاي حاوي كافئين مانند قهوه و چاي، با سرعت بيشتري جذب بدن مي‌شود. اضطراب، اختلال خواب، افزایش فشارخون، به هم‌خوردن ریتم طبیعی قلب، بالارفتن کلسترول خون، تشدید علایم پیش‌از قاعدگی، کم‌آبی، مشکلات بارداری و . . . بعضی از عوارض مصرف زیاد کافئین است.
کافئین بسیار وابسته‌کننده است و قطع ناگهانی مصرف آن منجر به پاره‌ای عوارض جسمانی و روانی موقت می‌شود. مطالعات نشان داده کودکانی که از سن کم شروع به مصرف نوشابه می‌کنند، چنان به کافئین آن وابسته می‌شوند که در بزرگسالی به شکلی ناخواسته یک نوشابه‌خور حرفه‌ای خواهند شد.
بعضی از مواد نگهدارنده موجود در نوشابه و همچنین اسید بنزوئیک نیز از جمله موادی هستند که می‌توانند نوشابه‌خورهای حرفه‌ای را به سمت بیماری‌های صعب‌العلاج و سرطان سوق بدهند. رنگ‌هاي کارامل که در تهیه نوشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای سم‌زدایی در كبد تجمع پیدا می‌کند و این عضو حیاتی بدن برای سم‌زدایی مواد رنگی مجبور به تحمل فشار زیادی می‌شود.
با مصرف نوشابه، ميزان اسيد فسفريك خون بالا می‌رود و از آن‌جایی که كليه‌ها نمی‌توانند آن را سریعا دفع کنند، دچار یک فشار مضاعف می‌شوند. از طرف دیگر، یون‌های كلسيم که به‌دنبال مصرف نوشابه از استخوان‌ها کنده می‌شود، داخل خون جريان پیدا می‌کند و با افزایش یافتن غلظت آن، در کلیه‌ها رسوب می‌کند. این امر در بلندمدت باعث تشکیل سنگ‌های دستگاه ادراری می‌شود. به دنبال مصرف نوشابه، ماده سخت ميناي دندان در اين اسيد حل مي‌شود و حدود 8 تا 18 درصد آن همراه با ادرار، یعنی از طریق کلیه‌ها، دفع مي‌شود. باقيمانده آن هم در سياهرگ‌ها و سرخرگ‌ها، پوست و ساير اعضای بدن تجمع پيدا مي‌كند و به این ترتیب عملكرد كليه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نوشابه محلولی است به شدت اسیدی. در سرتاسر لوله گوارش، تنها معده است که می‌تواند چنین اسیدیته‌ای را تحمل کند. اما برای مثال تکلیف دهان، گلو و مری چه می‌شود؟ مخاط این سه در برابر اسید به شدت حساس و آسیب‌پذیر است. به علاوه، اسيد فسفريك موجود در نوشابه به شکل رقابت با اسيد معده وارد تعامل می‌شود و اثر آن را خنثی می‌کند. به این ترتیب در عملكرد معده اختلال ایجاد می‌شود. وقتی معده کارایی خودش را از دست می‌دهد، غذاي مصرفي خوب هضم نمی‌شود و شخص دچار نفخ، دل‌درد و دیگر علایم سوء‌هاضمه می‌شود. با مصرف نوشابه، افراد دچار گاستریت یا زخم‌های گوارشی این علایم را با شدت دوچندان تجربه می‌کنند. گازهاي موجود در نوشابه معده را به شدت آزار مي‌دهد. از آن‌جایی که نوشابه بیشتر همراه با وعده‌های اصلی غذا مصرف می‌شود، حجم و فشار درون معده را زیاد می‌کند و سبب بالارفتن ديافراگم و فشار بر قلب هم مي‌شود. مصرف نوشابه‌های سرد بعد از غذا تاثیر آنزیمهای گوارشی را کم می‌کند و در جذب مواد غذایی از روده اختلال ایجاد می‌کند.
یكي ديگر از معايب مصرف نوشابه‌هاي گازدار، بروز كم‌خوني است. نوشابه ها باعث عدم جذب آهن در بدن می‌شود و به این ترتیب راه را برای ایجاد کم‌خونی هموار می‌کند. این امر به‌خصوص در گروه‌های مستعد به کم‌خونی، مانند کودکان و به‌خصوص دختران، نمود بیشتری دارند.
