۱۰ فروردين ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۸:۰۰
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۵۱۴۹۴۶
تاریخ انتشار: ۱۳:۰۱ - ۱۲-۱۰-۱۳۹۵
کد ۵۱۴۹۴۶
انتشار: ۱۳:۰۱ - ۱۲-۱۰-۱۳۹۵
«آیت‌الله شرعی»، مدیر سابق حوزه‌های علمیه خواهران کشور صبح روز یکشنبه (۱۲ دی) به دلیل عارضه بیماری درگذشت.

حجت‌الاسلام والمسلمین صالحی، نوه مرحوم آیت‌الله شرعی در گفت‌وگو با ایسنا، درگذشت مدیر سابق حوزه‌های علمیه خواهران و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را تایید کرد.

آیت‌الله محمدعلی شرعی صبح امروز در سن ۸۱ سالگی در مشهد مقدس دار فانی را وداع گفت.

تولد و دوران کودکی

آیت الله حاج شیخ محمد علی شرعی در اسفند ماه ۱۳۱۴خورشیدی در داراب فارس دیده به جهان گشود. خانواده ایشان بخاطر تقوی و عشق و علاقه به اهل بیت (علیهم السلام ) از محبوبیت خاصی در میان اهالی داراب برخوردار بود. پدرش مرحوم آیةالله حاج شیخ غلامحسین شرعی شیرازی که از علمای بزرگ و مبارز آن نواحی محسوب میشد تحصیلات خود را در نجف ادامه داده بود و پس از بازگشت به ایران ابتدا در داراب و بعد از چندی در قم ساکن گردید.

 مرحوم آیةالله حاج شیخ غلامحسین در قم نیز از اهتمام به تحصیل باز نماند و از محضر اساتیدی همچون آیات عظام مرحوم خوانساری، مرحوم صدر و مرحوم بروجردی بهره فراوان برد و تا پایان عمر به تدریس علوم حوزوی اشتغال داشت. عشق و علاقه این بزرگمرد به اهل البیت (علیهم السلام ) بویژه حضرت اباعبدالله الحسین (ع) زبانزد خاص و عام بود و در مصائب آن حضرت بسیار بی تابی مینمود بگونهای که صفحات جلد دهم کتاب بحارالانوار که در باره حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است با قطرات اشک ایشان درآمیخته است. از وی چند مرثیه و منقبت به زبان فارسی و عربی بر جای مانده است.

حضرت آیةالله حاج شیخ محمدعلی شرعی در دامان چنین پدری پرورش یافت و در نخستین ماههای زندگی به همراه پدر در زمان مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری و همزمان با فشار و اختناق حکومت رضاخان از داراب به قم آمدند.

دوران تحصیل

آیةالله حاج شیخ محمدعلی شرعی در پنج سالگی شروع به آموختن قرآن نمود و پس از آن گلستان سعدی و بخشی از کلیله و دمنه را نزد مرحوم حاج شیخ علی انصاری «دشتی» فرا گرفت سپس شرح امثله و صرف میر را نزد مرحوم حجةالاسلام والمسلمین آقا سید محمود یثربی آموخت. با تشویق و ترغیب پدر دانشور خود تمام نصاب الصبیان و تهذیب المنطق را حفظ نمود و عموم مطالب صمدیه و الفیه را نیز به خاطر سپرد سپس سیوطی را نزد حاج شیخ احمد زرندی و حاج شیخ حسین مؤمن شیرازی فرا گرفت و بخشی از مغنی را نزد آقای ربانی خراسانی که از شاگردان مبرز مرحوم ادیب نیشابوری بود و معانی و بیان را از حاج شیخ رحمةالله فشارکی آموخت. 

علاقة به ادبیات بویژه درک دقیق و درست از شعر و کاربرد آن در نشر مفاهیم مذهبی و اخلاقی موجب گرایش و بزرگداشت وی از هنر منظوم متعهد گردید و در این رویکرد که تا هم اکنون باقی است باید تأثیر قریحة ادبی و علاقه و توجه پدر وی ـ مرحوم آیةالله حاج شیخ غلامحسین شرعی ـ را به شعر و فنون ادبی موثر دانست و لذا در تابستان برخی از سالها که به مشهد مقدس میرفت و از محضر علمی و ادبی زنده یاد مرحوم ادیب نیشابوری بهره میبرد.

