از معدن‌کاری تا میدان تیر: بزرگترین "غار دژ" جهان را دارند از بین می برند! (+فیلم)

قرن‌ها صدای چکاچک شمشیرها و نعره مردان و زنانی که به خاک می‌افتادند و حالا صدای ماشین‌آلات معدن کاوی؛ گویا سرنوشت غار دژ اسپهبد خورشید، با ناامنی و ناآرامی گره خورده است. این اثر ملی که بر کوه لاپ کمر قرار گرفته، یکی از بزرگترین غارهای جهان است که دژی برآمده از دوره ساسانیان دارد. با این‌حال طی چند‌سال گذشته، فعالیت معدن کاوی در زیر آن موجبات تخریب و از میان برداشتن منظر فرهنگی‌اش را فراهم کرده‌است.

به گزارش عصر ایران، اسپهبدان، والیان و حاکمان دست‌نشانده ساسانیان بودند که در ایالت طبرستان یا همان مازندران امروزی حکومت می‌کردند. پس از حمله اعراب به ایران، طبرستان به دلیل مناطق صعب‌العبور و کوهستانی، جزء آخرین نقاط ایران بود که گرفته شد.

طبق روایات تاریخی، در قرن دوم هجری، عباسیان بارها به این منطقه لشگر کشی کردند اما موفق به فتح آن نشدند. در آن زمان اسپهبد خورشید، حاکم طبرستان بود، پس او را فریب دادند و به طبرستان وارد شدند.

اسپهبد خورشید، خانواده‌اش را به همراه سربازان زیادی به غار دژی برد که امروز به اسپهبد خورشید شهرت دارد، و خود برای تهیه سپاه رفت. جنگ به زیر پای غار کشیده شد و دو سال و اندی ادامه داشت اما غار دژ سقوط نکرد. پس لشکر عباسیان با مسموم کردن آب ورودی غار، یک به یک سربازان را کشتند و خانواده اسپهبد خورشید را اسیر کردند.

هنگامی که خبر اسارت به گوش خورشید رسید، خود را با زهر کشت. اما پس از او اسپهبد ونداد دوباره غار را آزاد کرد و لشگر عباسیان را چندبار در پای غار شکست داد. مازیار هم با بالا رفتن از غار، بقایای دژ را مرمت کرد و بارها با لشگر اعراب جنگید. سال‌های پس از آن هم عایشه، زنی راهزن با دار و دسته‌اش در غار پناه گرفتند و راهزنی کردند. شاید از آن روست که به این غار طاق عایشه هم می‌گویند.

غار دژ اسپهبد خورشید دارای معماری اعجاب‌انگیزی است. پلکان‌های ورودی، برج‌های نگهبانی، سکو‌ها، صفه‌ها و مسیرهای دسترسی آن به طرز شگفت‌انگیزی روی سطح صاف دهانه غار که دیواره‌ای ۸۰ متری است بنا شده. از آن جهت دژِ غار اسپهبد خورشید را یکی از عجایب معماری ایران می‌دانند. هنوز بخش‌هایی از این دژ باقی‌مانده که از‌ آن جمله آب‌انبارها و فضاهای داخلی است. ولی این‌همه در معرض خطرند. خطر معدن‌کاوی.

معدن‌کاران، مجوزهای لازم خود را در دولت احمدی‌نژاد دریافت و کندن پایِ کوه لاپ‌کمر را آغاز کردند. بسیاری از کارشناسان معتقدند در آن زمان سازمان میراث فرهنگی، کوتاهی کرده و جلوی چنین مجوز مخربی را نگرفته‌است.

حالا اما تلاش می‌شود معدن‌کاری در زیر دژ اسپهبد خورشید متوقف شود، اما هنوز نتیجه بخش نبوده‌است. از سوی دیگر، سرپرست هیات بررسی و مستند‌سازی این غار دژ می‌گوید که بخشی از معدن کاری تا روی محوط‌ه‌های باستانی زیر غار هم ادامه داشته و اکنون در حال کندن خاک‌های باستانی هستند.

از این‌ها گذشته یک خطر دیگر هم غار دژ را تهدید می‌کند. یک میدان تیر درست زیر پای غار است و هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

در رابطه با غار دژ اسپهبد خورشید و خطراتی که آن را تهدید می‌کند، گزارشی ساخته شده که می‌توانید آن را ببینید.