زنان شيرده هم جزو گروهی هستند که باید دور نوشابه را خط بکشند چون نوشابه نه تنها داراي مواد مغذي نيست بلكه باعث از بين رفتن مواد مغذي در شير مادر هم مي‌شود. به اين ترتيب، شير مادر كه مي‌تواند بهترين غذا براي كودك باشد، تبديل به ماده‌ای می‌شود با ارزش غذايي كم.
نوشابه، چاقی و هزاران بیش
چاقي و افزایش وزن یکی از جدی‌ترین تهدیدهای نوشابه‌هاي گازدار است. بخش اصلی این نوشیدنی‌ها را، همان‌طور که از نام‌شان ـ نوشابه ـ هم پیداست، آب تشکیل می‌دهد. نوشابه اگرچه فاقد ارزش غذایی است، به خاطر شیرین کننده‌هایی که در ساخت آن به کار می‌رود، کالری (انرژی غذایی) بالایی دارد. به عبارت ساده‌تر، نوشابه‌های گازدار به شدت چاق‌کننده هستند. قند موجود در يک بطري نوشابه گازدار برابر با دو بسته شکلات است. ميزان قند خالص موجود در يك بطری نوشابه گازدار بیش از 300 ميلي‌گرم است و همین یک بطری، 150 کالری انرژی وارد بدن می‌کند.
با مصرف هر بطري نوشابه گازدار، مقدار زيادي قند وارد بدن مي شود که اين قند به سلول هاي لوزالمعده که محل ترشح انسولين است، فشار وارد می‌کند و به این ترتيب شخص را يک قدم به ابتلا به بيماري ديابت نزديک مي‌کند. تحقيقات نشان داده افرادي که روزانه حداقل يک بطري نوشابه مصرف مي‌کنند، 83 درصد بيشتر از افرادي که در طول ماه فقط يک بطري نوشابه مصرف مي‌کنند به ديابت مبتلا مي‌شوند. بعضی از کارشناسان اسم نوشابه را گذاشته‌اند شکلات مايع!
نوشابه‌خورهای حرفه‌ای به طور متوسط روزانه 7 قاشق مرباخوري شكر از اين طريق وارد بدن خود می‌کنند.
در نوشابه‌هاي رژيمي به جاي شكر از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، عمدتا آسپارتام، استفاده مي‌كنند كه خود این ماده، یک ماده اشتهاآور است و می‌تواند باعث سردرد، سرگيجه و كاهش حافظه شود. مصرف بیش از اندازه آسپارتام خالی از عارضه نیست. تومور مغزی، نقص عضو جنین و بروز حمله‌های صرع بعضی از این عوارض هستند.
دندان‌ها و استخوان‌های از دست رفته
مصرف مداوم نوشابه‌هاي گازدار، به علت دارا بودن مقدار بالای اسيد فسفريك، باعث پوكي استخوان مي‌شود. براي جذب كلسيم، بدن ما نياز به برقراری نوعی تعادل ميان میزان كلسيم و فسفر دارد. نوشابه‌ها به علت داشتن فسفر زياد، این بالانس را به هم می‌زنند و باعث کنده‌شدن کلسیم از بافت استخوانی می‌شوند. به علاوه، وقتی نوشابه وارد بدن می‌شود، بدن برای مقابله با اسیدیته بالای آن، اقدام به کندن کلسیم بیشتری از استخوان‌ها می‌کند. از این گذشته، نوشابه در جذب کلسیم از دستگاه گوارش هم اختلال ایجاد می‌کند. همه این مسایل باعث می‌شود تا تراکم استخوانی کم‌کم از دست برود. با ادامه یافتن این فرایند، مشتریان هرروزه نوشابه، در سنین میان‌سالی به بیماری ناتوان‌کننده و دردسرساز پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. به عبارت دیگر، عادت‌های غذایی نادرست (عدم مصرف شیر و لبنیات و مصرف بیش از اندازه نوشابه) در سنين كودكى و نوجوانى زمینه‌ساز بروز این بیماری خاموش در میان‌سالی است.
