حوادث فیروزکوه و هراز از نگاهی دیگر‎

روزهای پایانی هفته گذشته را با بارش‌هایی بسیار سنگین و هوایی بسیار سرد در اکثر مناطق کشور پشت‌سر گذاشتیم. در این دو روز اما بارش رحمت الهی با حوادثی همراه بود که متاسفانه جان چند تن از هموطنان‌مان را گرفت. در این که هماهنگی میان سازمان‌های مربوطه در چنین مواردی بسیار کم است و نیاز به ریشه‌یابی و رسیدگی دارد، هیچ شکی نیست، اما به واقع، ما تا چه اندازه برای حفظ جانمان ارزش قائلیم؟ آیا اصولا به این موضوع که هر یک از عملکردهای غلط ما ممکن است جان دیگری را به خطر اندازد، فکر می‌کنیم؟ چرا با وجود این که از چند روز قبل با هشدارهای سازمان هواشناسی مواجه هستیم، باز هم بدون کوچک‌ترین نگرانی دل به جاده می‌سپاریم و خود را در معرض خطر قرار می‌دهیم؟

روزنامه دنیای خودرو ضمن بررسی این حادثه، گفت‌وگویی را با حمید نجف، کارشناس حمل‌و‌نقل ترتیب داده است.

  آغاز یک سناریوی تکراری

بار‌ش گسترده و سنگین برف در کشور در حالی صورت گرفت که سازمان هواشناسی روز سه‌شنبه هفته گذشته خبر آن را از 2 روز قبل و از طریق کانال‌های ارتباطی و خبری مختلف، به‌ویژه در بخش‌های خبری متعدد صدا‌و‌سیما به سمع و نظر مردم رسانده بود. در شرایط جوی نامناسب، در تمام دنیا مرسوم است سازمان‌های مختلف دست‌به‌دست هم می‌دهند و سعی می‌کنند خسارات ناشی از بحران‌های به‌وجود‌آمده را کاهش دهند.

پیش از به‌وقوع پیوستن این حادثه نیز سازمان هواشناسی خبر از بارش‌هایی شدید در سطح کشور داده بود، علم به این موضوع موجب ایجاد این پرسش می‌شود چرا حداقل پلیس‌راه با وجود خبر از احتمال بارش سنگین برف راه‌ها را نبسته یا محدودیت‌هایی را روی آن‌ها اعمال نکرده بود. اگر احتمال چنین بارش شدید و به وقوع پیوستن اتفاقات ناخوشایندی را 5 تا 10 درصد هم در نظر بگیریم، به نظر نمی‌رسد بستن یک جاده برای 12 تا 24 ساعت یا اطلاع‌رسانی قوی‌تر برای عدم تردد در این مسیرها، مردم را با مشکلی خاص روبه‌رو کند.

  برف و کولاک جاده دماوند - فیروزکوه

در اثر باز بودن مسیر، دو دستگاه خودروی سنگین پس از برخورد با یکدیگر راه جاده فیروزکوه - دماوند را بند می‌آورند و موجب ترافیکی دردسرساز می‌شوند. از طرفی دیگر، رانندگانی که زنجیر چرخ به همراه نداشتند، راه دیگر رانندگان را سد کردند. اخبار این موضوع از روز پنج‌شنبه حوالی ساعت 9 شب به‌طور جدی از طریق رسانه‌ها مخابره می‌شد. همانند همیشه، گروهی سیاست‌زده مجددا فضا را به سمت سیاسی شدن پیش بردند. این در حالی است که وقوع چنین حوادثی عملا هیچ ارتباطی با سازمان راهداری ندارد.

  سقوط بهمن در جاده هراز

روز پنج‌شنبه سقوط بهمن در محدوده مبارک‌آباد جاده آبعلی باعث مرگ 3 تن از هموطنان و گرفتار شدن چند خودرو شد. در این حادثه، محمدعلی طلوعی، رئیس بخش راهداری پردیس و بومهن که براي باز كردن راه‌ها به جاده مبارك‌آباد رفته بود، گرفتار بهمن شد و متاسفانه در حین انجام مسئولیت جان باخت، مردي حدودا ٤٥ ساله كه به‌گفته رفيق و همكارش تا بازنشستگی‌اش ٥ سال بيشتر نمانده بود.

