"آستانه"، آغازي مبهم و نيازي حياتي

سرمقاله نویس روزنامه آفرینش در شماره امروز نوشت:

نمايندگان دولت سوريه و گروه هاي مخالف سوري از روز گذشته در "آستانه" پايتخت قزاقستان، پشت يک ميز نشستند تا مذاکرات خود را بعد از شش سال درگيري خونين آغاز کنند. اين نشست با نشست هاي سابق متفاوت است، به اين دليل که براي اولين بار ترکيه، حامي مخالفان و ايران و روسيه، بارزترين متحدان دمشق تنظيم کنندگان اين نشست محسوب مي شوند.

نشست "آستانه" در مقطع فعلي از دو بعد سياسي و نظامي قابل بررسي است. بايد توجه داشت كه اين نشست در مقطعي شكل گرفته است كه بسياري از قدرت‌ها و كشورهاي دنيا نسبت به آن سكوت كرده‌اند و همگان منتظر بدست آوردن فرصتي براي پيگيري منافع خود مي‌باشند. عربستان و اعراب به گونه‌اي معنادار درمورد اين نشست موضع گيري كرد‌ه‌ و چراغ خاموش تركيه را به عنوان نماينده خود در اين مذاكرات تلقي مي‌كنند. همچنين دولت آمريكا نيز كه درگير نقل و انتقال قدرت مي‌باشد، نسبت به اين نشست موضع گيري خاصي نداشته و حتي نسبت به دعوت روسيه براي شركت در مذاكرات آستانه، پاسخي نداده‌اند.

اما مواضع سياسي حاضران دراين مذاكرات بسياربا اهميت مي‌باشد، چراكه منافع پنج‌گانه‌اي مطرح است كه همراستا كردن آنها در يك قالب سياسي بسيار مشكل خواهد بود. ابتدا بايد بر منافع نظام سوريه و مردم اين كشور اشاره داشت. آنها خواستار آزادسازي كشورشان از وجود تروريست و فراگير شدن امنيت براي از سرگيري زندگي عادي هستند.

دوم بايد برموضع مخالفان سوريه پرداخت. اغلب آنها با خارج شدن از شاكله سياسي به گروه‌هاي نظامي مبدل شده‌‌اند كه هريك داعيه و مطالباتي نامعلوم بايكديگر دارند و نمي‌توان انتظار حركتي هماهنگ از آنها داشت. درحال حاضر مخالفان نظامي اعم از گروه‌هاي اپوزيسيون و ديگرتشكل‌هاي نظامي، به سبب از دست دادن برتري نظامي در سوريه حاضر به مشاركت جدي در مذاكرات سياسي نيستند و آن را فرصتي براي دادن امتياز به نظام بشاراسد قلمداد مي‌كنند.سومين وجه بررسي سياسي اين مذاكرات مربوط به نقش روس ها مي‌باشد. سوريه آخرين سنگر روسيه در خاورميانه است و براي مسکو بسيار مهم است که اين شريک خود را به بهترين وجه حفظ و آن را وجه المصالحه‌اي سياسي براي بازپس گيري سنگرهاي از دست رفته قرار دهد. از اين منظر، روسها تلاش مي کنند غير از بعد نمايش اقتدار که از طريق مداخله نظامي حاصل گرديد، قدرت نرم و ديپلماسي خود را نيز به کار برده و تصوير جديدي از خود براي کشورهاي خاورميانه و همسايگان نزديک در منطقه مشترک المنافع ترسيم نمايد تا اثرات سياست روسيه هراسي تا حدودي ترميم شود. تركيه چهارمين عامل تضاد منافع در مذاكرات آستانه مي‌باشد. ترك‌ها پس از به بن‌بست خوردن سياست‌ حمايت از مخالفان نظامي و تروريست‌ها متوجه شدند كه كارزار نظامي را به متحدان سوريه باخته‌اند. لذا پس از تنش‌هاي سنگين و قطع روابط با روسيه، ضمن تلطيف خواسته اصلي خود كه بركناري بشاراسد بود، دست دوستي و همكاري مجدد به روس‌ها دادند و فعلاً در چارچوب همكاري براي حل و فصل بحران سوريه وارد شده‌اند. اما بايد توجه داشت كه نقش تركيه در اين مذاكرات، حمايت از مخالفان در برابر حكومت سوريه مي‌باشد. به عبارتي تركيه به نمايندگي از اعراب و ديگر قدرت‌هاي پشت پرده حامي مخالفان نظامي دراين مذاكرات، به دنبال منافع سياسي مورد نظرش مي‌باشد.