در یک مطالعه، از 55 مرد خواسته شد که روزانه دو و نیم لیتر نوشابه را برای مدت 10 روز مصرف کنند. در مقابل، از 55 مرد دیگر خواسته شد که به همان میزان و طی همان مدت، شیر بخورند. بررسی‌ها در پایان آزمایش نشان داد که میزان کلسیم در بدن مردان گروه اول کاهش پیدا کرده و این کاهش به نوبه خود منجر به کاهش شدید بافت استخوانی و افزایش سرعت تخریب استخوان‌ها شده است. اما درگروه دوم، میزان کلسیم و رشد و نمو بافت استخوانی بیشتر شده بود.
آن جنبه از واقعیت که کارشناسان را بیش‌از پیش نگران می‌کند، این است که نوشابه‌ها دارند کم‌کم جایگزین نوشیدنی‌های سالمی مانند دوغ و شیر می‌شوند که در کنار دیگر فایده‌های‌شان، منابع غنی کلسیم نیز به حساب می‌آیند.
آمارها می‌گوید که هم اكنون در ايران بيش از 5 ميليون نفر به پوكي استخوان مبتلا هستند. دیگر اینکه 70 درصد از زنان ایرانی بالای 50 سال به این بیماری زمین‌گیرکننده دچارند. بد نیست بدانید که برای مثال خانمي كه هر روز يك ليوان نوشابه گازدار مصرف می‌کند، 3 برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری است و اگر اين زن، ورزشكار باشد خطر پوكي استخوانش نسبت به بقيه زنان 5 برابر بيشتر است. اگرچه ورزش مانع از پوكي استخوان مي‌شود اما چون ورزشكاران به كلسيم بيشتري نياز دارند، اثرات سوءمصرف نوشابه‌هاي گازدار در آنها به مراتب بيشتر است.
دندان‌ها نیز، مانند استخوان، از چنگ‌اندازی نوشابه‌ها در امان نیستند. ناگفته پیداست که قند فراوان موجود در نوشابه براي دندان‌ها مضر است. نوشابه، علاوه بر قند، حاوي موادي است كه براي دادن طعم و رنگ به آن اضافه شده و مي‌تواند موجب فرسايش و تخريب ميناي دندان شود. به علاوه، اسيديته بالای نوشابه هم منجر به فرسايش شدید ميناي دندان می‌شود.
مینای دندان‌های شیری بیش از دندان‌های دایم آسیب‌پذیر است و در معرض نوشابه خیلی زود تخریب می‌شود. از آن‌جایی که مهمترین عامل در سخت‌شدن مینای دندان، رعایت رژیم غذایی صحیح است، مصرف مداوم نوشابه باعث می‌شود مینای دندان کودک، سختی لازم را نداشته باشد و به طور مداوم در معرض پوسیدگی قرار بگیرد.
برای همین است که توصیه می‌شود نوشابه حتما با نی مصرف شود تا تماس بين نوشابه و دندان‌ها به حداقل برسد. به علاوه، باید حتما بعد از مصرف نوشابه دهان را با آب شست تا خطر پوسيدگي دندان کاهش پیدا کند.
خطر در کمین کودکان
می‌گویند مدرسه خانه دوم بچه‌هاست. اگر این حرف را قبول کنیم، باید برای وضعیت تغذیه دانش‌آموزان در خانه دوم‌شان، مدرسه، یک نقش محوری قایل شویم و قبول کنیم که نوع غذايي كه آنها در مدرسه دريافت مي‌كنند در سلامت آنها تاثير مهمي دارد. اکثر دانش‌آموزان، نه تنها میان‌وعده، بلکه نهار خود را هم در مدرسه می‌خورند. به همین خاطر است که کارشناسان تا این حد در رابطه با وضعیت تغذیه در مدرسه حساسند و بحث بوفه‌های مدارس را با جدیت پیگیری می‌کنند.
چاقي در سنین کودکی یکی از مشکلاتی است که هم زمينه‌ساز چاقي در بزرگسالي است و هم عوارضی چون کاهش اعتماد به نفس، كاهش معاشرت، افزايش چربي و فشار خون و افزايش احتمال بروز ديابت را به همراه دارد. تحقيقات نشان داده که مصرف نوشابه اثر مستقیم بر افزايش درصد چاقي در كودكان و نوجوانان دارد. يك بررسي 2 ساله نشان داد که كودكان 12 ساله‌اي كه بطور مرتب نوشابه مصرف مي‌كنند، 6/1 برابر بيشتر در معرض ابتلا به چاقي هستند و چاقي در اين سن به احتمال زياد به چاقي در بزرگسالي منجر می‌شود.
