عصرایران - گروه هنر و تجربه جلسه نقد و بررسی مستند «فصل هرس» را شب گذشته (یکشنبه ۱۶ خرداد) با حضور لقمان خالدی (کارگردان)، سعید قطبیزاده (منتقد) و نیما عباسپور (مجری) در خانه هنرمندان ایران برگزار کرد.
بعد از نمایش فیلم برای مخاطبان و آغاز جلسه تحلیل فیلم، قطبیزاده نکاتی را حول محور اخلاقگرایی لقمان خالدی مطرح کرد:« بهطورکلی لقمان در بین مستندسازان شخصیت قابل احترامی دارد و سمبل واقعی نظم و اخلاقگرایی است. با این حال برخی فیلمهایش را دوست ندارم و برخی از آنها مانند «فصل هرس» مورد علاقه من است. این فیلم با همه کاستیهایش ، و براساس مستندهای ایرانی، جسارتهایی در فرم و روایت این فیلم وجود دارد.»
خالدی در تکمیل صحبتهای قطبیزاده توضیح داد:« سعی کردم کار متفاوتی انجام دهم اگر این اتفاق افتاده باشد، خوشحال کننده است و از مخاطبان متشکرم که ۷۵ دقیقه از زندگیشان را با من تقسیم کردند. مستندسازی به من یاد داده است که اجازه دهم بیشتر از همهچیز حقیقت مرا به چالش بکشد. واقعیت امر این است که من در فیلمسازیم یک قانون دارم و آن هم این است که فرض می کنم مخاطب فیلمم قبل از اینکه وارد سالن سینما شود، خلاصه داستان فیلم را میداند، پس باید برای بعد از آن چیزی داشته باشم که بتواند مخاطب را جذب کند و همچنین برایم خیلی مهم است که در فیلمم شخصیتی را به تصویر بکشم که هرکسی در هرجای دنیا دید برایش جذاب باشد و با آن همذاتپنداری کند. درست اینجاست که فیلمسازی برای من آغاز میشود و به دنبال مشترکاتی از شخصیت میگردم که در یک جامعه وجود دارد و باعث همذات پنداری بیشتر تماشاچی میشود. در فصل هرس ماهیت سوژه این اجازه را میداد که یک فیلم پر از راز بسازم و در دادن اطلاعات به مخاطب کمی خساست به خرج دهم، رازی که در ماهیت سرطان وجود دارد و رازی که در کشف دارو قاسم تکدهقان وجود دارد و اگر فیلم رازآميز است شرايطی است كه سوژه من در آن حضور دارد.»
خالدی در ادامه پیرامون رابطهاش با سوژه مستند افزود:« راستش معتقدم مستند حاصل ارتباط درست و متقابل سوژه و فیلمساز است. در فصل هرس این اتفاق برای من افتاد و آقای تکدهقان واقعیترین چهره خود را نشان مخاطب داد. او را با گذشت دو ماه مجاب کردم تا در مقابل دوربین قرار گیرد و در این مدت با دیدن دو فیلم من، به مرور اعتمادی بین ما شکل گرفت. در ساخت این مستند به عنوان فیلمسازی که برای مخاطب یک سند درست میکنم، سعی کردم وکیل مدافعی برای آنها باشم و واقعیت را به بهترین شکل به تصویر بکشم.»
کارگردان فصل هرس توضیح داد:« ما قاسم تکدهقان را از روی لیستی که تهیه کننده فیلم آقای شا محمدی از انجمن نخبگان گرفته بود، انتخاب کردیم. قبل از این انتخاب، حدود چهار ماه درگیر انتخاب سوژه برای این فیلم بودم. قصدم ساخت یک فیلم واقعی از سوژهام بود، نه یک فیلم ستایشآمیز از او و این نکته برایم خیلی مهم بود. به نوعی آقای تکدهقان برای من -به دلیل رازی که داشت- یک معما بود و میخواستم آن را با مخاطب هم شریک شوم.»
خالدی در جواب سوال یکی از تماشاگران فیلم که معتقد بود مستند «فصل هرس» شباهتهایی به مستند «من میخوام شاه بشم» به کارگردانی مهدی گنجی دارد، گفت:«از این جنبه که در هر دو فیلم دو آدم هستند که زندگیشان را فدای آرمانشان می کنند،حرف شما درست است ولی اگر دلیل شباهت فیلم فقط همین باشد،میتوان خیلی از مستندها دیگر را هم با همین ویژگیها مثال زد. از طرفی دیگر اگر ما دوربینمان را در هرجای این سرزمین روشن کنیم، سوژههایی را کشف میکنیم که خصوصیتهای مشترک دارند چرا که این سرزمین و جامعه شباهتی را در انسانها به وجود می آورد. درواقع اقلیم و جغرافیا و جامعه میتواند شباهتهای زیادی در شخصیتها ایجاد کند. ازطرفی وقتی فیلمی با آن ویژگیها ساخت شده چرا باید حرف و سوژه را تکرار کرد. اورژانسیترین دلیل ساخت مستند برای من داشتن حرف جدید و موضوع جدید است وهمچنين پیدا کردن فرم جدیدی برای ارائه آن.»
این نشست با صحبتهای قطبیزاده پایان یافت: «الزاما یک سوژه خوب منجر به ساخت یک فیلم فوقالعاده نمیشود. وجه جسورانه فیلم در اين زاويه است که لقمان خالدی فراتر از یک فیلمساز هیجانزده در مواجهه با یک سوژه جذاب قرار گرفتهاست. چرا كه به نظر من فيلم همان اندازه که درباره آقای تکدهقان و قصه جذاب درمان سرطان است، به شکل تلویحی تصویری از پس این قصه و آنچیزی که در پشت این فیلم نهفته را هم به ما نشان میدهد و آن جامعهای است که در آن زندگی میکنیم، جامعهای که به مثابه کانون بیاعتمادی است و جایی مخوف که کسی به عنوان مخترع یا مکتشف احساس میکند، هیچ رابطه انسانی وجود ندارد و لقمان با هوش خودش این درونمایه را کاملا پرورانده است . بیاعتمادی و ناامنی دو امر جدا از هم نیستند که حضور هردو در «فصل هرس» دیده میشود و مخاطب در مستند مایل است همصدا با سوژه بگوید که جامعه چقدر می تواند کانون ناامنی باشد.»
(گزارش: سوگند نیازمند - عکس: یاسمن ظهورطلب)