آیةالله حاج شیخ محمدعلی شرعی شرح لمعه را نزد آیةالله ستوده و آیةالله شب زندهدار و بخشی از آن را نزد پدر خود فرا گرفت وی چندی نیز آداب و فنون مناظره را به شیوه متکلمان در معیت آیةالله طاهری خرم آبادی و حجةالاسلام شهید حق دان و حجةالاسلام مرعشی از محضر آیةالله شب زندهدار آموخت و پس از فراگیری شرح تجرید از آیةالله شیخ ابوالحسن شیرازی، از درس آیةالله تقدیری برای آموختن شرح منظومه استفاده نمود. سپس قسمتی از رسائل و مکاسب را از محضر آیةالله مشکینی و بخشی از کفایه را نزد آیةالله منتظری و بیشتر آن را از آیةالله سلطانی و آیةالله حرم پناهی آموخت. با اتمام این دوره در درس خارج حضرت امام خمینی (قدس سره) حضور یافت و مسائل مستحدثه را از محضر ایشان فرا گرفت و همزمان در درس آیات عظام گلپایگانی و شریعتمداری و حاج شیخ کاظم فاروبی شرکت مینمود.

ایشان در طی سالهای تحصیلی خود با بسیاری از شخصیتهای علمی و سیاسی مراوده و دوستی داشتند که از آن جمله میتوان به حضرات آیات احمدی میانجی، سیدمهدی روحانی، راستی کاشانی، مظاهری اصفهانی، عندلیب شیرازی، شیخ حسین امراللهی و مرحوم آیةالله صدرالدین حائری شیرازی و برادر ایشان آیةالله محی الدین و نیز آیةالله مجدالدین محلاتی اشاره کرد. دامنة ارتباطات مردمی آیةالله شرعی تا اقصی نقاط کشور گسترده است.

ایشان با بسیاری از تجار متدین، کارمندان شریف و جوانان فعال و حق طلب از هر قشر و طبقهای ارتباط فکری و عقیدتی داشت که غالباً به صمیمیت وی و ارادت آنها منتهی میگردید. در این راه و روش به عنوان عالمی روحانی و مبارزی پرتلاش علیه نظام منحوس پهلوی با عده کثیری از علمای بزرگ شهرستانها ارتباط و آشنایی پیدا نمود همچنان که رشته مودّت میان وی و عموم دوستان پدرش ـ مرحوم آیةالله حاج شیخ غلامحسین شرعی ـ برقرار ماند که از آن جمله میتوان به دوستی و مراودة وی با آیةالله حاج شیخ محمدرضا کاظمی در کرمانشاه و آیةالله سیداسماعیل هاشمی در اصفهان اشاره نمود.

فعالیتهای علمی و فرهنگی

آیةالله حاج شیخ محمدعلی شرعی از معدود دانشوران حوزوی است که عمر با برکت وی در نشر و گسترش معارف خاندان عصمت و طهارت : و ارائه خدمات گوناگون فرهنگی، علمی، سیاسی و اجتماعی و تربیتی سپری شده است که در این قسمت به برخی از تلاشهای علمی و فرهنگی این روحانی خستگی ناپذیر اشارهای گذرا خواهیم داشت. وی تدریس علوم حوزوی را از اولین سالهای طلبگی خود آغاز نمود و در این راه از تدریس هیچ درسی استنکاف نورزید. سیوطی، مغنی، حاشیه ملاعبدالله، لمعه، معالم الاصول و اصول مظفر و...

را به شیوة علمای سلف صالح تدریس نمود و برای تربیت شاگردان و طلبههای فاضل، مبارز، با اخلاق ازانجام هیچ تلاشی رویگردان نبود. وی به خوبی میدانست که نیروی انسانی در هر جامعهای برترین و مهمترین سرمایة ارتقا و اعتلای آن است بنابراین تمام تلاش خویش را برای فراهم نمودن شرایط مساعد تربیت بکار گرفت و پس از بازسازی مدرسة رضویه با پیشنهاد شهید آیةالله قدوسی به اداره آن همت گماشت تا گوشهای از نابسامانیهای آموزشی و درسی طلاب را سامان دهد.