در نقطه مقابل، كمبود وزن و سوء‌تغذیه نیز در بین دانش‌آموزان ایرانی به وفور یافت می‌شود که کاهش قدرت تمرکز و یادگیری و افت تحصیلی یکی از عوارض مستقیم آن است. باید به خاطر داشته باشیم که مصرف نوشابه در كودكان سبب بى‌ميلى آنها نسبت به غذاهاى اصلی مى‌شود.
هم چاقی و هم سوء‌تغذیه حاصل عادات تغذیه‌ای نادرست هستند و قطعا در این سنین، مصرف نوشابه با جذابیت بالایی که برای کودکان دارد، یکی از رایج‌ترین و در عین‌حال، خطرناکترین این عادت‌ها به حساب می‌آید.
كوتاهي قد هم مشكل ديگري است كه رابطه مستقيمي با تغذيه نادرست دارد. قد یکی از شاخص‌هايي است كه وضعيت تغذيه شخص را در بلندمدت نشان مي‌دهد. می‌شود بخشی از این کوتاهی قد را متوجه مصرف نوشابه‌ها دانست. نوجوان برای رشد قدی، نیاز به دریافت مواد غذایی، ویتامین‌ها و املاح مختلفی دارد. اما وقتی طبق آمار 14 درصد از مجموع انرژي دريافتي نوجوانان پسر و 15 درصد از كل انرژي دريافتي نوجوانان دختر از نوشابه‌هاي گازدار و آب‌ميوه‌هاي آماده تامين مي‌شود، بدیهی است که مواد لازم برای رشد قدی به بدن نمی‌رسد.
نوشابه‌هاي گازدار به خاطر ميزان بالای قند و كافئين، تعادل غذايي كودك را به هم می‌زنند. دو مطالعه‌ای که اخیرا در امريكا انجام شد نشان داد که كودكان و نوجواناني كه زیاد نوشابه می‌خورند به اختلالات خواب و سردرد دچار می‌شوند. در اين مطالعه 191 نوجوان 14 تا 17 ساله به مدت 2 هفته از نظر برنامه غذایی و خواب بررسی شدند و معلوم شد گروهی كه نوشابه بیشتری مصرف کرده بود، به اختلال خواب مبتلا شده بود. در تحقيقی دیگر، كودكان 6 تا 18 سال مورد مطالعه قرار گرفتند و ثابت شد كودكاني كه هر روز یک‌ونیم ليتر نوشابه گازدار مي‌خورند، بيشتر دچار سردرد می‌شوند.
فرهنگ علیه نوشابه
نوشابه یک روزه نیامده که بخواهد یک روزه برود. مقابله با نوشابه نیاز به فرهنگ‌سازی و عرضه جانشین‌های مناسب دارد. این واقعیت که بخش بزرگی از مخاطبان و مشتریان نوشابه را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند، کار را برای متولیان بهداشت سخت می‌کند. نوشابه ظاهر فریبنده و جذابی دارد و تبلیغات آن، به‌خصوص تبلیغات تلویزیونی آن، کودک و نوجوان را بی‌اختیار می‌کند و والدین را به اشتباه می‌اندازد. متاسفانه خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر كالايى مضر باشد، اجازه تبلیغ تلویزیونی نخواهد داشت.
فرهنگ‌سازی نیاز به اطلاع‌رسانی دارد اما به نظر می‌رسد که آنچه مردم از مضرات مصرف نوشابه‌هاي گازدار می‌دانند خیلی كم و نادرست است. صدا و سیما به عنوان رسانه ملی و در مقام یکی از عمده‌ترین بسترهای فرهنگ‌سازی در کشور، نه تنها آگهی‌های بازرگانی شرکت‌های نوشابه‌سازی را پخش می‌کند، بلکه در برنامه‌های پزشکی و بهداشتی متعدد و پرحجم خود هم، کمتر به سراغ نوشابه و مضرات آن می‌رود. از طرف دیگر، اطلاع‌رساني صاحبان صنايع هم خیلی محدود است. از این گذشته، این فرهنگ هنوز در بین مردم ما جا نیفتاده که قبل از خرید یک ماده غذایی، برچسب اطلاعات آن را به دقت مطالعه کنند.
