پيچيدگي‌هاي قيمت نفت و نقش بازيگران

روزنامه آفرینش نوشت:

قيمت نفت در بازار جهاني همواره دستخوش سياست‌ها و برنامه‌هاي استراتژيك قدرت‌هاي بزرگ در عرصه جهاني بوده است. شايد گفته شود كه نقش توليدكنندگان نفت در بازارجهاني تعيين كننده خواهد بود، اما در رد اين فرضيه بايد اذعان داشت كه قدرت‌هاي جهاني با سياست گذاري‌هاي همه جانبه و نوع وابسته سازي توليدكنندگان، يا تحت فشار گذاشتن آنها، آنطور كه مقتضي اهداف و خواسته‌هايشان مي‌باشد، قيمت نفت را بالا و پايين مي‌كنند.

هنوز قيمت‌هاي 120 دلاري براي هربشكه نفت در ذهن مردم هست و انقدر زماني از آن نگذشته است، اما مشاهده كرديم كه با ورود آمريكا به عرصه توليد نفت و سياست‌هاي مالي اين كشور در حوزه انرژي، چگونه قيمت نفت را تا مرز 30 دلار و پايين تر آن كشاند تا عملاً نقش توليدكنندگان نفت در اين چرخه خنثي و بي تاثير گردد.

اين خنثي شدن نقش توليدكنندگان، به دلايل پيچيدگي سياست‌هاي موجود در روابط آنها با قدرت‌هاي بزرگ همچون آمريكا مي‌باشد. درحال حاضر بزرگترين توليدكنندگان نفت جهان عربستان و روسيه هستند كه هركدام بيش از10 ميليون بشكه در روز توليد مي‌كنند. عربستان از يكسو نظام سياسي و حاكميت خود را وام دار حمايت‌هاي آمريكا مي‌داند و عملا در صفحه شطرنجي قرار گرفته است كه نمي‌تواند نفت را به عنوان ابزاري براي افزايش درآمد خويش قلمداد كند.

ازسوي ديگر روس‌ها نيز به سبب نياز مبرم به درآمد نفتي نمي‌توانند سياست فريز نفتي را به سبب كسري بودجه داخلي و وجود مازاد توليد در بازار جهاني از سوي ديگر توليدكنندگان، در پيش گيرند و از اين طريق قيمت نفت را افزايش دهند.باتمام اين اوصاف دو كشورعربستان و روسيه درحاشيه اجلاس G20 تفاهم نامه‌اي را امضا كردند كه پيرو آن طرح هدفمند فريز نفتي را به اجرا گذارند. البته دراين طرح نقش ايران را نمي‌توان ناديده گرفت.

درحال حاضر ايران توليد نفت خود را به شرايط پيش از تحريم‌ها رسانده واز توليد 3 ميليون 800 هزار بشكه عبور كرده است. اين روند افزايشي ايران به مذاق سعودي‌ها خوش نيامده و آن را برخلاف سياست‌هاي اوپك و فريز نفت مي دانند.

گويا روس‌ها به عنوان ميانجي نفتي قصد تعادل و بالانس خواسته‌ها ميان ايران و عربستان را دارند. به همين سبب وزير انرژي روسيه اعلام كرده است كه ايران حق دارد به سطح توليد قبل ازتحريم‌ها برسد. اما نكته اصلي اينجاست كه قيمت نفت نه با توقف روند توليد نفت ايران درست خواهد شد و نه با امضا تفاهم نامه براي حركت به سمت طرح فريز نفتي.

بلكه شير قيمت نفت در آن سوي آب‌هاي آتلانتيك و بنابر نوع استراتژي سياسي و اقتصادي آمريكا كم و زياد مي‌شود. آمريكا طي سال‌هاي اخير با افزايش توليد نفت خود را از واردات وابسته آزاد كرده و علاوه بر ميزان نياز به مازاد توليد نيز دست يافته است. به عبارتي آمريكا مي‌تواند در بازارجهاني كمبود احتمالي نفت از سوي توليدكنندگان را جبران كند و مانع از تنش قيمت در بازار‌انرژي گردد.

اين اهرم انرژي دردست آمريكا به قدري قوي و موثر واقع شده است كه از يكسو كشورهاي حاشيه خليج فارس و ديگر اعضاي اوپك را كنترل كرده و ازآن مهمتر برگ برنده‌اي در مقابل روس‌ها در دست دارند كه تمام مناسبات اقتصادي آنها را برهم زده‌اند.

طي دوسال اخير اقتصاد روسيه با فشارها و تحريم‌هاي گسترده‌اي از سوي آمريكا و غرب مواجه شد كه به موجب آن ارزش پول ملي اين كشور بيش از40 درصد در مقابل دلار سقوط كرده است. ازآنجا كه اقتصاد روس‌ها به درآمدهاي نفتي وابسته است باكاهش 70 درصدي قيمت نفت، به سمت همكاري با ديگر كشورهاي توليد كننده همچون ايران و عربستان روي آورده‌اند.

درحال حاضر آمريكا با پهن كردن شطرنج اقتصادي خود و بازي با مهره‌هايي همچون نفت و تحريم‌هاي مالي، توانسته است فشار سنگيني بر روسيه وارد سازد و بدون هيچ تنش و هزينه اضافي اين كشور را دچار ضعف در اقتصاد داخلي نمايد. از سوي ديگر آمريكا با به دست گرفتن نبض بازار نفت توانسته است از خودسري‌ها و اقدامات احتمالي از سوي توليدكنندگان به خصوص اعراب جلوگيري نمايد. هرچند كه نفت تنها ابزار كنترلي حكومت‌هاي عربي خليج فارس نيست، اما هرگونه اقدامات آنها در راستاي تغيير روند توليد و قيمت نفت از سوي آمريكا كنترل مي‌شود و با ابزارهاي ديگر سياسي و اقتصادي آنها را به مسير قبل باز مي‌گرداند.

نتيجتاً پيچيدگي قيمت نفت و نقش بازيگران موثر درآن را بايد درنوع حركت آمريكا به سمت يك قدرت توليد كننده نفت دانست كه با به دست گرفتن ابزارها و اهرم‌هاي مختلف سياسي و اقتصادي، بازار جهاني انرژي را به سمت و سوي مورد نظر خود هدايت كند و اين مي‌تواند در دراز مدت خطري براي توليد كنندگان بزرگ نفت تلقي گردد.