 از جمله فعالیتهای ایشان در مدرسه رضویه افزون بر ارائه یک سیستم منظم آموزشی، برگزاری سلسله جلسات علمی و اعتقادی بود. آیةالله شرعی پس از آشنایی با مرحوم شهید مطهری در زندان ساواک به همراه تنی چند از فضلای حوزه توانست مقدمات حضور و تدریس ایشان را در قم و در مدرسه رضویه فراهم آورد. سلسله دروس اعتقادی و فلسفی شهید مطهری دو روز در هفته برگزار میگردید. این درسها که با استقبال کم نظیر طلاب قم مواجه میشد پاورقیهای جلد چهارم و پنجم کتاب «روش رئالیسم» را تشکیل می دهد.

آیةالله شرعی با توجه به لزوم ایجاد تشکیلات منسجم در حوزههای علمیه برای ارتقای وضعیت علمی و آموزشی طلاب و فراهم نمودن زمینههای لازم در مبارزه با رژیم طاغوت، مدیریت مدرسه رضویه را بر عهده گرفت و سالهای متمادی در آنجا به کار و تلاش پرداخت.

 در آن ایام جریانهای انحرافی وابسته به سیاستهای فرهنگی غرب و وهابیت قصد داشت با نفوذ به حوزههای علمیه اذهان طلاب جوان را منحرف سازد تا بتواند از آنها در مقاصد گوناگون استفاده نماید. این جریانها توسط برخی روحانی نمایان در مدرسه رضویه رخنه کرده بود. آیةالله شرعی با هوشیاری و اشراف کامل، به مبارزه غیر علنی با آنها پرداخت و با بر پایی جلسات مناظره از فضلایی همچون آیةالله مصباح یزدی و حجج اسلام حاج شیخ محمدرضا آشتیانی و حاج شیخ جعفر امامی استفاده نمود تا شبهات ایجاد شده را پاسخ گویند. این جلسات به قدری مفید و جذاب بود که تحسین بسیاری از اساتید حوزه را برانگیخت. آیةالله شرعی پس از رفع شبهات از اذهان طلاب جوان به طرد و تصفیه عناصر التقاطی همت گماشت و مدرسه رضویه را از این بلیّه رهایی بخشید.

در بررسی خدمات گوناگون آیةالله شرعی باید مجموعة آنها را در دو دورة قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه قرار داد. اعتقاد راسخ وی به حقانیت مکتب اهل البیت (علیهم السلام ) و پیروزی حق بر باطل در فرجام امور، رویکردی آینده شناسانه را به وی ارزانی داشته که براساس آن به بسیج تمامی نیروها و امکانات جامعه برای اعتلای کلمة حق و امحاء باطل کوشیده است و در راه تحقق آرمانهای الهی و حفظ و گسترش ارزشهای دینی به انجام هر گونه خدمت و قبول هر رنج و مصیبتی دل میسپارد. 

زندانی شدن در زندانهای ساواک، تلاش در هماهنگ سازی نیروهای طرفدار حق، ایجاد امکانات رفاهی و آموزشی برای آحاد مردم، تشویق و ترغیب قشرهای گوناگون به دفاع از اسلام و انقلاب اسلامی، شهادت فرزندش حجةالاسلام شهید محمدتقی شرعی در جبهه های جنگ تحمیلی و... مجموعهای از عملکردهای باورمند وی را نشان میدهد. بارزترین ویژگی آیةالله شرعی را باید در امیدواری و امیدبخشی نسبت به تحقق وعدههای الهی دانست و ظلم ستیزی وی را نیز همدوش آن دید.

فعالیت های سیاسی

آیة‌الله‌ حاج‌ شیخ‌ محمد علی‌ شرعی‌ را می‌توان‌ یکی‌ از چهره‌های‌ سیاسی‌ و فرهنگی‌ معاصر دانست‌. جمع‌آوری‌ مجموعه‌ای‌ از خاطرات‌ این‌ دانشی‌ مردنستوه‌ می‌تواند بسیاری‌ از زوایای‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ دیروز و امروز ایران‌ اسلامی‌ را آشکار سازد. مبارزه‌ مداوم‌ وی‌ بر علیه‌ نظام‌ طاغوت‌ موجب‌ شد تا در عاشورای‌ سال‌ ۱۳۴۲ که‌ برای‌ تبلیغ‌ به‌ مشهد اردهال‌ رفته‌ بود توسط‌ ژاندارمری‌ دستگیر و برای‌ بازجویی‌ به‌ نراق‌ منتقل‌ گردد. 

