نگاه دیلی استار به منوچهر متکی و دیپلماسی تهران

 
مقاله ی دیلی استار ، چاپ بیروت ، در مورد آمیختگی دیپلماسی ایرانی با آداب و سنن ایرانی را  به قلم "دیوید اینیاتوس" در زیر بخوانید:

منوچهر متكي وزير خارجه ايران حتي در نيمة تابستان، كت و شلوار سه تكة يك ديپلمات سنتي را به تن دارد. ولي او با وفاداري به مقررات لباس پوشيدن بعد از انقلاب ايران كراوات نمي بندد. اين روزها چنين آميخته اي از نشان ها، تصوير فوري خوبي از سياست خارجي ايران است.

ايرانيان علائمي نشان مي دهند مبني بر اين كه مي خواهند با غرب گفت وگو داشته باشند  و حتي بر اين امر اشاره دارند كه آماده ی گفت و گوهاي جدي با شيطان بزرگ در واشنگتن هستند. ولي حتي در زماني كه از تعامل سخن مي گويند، نسبت به آن همچنان محتاط عمل مي كنند. ايرانيان تقريبا عشوه گر هستند: آنها دوست دارند جلب توجه كنند و از اين كه در مركز توجهات قرار گيرند لذت مي برند ولي كاملا آماده نیستند بله را بگويند.

چنين الگويي از پيام هاي آميخته ، در هفته گذشته عمق جديدي يافت به طوري كه متكي از دادن جواب بله يا خير به پيشنهاد جديدي براي گفت و گو در باره مسئله هسته اي ايران خودداري ورزيد. وزير خارجه در هفته گذشته اين اميد را افزايش بخشيد كه امكان دارد ايران به طرحي از سوي ايالات متحده و ديگر اعضاي دائم شوراي امنيت سازمان ملل پاسخ مثبت بدهد در حالي كه به عنوان مقدمه اي براي شروع مذاكرات، ايران موافقت كند به توسعه برنامه هسته اي خود نپردازد و آمريكا و شركاي آن قبول كنند تحريم هاي اضافي اعمال نكنند.

ولي به گفته شخصي كه نامه ی مزبور را خوانده است، متكي در نامه اي سه صفحه اي به خاوير سولانا ديپلمات ارشد اتحاديه اروپا تنها يك "پاسخ كلي" مبهم به پيشنهاد "تعليق براي تعليق" ارائه داد. براي روشن شدن اين وضعيت، قرار است نشستي بين سولانا و سعيد جليلي مذاكره كننده هسته اي ايران در اواخر جولاي (تیرماه)برگزار شود.

ايران چه مسيري را دنبال مي كند؟ رهبران ايران خود احتمالا در اين مورد مطمئن نيستند. ولي بحث زنده اي در تهران وجود دارد به طوري كه تندروها مي گويند غرب ضعيف است و ايران بايد هر گونه مصالحه اي را رد كند و جناح واقع گراتر معتقد است كه اكنون زمان مناسب براي ايران است كه بر سر ميز مذاكره بيايد و دستاوردهاي خود را تحكيم بخشد. بر طبق تحليلي نوسط گروه "خانه پارسي" در شركت مشاوره "بوز آلن هميلتون" اين بحث در حال مطرح شدن در مطبوعات ايران و در اظهارات برخي از مقامات مي باشد. آنها "شكاف در حال گسترشي بين اردوگاه هاي درون نخبگان دولت و حمايت مردمي از مصالحه" را يادآور مي شوند.

متكي در مصاحبه اي در نيويورك در هفته گذشته و طي نشستي با گروهي از خبرنگاران نگاهي اجمالي به طرز تفكر ايران را ارائه داد. در اظهارات وي يك اعتماد به نفسي وجود داشت مبني بر اين كه ايران در خاورميانه دست بالا را دارد در حالي كه دشمنان آن يعني ايالات متحده و اسراييل دست پايين را دارند.

او به من گفت "روزگاري بود كه عبور يك كشتي جنگي آمريكايي مي توانست موجب تغيير دولت ها شود – آن گونه بود كه بسياري از مردم از ايالات متحده مي ترسيدند. ولي امروز آمريكا 150 هزار نيرو در عراق دارد و نمي تواند امنيت عراق يا حتي امنيت نيروهاي خودش را تأمين كند."

وزير خارجه ايران تهديد اقدام نظامي آمريكا يا اسراييل را دست كم شمرد. او گفت صحبت از حمله آمريكا صرفا يك "جنگ رواني" است. او به خبرنگاران گفت در مورد اسراييل پس از مشكلاتي كه بعد از جنگ لبنان در سال 2006 براي آن به وجود آمد، "امكان اين كه دولت اسراييل يك بار ديگر در منطقه حمله كند تقريبا صفر است." شايد مضحك آن كه ايرانيان به منطق آمريكا اطمينان مي كنند – و معتقد هستند كه حمله به ايران براي دولت بوش در حالي كه تعداد زيادي از نيروهاي آمريكايي در عراق و افغانستان آسيب پذير هستند، يك حماقت است.

وقتي متكي را تحت فشار قرار دادم و پرسيدم كه اكر رييس جمهور بعدي (آمريكا) پيشنهاد گفت وگوهاي گسترده را ارائه داد، ايران چگونه واكنش نشان مي دهد، او محتاطانه پاسخ داد و گفت وي به عنوان سفير پيشين ايران در ژاپن نسبت به نگرش ژاپني مبني بر پيمودن با دقت آب هاي ناشناخته احترام مي گذارد. وي اظهار داشت عدم اعتماد عظيمي بين ايران و آمريكا وجود دارد و بنابراين در مورد اين كه ديپلماسي چه موفقيتي مي تواند داشته باشد، واقع گرا بودن حائز اهميت است.

برخي از ميانه روهاي ايران به من گفته اند كه دوست دارند شاهد گفت و گوهاي گسترده راهبردي بين دو كشور باشند، چيزي همانند گفت و گوهاي موفقيت آميز هنري كسينجر با چيني ها در سال 1971. ولي متكي هشدار داد در حالي كه ساده است كه بگوييم "بياييد بنشينيم و در باره همه چيز صحبت كنيم" ولي امكان دارد چنين نگرشي موجب ايجاد تعارف ديپلماتيك شود - كه اين اصطلاح ايراني براي مؤدب بودن است كه طي آن مردم با حرفي كه مي زنند فقط مي خواهند مؤدب باشند. به نظر مي رسيد كه او فرآيندي را ترجيح مي دهد كه طي آن دو طرف در ابتدا در باره يك يا دو مسئله مهم صحبت كنند و سپس اگر پيشرفتي حاصل گرديد، گفت و گوهاي وسيع تر را شروع نمايند.

متكي در يك مقطع گفت "اولين كلمه اي كه به ديپلمات ها ياد داده مي شود كلمه مصالحه است."

ولي براي يك ايران مغرور، خشن و فوق العاده مطمئن به خود، به نظر مي رسد اولين كلمه در حال حاضر كلمه "شايد" باشد. ياد گرفتن كلمه "بله" مدت زيادي طول خواهد كشيد.