بعد از کودکان و نوجوانان، یکی دیگر از گروه‌هایی که سهم عمده‌ای از نوشابه‌های تولیدی را مصرف می‌کند، نهادهای دولتی هستند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه حدود 25 تا 30 درصد فروش یکی از شرکت‌های نوشابه‌سازی داخلی (معادل 150 تا 200 ميليون ليتر نوشابه در سال) به ادارات و سازمان‌هاي دولتي اختصاص پیدا می‌کند.
مصوبه شوراي عالي سلامت در مورد ممنوعيت توزيع نوشابه در ادارات و اماكن دولتي قدم بزرگی بود که در جهت مقابله با نوشابه برداشته شد. در بخشی از این مصوبه آمده است: «به منظور كاهش عوامل تهديد كننده سلامت، همه سازمانها و ادارات دولتي موظفند از توزيع نوشابه‌هاي گازدار در غذاخوري‌ها و جلسات خودداري كرده و به جاي آن در مواقع لزوم از آب، دوغ‌هاي بدون گاز و كم‌نمك و آب‌ميوه يا يك نوع ميوه استفاده كنند.»
اما به نظر می‌رسد صرف صدور بخشنامه به معنی اجرای آن نیست چراکه با گذشت ماه‌ها از تصویب این مصوبه هنوز هم در خیلی از ادارات و سازمان‌های دولتی، نوشابه توزیع می‌شود.
دكتر صفوي، مديركل دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت می‌گوید تمامي مؤسسات و شركت‌هاي دولتي بايد قانون را رعايت كنند و كساني كه تاكنون موفق به اجراي اين طرح نشده‌اند، بايد اين طرح را در اولويت كاري خود قرار بدهند. او هشدار می‌دهد که اگر يك ارگان دولتي اين بخشنامه را اجرا نكند، با آنها برخورد مي‌شود و هزينه خريد نوشابه هم روي دست آن مديري مي‌ماند كه سفارش خريد داده است.
خوشبختانه، دوغ به عنوان یک نوشیدنی سنتی ایرانی قابلیت رقابت با نوشابه و جایگزینی آن را دارد. قرار دادن ماليات براي نوشابه‌هاي گازدار، براي افزايش قيمت آن و در عوض عرضه نوشابه‌هاي سنتي مثل دوغ با قيمت مناسب، یکی دیگر از مصوبات شوراي‌عالي سلامت بوده است.
کم‌کردن نمک دوغ، اضافه کردن نعناع و دیگر انواع سبزیجات برای کاهش نفخ ناشی از مصرف دوغ، از دیگر اقدامات مفید در جهت مبارزه با نوشابه بوده است. اما به نظر می‌رسد که هنوز راه زیادی باقی مانده باشد، راهی که باید به کمک متولیان بهداشت و همسویی رسانه ملی طی شود.
منبع: kiasalar.com
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
چرا یزدانی به اردوی تیم ملی نیامد؟/ در انتظار دیدار با دبیر لقب جدید AFC به فوتسال ایران تأکید فدراسیون فوتبال؛ تماشای بازی ها نباید رایگان باشد تأکید فدراسیون فوتبال؛ تماشای بازیها نباید رایگان باشد صعود مقتدرانه تیم ملی فوتسال ایران به نیمه نهایی با شکست قرقیزها درخواست آرژانتین از پاکستان و سریلانکا : احمد وحیدی وزیر ایران را بازداشت کنید سوسک سیاه که در ایران هم حسابی محبوب بود! (+عکس) آمریکا برای سه «هکر ایرانی» ۱۰ میلیون دلار پاداش تعیین کرد رکورد تولید ماهانه صبا فولاد خلیج فارس شکسته شد هشدار به خریداران طلا / عیار طلا را چک کنید رییسی : برای صدور خدمات فنی و مهندسی و مشارکت در پیشرفت سریلانکا آمادگی داریم حـذف کودکان مهاجر از سلامت حمایت ایرانسل از رویداد استارتاپی « هوش مصنوعی از داده تا ثروت» تعداد قربانیان جنگ غزه از ۳۴ هزار نفر گذشت ۴۷ سال سریع تر با کامپیوتر کوانتومی گوگل! (+عکس)
وبگردی