پس‌ از چندی‌ وی‌ را در ساواک‌ قم‌ مورد بازجویی‌ قرار دادند. سپس‌ به‌ پادگان‌ عشرت‌آباد فرستادند و چندی‌ او را در زندان‌ انفرادی‌ نگه‌ داشتند. پس‌ از انتقال‌ به‌ بند عمومی‌ زندان‌ از محضر عالمان‌ مبارزی‌ چون‌ آیة‌الله‌ بهاءالدین‌ محلاتی‌، آیة‌الله‌ خادمی‌ اصفهانی‌، آیة‌الله‌ قاضی‌ تبریزی‌ و... استفاده‌های‌ فکری‌ و معنوی‌ نمود. آیة‌الله‌ شرعی‌ از زندان‌ پادگان‌ عشرت‌ آباد به‌ زندان‌ شهربانی‌ تهران‌ منتقل‌ گردید. 

در ایام‌ پانزدهم‌ خرداد این‌ زندان‌ محل‌ بازداشت‌ اهل‌ منبر و وعاظ‌ معروفی‌ همچون‌ حضرات‌ آیات‌ شهید مطهری‌، شهید هاشمی‌ نژاد، مرحوم‌ فلسفی‌ وآیة‌الله‌ مکارم‌ شیرازی‌ و... بود. آشنایی‌ آیة‌الله‌ شرعی‌ در این‌ زندان‌ با شهید مطهری‌ ثمرات‌ بسیاری‌ برای‌ نهضت‌ و مردم‌ را در پی‌ داشت‌. وی‌ در این‌ ایام‌ با برخی‌ از دوستان‌ خود روزنامة‌ «انتقام‌» و «بعثت‌» را چاپ‌ و منتشر می‌نمود که‌ ماهیتی‌ سیاسی‌ داشت‌ و مسائل‌ مهم‌ آن‌ روزها را تحلیل‌ می‌کرد تا حوزه‌ و روحانیت‌ را از آنچه‌ در اطرافشان‌ رخ‌ می‌داد آگاه‌ نماید.

در ادامه‌ اینگونه‌ فعالیتهای‌ سیاسی‌ بود که‌ آیة‌الله‌ شرعی‌ توانست‌ با تهیه‌ یک‌ دستگاه‌ چاپ‌ و تکثیر، سخنرانیهای‌ مرحوم‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) را در میان‌ افراد انقلابی‌ منتشر سازد که‌ یکی‌ از شاخص‌ترین‌ این‌ موارد چاپ‌ و نشر سخنرانی‌ مشهور حضرت‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) در پانزدهم‌ خرداد سال‌ ۴۲ می‌باشد. پس‌ از موضع‌گیری‌ صریح‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) در برابر کاپیتولاسیون‌، آیة‌الله‌ شرعی‌ با همکاری‌ حجة‌الاسلام‌ سیدمحمود دعایی‌ اعلامیه‌ آن‌ مرجع‌ نستوه‌ را در اندک‌ زمانی‌ چاپ‌ کرد و در کمترین‌ زمان‌ ممکن‌ به‌ صورت‌ هماهنگ‌ در سراسر کشور توزیع‌ نمود. پی‌گیری‌ ساواک‌ برای‌ جستن‌ عاملان‌ این‌ حرکت‌ انقلابی‌ منجر به‌ بازداشت‌ آیة‌الله‌ شرعی‌ و جمعی‌ از فضلا گردید.

وی‌ را ابتدا به‌ زندان‌ قزل‌ قلعه‌ و سپس‌ به‌ زندان‌ قصر منتقل‌ نمودند. در گیرودار همین‌ دستگیری‌ بود که‌ مأموران‌ ساواک‌ به‌ سرکردگی‌ جلاد معروف‌ آن‌ یعنی‌ سرهنگ‌ ازغندی‌ به‌ خانة‌ آیة‌الله‌ شرعی‌ یورش‌ بردند. جلاد ساواک‌ قصد ورود به‌ اطاقی‌ را داشت‌ که‌ زنان‌ خانواده‌ در آن‌ حضور داشتند و می‌کوشیدند تا اسناد مربوط‌ به‌ روحانیون‌ مبارز را برای‌ مصون‌ ماندن‌ از این‌ هجوم‌ ناگهانی‌ به‌ منزل‌ همسایگان‌ منتقل‌ نمایند. 