  جان باختن در راه خدمت به مردم

بهنام افشار که سابقه 4 سال همکاری در کنار وی را دارد، می‌گوید: «ساعت ٣ ظهر روز پیش از حادثه، ماشين رونيز راهداري را برداشتيم تا براي كمك به مردم جاده را باز كنيم. از راهداري بومهن به سمت تونل مشاء رفتيم. برف و كولاك بيداد می‌كرد و چشم چشم را نمی‌ديد. يك راهدار ديگر همراه ما آمد و ماشين نمك‌پاش هم پشت‌ ما حرکت ‌کرد.

ميان راه آقا طلوعي از ماشين پياده می‌شد و ماشين نمك‌پاش را هدايت می‌كرد تا از كدام سمت روي برف‌ها نمك بريزد و جاده زودتر باز شود. به‌تدریج ماشين‌ها جابه‌جا شدند و جاده باز شد. بعد از آن از راهداری مركز خبر دادند جاده تونل امامزاده هاشم هم بسته شده است. همين كه رسيديم آقا طلوعي پياده شد و شروع به هدايت ماشين‌ها كرد .»

وی ادامه می‌دهد: «با هم نزديك جاده مبارك‌آباد رسيديم. گفت گوشی‌اش را ببرم داخل راهداري مبارك‌آباد تا شارژ‍‍ كنم و در اين فاصله جلوي بخاري گرم شوم. من نیز گوشی‌ام را به او دادم تا اگر اتفاقي افتاد با آن تماس بگيرد. نيم‌ساعت بعد هرچه با آقا طلوعي تماس گرفتم، گوشي را جواب نداد. يكي از بچه‌ها كه براي راهداري ناهار می‌آورد، گفت آقا طلوعي را در راه ديده كه گوشي را داخل ماشين گذاشته است و خودش بيرون ايستاده و مشغول هدايت كردن ماشين‌هاست.

گفت ديگر با او تماس نگيرم. ساعت ٥ بعدازظهر لودر راهداري را برداشتم تا با آن براي باز كردن جاده مبارك‌آباد به آقا طلوعي كمك كنم. ترافيك سنگين بود. مردم در جاده مانده بودند و ماشين‌ها از جای‌شان تكان نمی‌خوردند. هرچه گشتم، آقا طلوعي را پيدا نكردم. ماشين اداره را هم جايي نديدم. هيچ كسي از او خبري نداشت.

 هرچه با موبايل و بيسيم به ايستگاه‌ها پيغام داديم كسي او را ديده يا نه خبري نشد. دنبالش راه افتاديم توي جاده. ساعت 11 شب بود. جاده‌های تاريك و سرما و برف اجازه نمی داد جايي را ببينيم. هرچه می‌گشتيم، به جايي نمی‌رسيديم. عمليات را متوقف كرديم تا فردا صبح كه هوا روشن شد، دنبالش بگرديم. فردا صبح، گرگ‌و‌ميش دنبالش رفتيم. ماشين‌هاي هلال‌احمر همراه‌مان بودند. آنقدر برف و كولاك زياد بود كه حتي ١٠ سانتی‌متر جلوترمان را هم نمی‌ديديم.

ميان راه رونيز راهداري را كه آقا طلوعي در آن بود، ديدم كه داخل دره افتاده بود. دره شيب زيادي نداشت. در ماشين را باز كردم كسي داخل ماشين نبود. ترمزدستي كشيده‌شده ماشين را كه ديدم، خيالم راحت شد و با خودم گفتم آقا طلوعي از ماشين بيرون رفته است. اما شيشه جلوي ماشين شكسته بود. شيب دره را بالا رفتم و به جاده رسيدم. عابري كنار جاده ايستاده منتظر ماشين بود و كمي آن طرف‌تر تكه‌هاي لباس نارنجي‌رنگي را ديدم كه زير برف مانده بود. جلو رفتم و برف‌ها را كنار زدم. ديدم آقا طلوعی است. جرات نداشتم برف‌هاي روي صورتش را كنار بزنم. آقا طلوعی زير بهمن دفن شده بود. همكارانم از راه رسيدند و...»