اما آخرين وجه از بررسي منافع سياسي در سوريه متعلق به ايران است. ايران به عنوان بازيگر اصلي در حوزه ميداني جنگ سوريه تاثيرگذاري فراواني در روند تحولات و موفقيت‌هاي فعلي داشته است. اما به سبب رقابت‌ها و اختلافات منطقه‌اي با كشورهاي همسايه و از سوي ديگر نامطمئن بودن روسيه در روند تصميم گيري‌ها، بيشترين دغدغه را نسبت به تحولات سوريه داراست. ايران براساس يک تصميم راهبردي با تمام وجود در بحران سوريه وارد و مانع از فروپاشي سوريه و استيلاي گروه هاي تکفيري و افراطي و بهم خوردن نظم منطقه اي مورد نظر خود شده و در صحنه ميداني به جايگاه مهمي رسيده‌ است. لذا اهميت نتيجه مذاكرات سياسي براي ايران بيش از ديگر مذاكره كنندگان مي‌باشد و نمي‌توان انتظار داشت كه تهران با خواسته‌هاي سياسي ديگر رقبا همچون تركيه و احتمالا روسيه به راحتي كنار بيايد.

درجمع بندي و پيش‌بيني سياسي ازمذاكرات آستانه اين طور به نظر مي‌رسد كه تحول سياسي و ديپلماتيك مشخصي حاصل نگردد. اما وجه ديگراين مذاكرات بازمي‌گردد به ابعاد نظامي اين نشست. به عبارتي مذاكرات آستانه يك نشست نظامي است تا درآن طرف‌هاي درگير بتوانند به يك آتش بس هرچند موقت دست يابند.

درصحنه نبرد ارتش سوريه با توجه به پوشش هوايي روسيه و مستشاري ايران از جايگاه مناسبي برخوردار است. لذا دراين مذاكرات مي‌توانند به لحاظ نظامي حرفي براي گفتن داشته باشند و حتي امتيازگيري نمايند. برهمين اساس بايد مواضع به دست آمده را استحكام بخشيده و زمينه را براي عادي سازي امنيت و زندگي مردم فراهم سازد كه اين كار بسيار مشكلي است.

از سوي ديگر مخالفان سوري نيز به سبب شكست‌هاي اخير در صحنه جنگ نياز به فرصتي براي بازسازي توان و تقويت قواي خود دارند و اگر بخواهند به اين سبك به جنگ ادامه دهند قطعاً نيروهاي مدافع سوريه شكست‌هاي بيشتري را برآنها تحميل خواهند كرد. لذا مي‌توان انتظار داشت كه تنها دستاورد مذاكرات آستانه آتش‌بسي موقت باشد كه طرفين به آن رضايت دهند و زمينه‌اي براي برگزاري مذاكرات آتي ژنو گردد.

مسلماً پيش زمينه هرگونه مذاكرات و تحولات احتمالي سياسي در عرصه مذاكرات ميان مخالفان و حكومت سوريه، قطع درگيري‌ها و آتش بس خواهد بود. اگر اين مهم محقق گردد مي‌توان اميدوار بود تا درپروسه‌اي مدت دار زمينه تحولات سياسي در سوريه ايجاد گردد. درغير اين صورت جنگ فرسايشي و باتلاق سوريه همچنان از طرفين تلفات خواهد گرفت.