علی لاریجانی؛ استمرار میانه روی با مواضع فرهنگی

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- «لزومی ندارد برای چاپ هر کتابی اجازه گرفته شود زیرا ناشران مطمئنی در این عرصه فعالیت می کنند...واقعیت اثرگذاری فضای مجازی را باید بپذیریم...برخی از مطبوعات تولید فکر می کنند و خواندنی اند در حالی که بعضی دیگر تنها قابل ورق زدن اند...موانع تولیدات فرهنگی باید رفع شود.»

این عبارات نه سخنان رییس جمهور روحانی است نه رییس جمهوری اسبق و اصلاح طلب ایران. اظهارات وزیر کنونی و پیشین ارشاد یا سخن احمد مسجد جامعی هم نیست اگر چه آنها نیز همین دیدگاه را دارند اما سخن آنان نیست.

این سخنان را علی لاریجانی در دیدار اخیر با رضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرده و از نگاه واقع بینانه رییس مجلس به مقولات فرهنگی حکایت می کند.

برای درک اهمیت این نگاه باید به این نکته ها هم توجه کنیم: آقای لاریجانی تنها رییس مجلس نیست. بلکه به عنوان نماینده قم به قوه مقننه راه یافته است. شهری که کانون انتقاد از سیاست فرهنگی نوگرایانه و واقع بینانه بوده است.

از سوی دیگر آقای لاریجانی به عنوان رابط نهاد مرجعیت با حکومت نیز شناخته می شود و معمولا در انتخابات مجلس در قم از حمایت برخی مراجع و شماری از علمای این شهر برخوردار بوده و حداقل با بیوت مراجع ارتباط دارد. با این وصف می توان دریافت پاره ای انتقادات و حملات به وزارت ارشاد که در دوران علی جنتی بالا گرفت و دوباره نیز شنیده می شود بیش از آن که بار و بستر فقهی داشته باشد صبغه سیاسی دارد وگرنه رییس مجلس این گونه موضع نمی گرفت.

اگر رییس مجلس می خواست پرچم خود را بر اساس باد اصول گرایان به وزش درآورد بر اساس سخنان مکرر در مکرر و دل خواه آنان می توانست شعارهای باب میل اصول گرایان سر دهد و مثلا باید می گفت: «فضای مجازی فرهنگ ما را تهدید می کند. با آن برخورد کنید» اما به جای چنین سخنی از واقعیت اثرگذاری گفته است.

یا مثلا می گفت: «کتاب با تیراژ 500 نسخه هم خطرناک است و اساسا هر کتابی که نوشته می شود فرض بر این است که می خواهد ارکان عرش را به لرزه درآورد. بنابراین خیال خودتان را راحت کنید و به موجود مشکوکی به نام کتاب مجوز ندهید».

یا باید می گفت: «من از فلان فیلم خوشم نیامد و همراه خانواده نمی توان تماشا کرد. بنا بر این به این فیلم ها مجوز ندهید».

یا از سخنان اخیر رییس جامعه مدرسین استقبال می کرد و خواستار تعطیلی جشنواره موسیقی فجر می شد.

یا به رسم معهود به مطبوعات می تاخت اما علی لاریجانی هیچ یک از این سخنان را بیان نکرده چون در مقام سیاست مدار آشنا با فرهنگ نمی تواند حرفی بزند که با اقتضائات گریز ناپذیر دنیای مدرن سازگار نباشد.

این که آقای لاریجانی می گوید ناشر برای هر کتاب نباید نیاز به کسب مجوز داشته باشد نیز از سر واقع نگری است. چون خود ناشر یک بار مجوز گرفته و مسوولیت بر عهده دارد. مگر مدیر یک نشریه بابت هر مقاله و هر شماره مجوز می گیرد؟ همین نوشته یا مانند آن را شاید ده ها هزار نفر بخوانند و با بازنشر در سایت ها و گروه های تلگرامی سر به صدها هزار هم بزند. اما مگر بابت هر نوشته مجوز اخذ می شود؟

کتاب، نیز می تواند از این قاعده مستثنا نباشد اما هست و آقای لاریجانی در واقع می خواهد بگوید می تواند یا نباید باشد.

در یک مجله ده ها مقاله چاپ می شود با یک مجوز کلی و موضوعات مختلف و متنوع اما یک ناشر بابت هر کتاب باید مجوز علی حده بگیرد. خدا رحم کرده جامعه کتاب خوانی نداریم. اگر مردم اهل کتاب بودند این اعزه چقدر به زحمت می افتادند!

وجه مهم تر قضیه را اما هنگامی درمی یابیم که به یاد آوریم علی لاریجانی خود روحانی زاده و بالیده در شهری مذهبی و  یک سال وزیر ارشاد و 10 سال رییس سازمان صدا و سیما بوده و با موضوع فرهنگ نیک آشناست و وجه جالب قضیه این است که مردی که مهم ترین مأموریت خود را « مقابله با تهاجم فرهنگی» می دانست حالا از «واقعیت» اثر گذاری فضای مجازی می گوید.

فضای مجازی واقعی نیست اما اثرگذاری آن واقعی است و علی لاریجانی هر چه بیشتر سیاست ورزی کرده با واقعیت ها بیشتر آشنا شده است.

با این حال این سخنان به تنهایی کافی نیست و می تواند تبدیل به قانون شود و رییس مجلس می تواند در سفر به قم از ذهنیت های منفی افرادی که  هنر و فرهنگ و خاصه کتاب و مطبوعات و موسیقی را متهم می کنند نیز بکاهد.

وجه مثبت دیگر در سخنان رییس مجلس که دفعات دیگر نیز از او شنیده ایم استفاده از اصطلاح « تولید فکر» است. ذهن نویسنده و روزنامه نگار کارگاه تولید فکر است و نمی توان مدعی حمایت از تولید بود و تولید را منحصر به مادیات و ملموسات و محسوسات دانست. با همین نگاه حتی چندی پیش ، از اختصاص یارانه تولید به تولیدات فرهنگی حمایت کرده بود.

پیش تر تصور می شد فاصله گرفتن نسبی علی لاریجانی از فضایی که در صدا و سیما با آن شناخته می شد از بُغض احمدی نژاد  است یا به خاطر ملاحظات سیاسی و ائتلاف با حسن روحانی اما با سخنان اخیر روشن می شود این مواضع خاستگاه فرهنگی هم دارد.