بهنام نفس عميق می‌كشد و می‌گويد: «آقا طلوعي ٤ تا بچه داشت. دوتا دختر و دوتا پسر. يك دخترش را عروس كرده بود و بقيه در خانه كنارش بودند. آقا طلوعی اسمش رئيس بود اما هميشه در عمليات‌های سخت خودش پيش‌قدم می‌شد تا كسی آسيب نبيند.»

  سازمان‌هایی که به کمک شتافتند

خوشبختانه برای کمک به هموطنان حادثه‌دیده شاهد عزمی بسیار جدی از سوی سازمان‌های مسئول و حتی برخی سازمان‌های نظامی بودیم. در این حادثه سازمان‌هایی چون سازمان راهداری، هلال احمر، امداد و نجات اورژانس، پلیس‌راه و حتی سپاه و ارتش نیز به کمک مردم شتافتند و این موضوع بسیار ستودنی است.

  جاده‌های پرخطر و ایمنی راه‌ها

گرچه برخی جاده‌های منتهی به شمال کشور مسیر را کوتاه‌تر می‌کنند اما در هرصورت طبیعت آن‌ها کوهستانی است و از خطرات و ریسک بالایی برخوردارند. از این سمت جاده هراز و از سوی دیگر، جاده چالوس را داریم. به موازات جاده هراز نیز جاده فیروزکوه قرار دارد که هرچند ممکن است مدت زمان رسیدن به مقصد را کمی طولانی‌تر کند اما مسیری دو بانده و بسیار ایمن است. برای مسیرهای هراز و چالوس هرچقدر هم امکانات ایمنی در نظر گرفته شود، باز هم ابعاد حوادث احتمالی به میزان بارش‌ها و حجم بهمن بستگی دارد. در هرصورت، امکانات ایمنی جاده‌ها می‌توانند تا مقدار خاصی در برابر خطرات و حوادث این‌چنینی مقاومت کنند.

  معضلی به نام «بودجه»

از قدیم گفته‌اند: «هر چه‌قدر پول بدهی، آش می‌خوری.» این ضرب‌المثل در مورد امنیت جاده‌ها نیز به‌طور کامل صدق می‌کند. آمار تلفات جاده‌ای در کشور ما سر به فلک می‌کشد و شمار نقاط حادثه‌خیز در جاده‌ها نیز کم نیست.

تمام این موارد  به این‌که چه میزان بودجه برای سال آینده در نظر گرفته می‌شود و این که اساسا دولت چه مقدار به ایمنی راه‌ها اهمیت می‌دهد، بازمی‌گردد. یقینا باتوجه به حجم تلفات جاده‌ای، برطرف کردن این معضل که مستقیما با جان مردم در ارتباط است، نیاز به نگاهی ویژه از سوی دولت دارد. از آنجا که استفاده از تسهیلاتی چون مسکن، اشتغال و... نیازمند زنده بودن انسان است، به نظر می‌رسد دولت باید این موضوع و چالش ملی را در اولویت فعالیت‌های خود قرار دهد.

  توپ مسئولیت‌ها را پاس ندهیم!

نوش‌دارو پس از مرگ سهراب فایده‌ای ندارد! اگر هر سازمانی وظیفه خود را به درستی انجام دهد، دیگر شاهد چنین مشکلاتی نخواهیم بود. اگر سازمان هواشناسی، پلیس‌راه و حتی سازمان راهداری و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط وظایف مربوط به خود را در زمان مناسب و بدون نقص انجام دهند و تحت یک سامانه‌ یکپارچه به پایش آب‌و‌هوا و شرایط جاده‌ها بپردازند و محدودیت‌ها و حتی مسدودیت‌های لازم را در زمان مناسب انجام دهند، دیگر شاهد جان باختن هموطنان‌مان در چنین شرایطی نخواهیم بود.

البته این نکته را هم نمی‌توان نفی کرد که مسدود کردن جاده‌ها با فشارهای عمومی روبه‌رو می‌شود و هنوز این موضوع که این‌گونه تصمیمات صرفا برای امنیت و رفاه مسافران است در جامعه به خوبی جا نیفتاده، اما در هرصورت این گونه موضوعات باید در طول زمان، چه کوتاه‌مدت و چه بلندمدت نهادینه‌ شود.

