انصراف یک فیلم از جشنواره فجر؛ از اعتراض سازندگان تا واکنش رئیس سازمان سینمایی

عصرایران - جشنواره فیلم فجر در تمامی ادوار خود با حاشیه‌های ریز و درشتی همراه بوده است؛ حاشیه‌هایی که گاه از سر قصور جشنواره و دست‌اندرکارانش ایجاد شده و گاه تنها فعالیتی برای بهتر دیده شدن یک اثر بوده است.

گروه اول از حواشی جشنواره معمولا با انتقادات مربوط به شیوه‌های اجرایی، انتخاب فیلم‌ها و... مرتبط است و گروه دیگر به فعالیت رسانه‌ای سینماگران باز می‌گردد‌ که تلاش می‌کنند در هیاهوی فجر، بهترین شرایط معرفی را برای فیلم خود فراهم آورند و البته این موضوع در هر دوره و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی به شکلی بروز می‌کند.

دوره سی و پنجم جشنواره نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و در روزهای اخیر محمد خزاعی و پرویز شیخ‌طادی به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان فیلم سینمایی «امپراطور جهنم» از انتخاب نشدن فیلمشان برای بخش مسابقه به شدت انتقاد کرده و انصراف خود را از حضور در بخش غیررقابتی اعلام کردند.

در نگاه نخست، حق هر تهیه‌کننده و کارگردانی است که بخواهد فیلمش را در جشنواره‌ای نمایش دهد یا خیر و یا حتی به روند انتخاب که برخواسته از سلیقه‌ افراد است معترض باشد، ‌اما موضوع وقتی محل اشکال می‌شود که تهیه‌کننده فیلم تجربه حضور به عنوان دبیر جشنواره‌های فیلم فجر و مقاومت را در کارنامه کاری خود داشته باشد و به قواعد هیات‌های  انتخاب آگاه باشد.

نمونه نزدیک این اعتراض به دوره اخیر جشنواره فیلم مقاومت مربوط بود که تهیه‌کنندگان سه فیلم ارزشی «هیهات» با موضوع امام حسین (ع)،‌ »سیانور» با موضوع فعالیت منافقین در ابتدای انقلاب و «اروند» با موضوع شهدای غواص نسبت به روند انتخاب این جشنواره شدیدا معترض بودند و کمک هزینه اعطایی را بازگرداندند اما هیچ یک مدعی کج سلیقگی، ناپخته بودن، ترسو بودن و محافظه‌کار بودن هیات انتخاب یا دبیر جشنواره مقاومت نشدند.

گذر زمان نیز نشان داد که از بین این فیلم‌های رد شده، «سیانور» توانست نظر مخاطبان گسترده ای را جلب کند و نشان دهد که هیات انتخاب جشنواره مقاومت اشتباه کرده است.

به نظر می‌رسد «امپراطور جهنم» که با بودجه یک نهاد عمومی تولید شده است فارغ از ادعاهای فرامتن آن، باید دیده و سپس برچسب بخورد؛ وگرنه در سال‌های گذشته عادت شده است فیلم‌های تولیدی بعضی از نهادها و تهیه‌کننده‌ها خود به خود برچسب ارزشی بخورند و فیلم‌های عده دیگر، خود به خود برچسب ضدانقلابی.

باید به این نکته توجه داشت که همه مخاطبان جدی سینمای ایران خاطرات خوبی از تعداد انبوه فیلم‌های دفاع مقدسی یا انقلابی ضعیف که اتفاقا همگی آن‌ها توسط نهادهای عمومی و دولتی تولید شده‌اند ندارند. باید با صدای بلند اعلام کرد که اگر فیلم‌های اجتماعی در سینمای ایران یک بار ارزشیابی می‌شوند، فیلم‌های مدعی صیانت از ارزش‌های ملی و اسلامی باید چندین بار ارزشیابی شوند چرا که ضعف در آن‌ها نه تنها به سینما ضربه می‌زند بلکه باعث می‌شود مخاطب از این‌گونه آثار رویگردان شود؛ کاری که  بسیاری از فیلم‌های مدعی با سینمای دفاع مقدس کردند.

باید تهیه‌کننده محترم «امپراطور جهنم» پاسخ دهد که آیا خروج فیلمش از جشنواره سی و پنجم، تاکتیکی رسانه‌ای برای دیده نشدن فیلمی با بودجه فاخر است یا واقعا هیات انتخاب در روند ارزشیابی خود دچار ترس و محافظه‌کاری شده و ناتوان از درک ضروت‌های فرهنگی و اجتماعی بوده است. بدون شک پاسخ به این سوال به جز با دیدن فیلم (آن‌هم بدون برچسب‌های معمول) میسر نیست و بیرون کشیدن «امپراطور جهنم» از جشنواره، یکی از این دو گزینه را بیش از دیگری تقویت می‌کند؛ مخصوصا آنکه فیلم‌هایی مانند «ماجرای نیمروز»‌ و «ماه گرفتگی» به عنوان آثاری با محتوای ارزشی در بخش مسابقه جشنواره حضور دارند و البته فیلم دیگر ایشان با نام «پشت دیوار سکوت» نیز با همان ترکیب هیات انتخاب به بخش مسابقه راه یافته است.

حجت الله ایوبی ، رییس سازمان سینمایی نیز در واکنش به این اعتراض ها در کانال تلگرام خود نوشته است: «نامه ای را دریافت کردم که از من می خواهد که باور کنم که هفت شخصیت فرهیخته و نام آشنا یعنی دکتر حسین کرمی، دکتر طه مرقاتی، دکتر عماد افروغ، آقای جمال امید، آقای سیدضیا هاشمی، خانم نرگس آبیار، دکترمحمدعلی حسین نژاد ( باپوزش فراوان و عرض ادب و احترام به این عزیزان):

«کج سلیقه»،« ناتوان از درک ضرورت های فرهنگی و اجتماعی»، «ناپخته»، «ترسو»، «ضعیف»، «غافل» و «محافظه کارند». امپراطور جهنم هم باور نمی کند....»

باید این نکته را پذیرفت که در پایان جشنواره سی و پنجم فیلم فجر بهتر می توان در مورد عملکرد هیات انتخاب و فیلم های حاضر و غایب جشنواره نظر داد و و همانطور که محمد خزاعی و پرویز شیخ طادی در نامه‎شان به ایوبی ذکر کرده اند اگر هیات انتخاب جشنواره "با کج سلیقگی و بر اثر ناتوانی درک ضرورت های فرهنگی و اجتماعی و عدم تشخیص درست اولویت های مضمونی و موضوعی آثار، فیلم «امپراطور جهنم» را نادیده گرفته باشند" رسانه ها، منتقدان و اهالی سینما این اشتباه تاریخی را فراموش نخواهند کرد. شاید به رییس سازمان سینمایی به خاطر برخی عملکردهایش به خصوص در مورد عدم تعیین تکلیف فیلم های توقیفی انتقاداتی وارد باشد اما گذر زمان می تواند عملکرد تیم مدیریتی او در این دوره از جشنواره را قضاوت کند. تا زمان نمایش فیلم هایی که از سوی هیات انتخاب این دوره جشنواره رد شده اند باید صبر کرد و آنها را به نظاره نشست تا بهتر بتوان نظر داد.