سرهنگ‌ ازغندی‌ که‌ قصد داشت‌ با ایجاد ارعاب‌ وارد اطاق‌ شود با فریاد و سیلی‌ خشم‌ آهنگ‌ آیة‌الله‌ شرعی‌ روبرو شد. همین‌ ابراز شجاعت‌ موجب‌ شد تا فرصت‌ کافی‌ برای‌ پنهان‌ سازی‌ اسناد انقلابی‌ فراهم‌ آید. شهید حجة‌الاسلام‌ محمدتقی‌ شرعی‌ در سالها بعد می‌گفت‌: من‌ شجاعت‌ و شهامت‌ را از آن‌ سیلی‌ که‌ پدرم‌ در حال‌ اسارت‌ به‌ جلاد ساواک‌ نواخت‌، آموختم‌

آیة‌الله‌ شرعی‌ در ایام‌ هجرت‌ حضرت‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) به‌ نجف‌ اشرف‌ به‌ سوریه‌ رفت‌ تا از آنجا به‌ عراق‌ برود و به‌ دیدار امام‌ (قدس‌ سره‌) نائل‌ شود. هدف‌ وی‌ از این‌ سفر پرسش‌ از امام‌ (قدس‌ سره‌) در باره‌ شرکت‌ در انتخابات‌ و چگونگی‌ برخورد با این‌ موضوع‌ در ایران‌ بود. 

وی‌ که‌ نتوانسته‌ بود ویزای‌ عراق‌ را تحصیل‌ نماید پرسش‌های‌ خود را در سوریه‌ در یک‌ نوار ضبط‌ نموده‌ و آن‌ را به‌ همراه‌ نامه‌ای‌ که‌ با همفکری‌ آیة‌الله‌ سیدمنیرالدین‌ حسینی‌ در قم‌ تهیه‌ و برای‌ انتقال‌ به‌ سوریه‌ در یک‌ دستگاه‌ رادیو جاسازی‌ شده‌ بود توسط‌ آقای‌ علی‌ جنتی‌ فرزند آیة‌الله‌ جنتی‌ به‌ دست‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) در عراق‌ رسانید و پس‌ از مدتی‌ کوتاه‌ پاسخ‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) را مبنی‌ بر تحریم‌ انتخابات‌ دریافت‌ نمود. آیة‌الله‌ شرعی‌ با شروع‌ سلسله‌ دروس‌ ولایت‌ فقیه‌ توسط‌ مرحوم‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) در نجف‌، مجموعة‌ نوارهای‌ این‌ دروس‌ را پس‌ از انتقال‌ به‌ قم‌ با جمعی‌ از دوستان‌ مورد مطالعه‌ و مباحثه‌ قرار داده‌ آن‌ را منتشر ساختند.

با شروع‌ انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ و هجرت‌ امام‌ (قدس‌ سره‌) از نجف‌ به‌ پاریس‌ ارتباط‌ تلفنی‌ وی‌ با امام‌ (قدس‌ سره‌) برقرار گردید و ایشان‌ مطالب‌ و نقطه‌ نظرات‌ بنیانگذار جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ را به‌ وسیله‌ یک‌ شبکه‌ گسترده‌ و سرّی‌ به‌ کلیه‌ علما و فضلای‌ مبارز در سراسر کشور منتقل‌ می‌نمودند. وی‌ در هماهنگ‌ سازی‌ علمای‌ بزرگ‌ شهرستانها با نهضت‌ اسلامی‌ تلاش‌ مضاعفی‌ را بکار بردند که‌ از آن‌ جمله‌ می‌توان‌ به‌ ملاقاتهای‌ ایشان‌ با آیة‌الله‌ ارباب‌ در اصفهان‌ اشاره‌ نمود.
ارسال به دوستان
وبگردی