در هر صورت، اتفاقی که به وقوع پیوست نیاز به ریشه‌یابی دارد. این ریشه‌یابی تنها به عهده رسانه‌ها و کارشناسان است، بلکه باید با تشکیل کمیته‌ای بی‌طرف، این موضوع مشخص شود که در این میان، کدام سازمان‌ها در درک و شناسایی خطر غافل بوده‌اند.

  فرهنگی که نیاز به نهادینه‌سازی دارد

حمید نجف، کارشناس حمل‌و‌نقل در گفت‌وگو با «دنیای خودرو» می‌گوید: «در چنین مواقعی نیاز است رانندگان گرفتارشده در مسیر، خودروهایشان را به کنار جاده منتقل کنند تا نیروهای امدادی و مسئول هرچه زودتر به محل حادثه برسند. در هر صورت رانندگان چه بخواهند و چه نخواهند، در ترافیک حاصل از حوادث گرفتار می‌شوند و برای عبور از آن کاری از دستشان برنمی‌آید، پس چه بهتر است با چنین اقداماتی هم به نیروهای مسئول کمک کنند و هم خود را از معطلی در ترافیک حاصله برهانند.»

وی ادامه می‌دهد: «چند روز پیش، در شبکه‌های اجتماعی کلیپی دست‌به‌دست می‌شد که  محتوای آن حادثه‌ای در یکی از تونل‌های کشور کره بود. این تصاویر که توسط دوربین‌های داخل تونل ضبط شده بود، نشان از این داشت که تمام خودروها به کناره‌های تونل رفتند و آمبولانس و نیروهای امدادی به راحتی برای کمک وارد تونل ‌شدند. نکته جالب این بود که حتی یک خودرو هم از این قاعده مستثنی نبود.

متاسفانه در کشور ما شرایط کاملا برعکس است! در همین تصاویری که از روز پنج‌شنبه در صداو‌سیما و دیگر ابزارهای رسانه‌ای پخش شد، این موضوع به وضوح دیده شد که هیچ یک از خودروها برای تسهیل دسترسی نیروهای امدادی و مسئول به محل حادثه، کنار جاده نرفته بودند.
متاسفانه در کشور ما در حالی که زمان رسیدن نیروهای امدادی به محل حادثه بسیار مورد توجه است، آموزش‌ها به رانندگان در این زمینه بسیار ناکافی است و هنوز فرهنگ چگونگی عملکرد مردم در چنین شرایطی به‌خوبی جا نیفتاده است. به هر حال تا نیروهای مسئول به جاده برسند و راه را برای نیروهای امدادی باز کنند، کمی طول کشید.»

نجف با بیان این که ما در این موضوعات دارای مشکلات بسیاری هستیم، می‌گوید: «تقریبا 80 درصد از تلفات جاده‌ای ما مربوط به همین رفتارها و خطاهای انسانی است و متاسفانه تا امروز هم موفق به رفع این مشکل نشده‌ایم.»

لزوم توجه به هشدارهای هواشناسی

به لطف پیشرفت تکنولوژی، امروز می‌توان به طرق مختلفی به وضعیت آب‌وهوا در ساعات و حتی روزهای آینده دسترسی داشت. به‌طور مثال می‌توان به اپلیکیشن موبایل «AccuWeather» اشاره کرد که به‌طور کاملا دقیق وضعیت آب‌و‌هوا را هم در لحظه و هم در روزهای آتی به کاربر اعلام می‌کند. اگر اهل استفاده از تلفن‌های لمسی و هوشمند هم نباشید، هم وزارت راه و هم پلیس‌راه وضعیت جاده‌ها را به‌طور مکرر از طریق پایگاه‌های اینترنتی و همچنین برنامه‌های تلویزیونی اعلام می‌کنند.

در عین حال، تلفن گویای «هواگو» متعلق به سازمان هواشناسی کشور با شماره تلفن 134 به‌صورت 24 ساعته در اغلب استان‌های کشور به ارائه خدمت مشغول است. در حالی که مسئولان سازمان هوشناسی در تمام بخش‌های خبری صداوسیما نیز به ارائه گزارش‌ها و پیش‌بینی‌هایی از وضعیت آب‌وهوا می‌پردازند، پس بهتر است مسافران با درس گرفتن از چنین حوادثی پیش از هر سفر، نسبت به استعلام شرایط آب‌وهوا و وضعیت جاده‌ها اقدام کنند.