مجلس دهم؛ پارلمانی بدون اکثریت و اقلیت

عصر ایران ؛ سیما پروانه گهر- انتخابات مجلس دهم در اسفند سال 94 از ابتدای تبلیغات نشان از تغییر ترکیب جدی در ساختمان هرمی می داد.

نه اینکه لیست ائتلاف بزرگ اصولگرایان به لطایف الحیل تهران را با پوسترهایش کاغذ دیواری نکرد و نه اینکه تایید صلاحیت ها روندی متفاوت از رنج دوران ها را نشان می داد، که این بار ساختار منسجم لیستی اصلاح طلبان و حمایت جدی مجازی و غیرمجازی دو رهبر معنوی این جریان پیش گویی را در مورد رای آوری آن ها و حضور پررنگ ترشان در ساختمان بهارستان آسان کرده بود.

 لازم نبود نوسترآداموس باشی تا پیش بینی کنی که لیست امیدی ها به بهارستان می رسند آن هم در شرایطی که بسیاری از چهره های معتدل اصولگرا یا خود به درون لیست ائتلاف بزرگ نرفتند یا ائتلاف نامشان را نیاورد و لیست امیدی شدند . در این شرایط تغییر ترکیب سیاسی پارلمان همان اندازه قطعی بود که پس از زمستان بهار می آید.

آغاز مجلس دهم در خرداد 95 اما پایان اعلام قطعی ترکیب سیاسی مجلس دهم نبود.چه این که در روزهای نخست اکثریت فراکسیون "ولایت" شامل اصوگرایان بود و "امید" اصلاح طلبان. انتخابات هیات رییسه مجلس در ابتدای امر نشان از آن داشت که فراکسیون ولایت می تازد و امید همچنان اقلیت است اما قضیه به این منوال پیش نرفت و فراکسیون مستقلین زاده شد. متشکل از برخی اعضای جدا شده از هر دو فراکسیون.

بافت مجلس دهم برای نخستین بار در تاریخ پارلمان های ایران مفهوم کلی اقلیت و اکثریت سیاسی را از دست داد و سه فراکسیون با وزن های کم و بیش مشابه – البته با اندکی تفاوت وزن- متولد شدند.

فراکسیون ولایت؛ ایستاده در غبار

فراکسیون ولایت هم چون مابقی فراکسیون های مجلس هفتم به بعد ، متعلق به اصولگرایان است. در مجلس نهم البته فراکسیون اصولگرایان – به رهبری غلامعلی حداد عادل_ فراکسیون اقلیت اصولگرا بود و فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت – نزدیک به علی لاریجانی- فراکسیون غالب اصولگرا.

فراکسیون ولایت در مجلس دهم ابتدای امر که بحث ریاست مجلس و رقابت بین علی لاریجانی و محمدرضا عارف مطرح شد از علی لاریجانی حمایت کرد در حالی که به مفهوم عددی فراکسیون اکثریت بود به این معنی که "اصولگرایان اصولگرا" که یا به صورت مستقل یا در لیست ائتلاف اصولگرایان حضور داشتند در داخل این فراکسیون گرد هم آمدند و نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری نیز این بار زیر لوای علی لاریجانی قرار گرفتند .

نه تنها مردان نزدیک به تفکر پایداری –چهره هایی هم چون حاجی دلیگانی و مجتبی ذوالنوری که عضو رسمی تشکل پایداری هرگز نبوده و نیستند- که  اعضای رسمی جبهه پایداری شامل سه نماینده – سیدجواد ابطحی، امیرحسین قاضی زاده هاشمی و نصرالله پژمان فر- نیز در این فراکسیون عضو شدند.

علاوه بر این پیش از انتخابات هیات رییسه مجلس دهم بسیاری از چهره های لیست امید نیز در حمایت از علی لاریجانی در این فراکسیون حاضر شدند. اکثریت این افراد چهره های شاخص فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت بودند که حاضر به رفتن زیر بلیط ائتلاف بزرگ اصولگرایان نشده بودند و با لیست امید به بهارستان آمده بودند اما حالا نیز نمی خواستند زیر علم "فراکسیون امید" سینه بزنند!

در نهایت اما علی لاریجانی بر مسند ریاست نشست و صندلی های هیات رییسه و روسای کمیسیون ها با درصد قابل توجهی به غیر "فراکسیون امید" رسید. اما این پایان صف بندی نبود.

فراکسیون سوم ؛ از اعتدال تا مستقلین / لوترکینگ های بهارستان وارد عمل شدند

فراکسیون مستقلین در حقیقت اعضای شاخص فراکسیون اصولگرایان رهروان ولابت بودند که کماکان رهبری مجلس را برای علی لاریجانی می خواستند اما حاضر به کنار آمدن با پایداری ها و نزدیک به پایداری ها در فراکسیون ولایت نبودند.

در مقابل نیز برخی دیگر از این افراد گرچه با لیست امید به مجلس آمده بودند اما تاکید داشتند که این موضوع توافقی خارج از ساختمان هرمی بوده و در آن زمان نیز تعهدی برای قبول رهبری و ریاست عارف بر مجلس نداشته اند.

این گروه نیز با انتقاد از برخی رفتارهای نمایندگان نزدیک به محمدرضا عارف در مجلس از فراکسیون امید جدا شدند. به گفته غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی ،نایب رییس فراکسیون مستقلین و عضو شورای موسس این فراکسیون اکثریت اعضای مستقلین از اعضای لیست امید هستند که فراکسیون امید ناراضی بوده و تمایلی برای حضور در این فراکسیون نداشتند. در نهایت از هر دو فراکسیون –ولایت و امید- افرادی جدا و فراکسیون مستقلین را که در ابتدا اعتدال خوانده می شد راه اندازی کردند.

لوترکینگ های بهارستان با توجه به تقابل تقریبی عددی ولایت و امید در رای گیری های صحن در طرح ها و رای اعتماد ه وزرا و استیضاح آن ها نقش حیاتی دارند. در یک سال گذشته فراکسیون امید با برگزاری جلسات منظم و دعوت از چهره های مختلف مسئولین گام های مهم و مثبتی برداشته است . اهمیت وزنی و رایی این فراکسیون در جریان رای اعتماد به سه وزیر پیشنهادی دولت و رای نیاوردن استیضاح عباس آخوندی بیش از پیش خود را نشان داد.

فراکسیون امید ؛ کم فروغ یا کم صدا؟

حضور محمدرضا عارف در بهارستان نوید بخش آغازی دوباره برای اصلاح طلبان برای حضور در نهادهای قدرت بود. اگرچه سه سال قبل نیز اصلاح طلبان کاندیدای غیراصلاح طلب خود را به ساختمان پاستور فرستاده بودند اما این بار جمعیتی بالغ بر 80 نفر- نزدیک به یک سوم جمعیت نمایندگان خانه ملت- با تابلو اصلاح طلبی بر کرسی های مجلس نشستند.
 
این اقدام گام مهمی برای جریان اصلاحات محسوب می شود و هر اندازه که در سال نخست به کوتاهی آن ها در تصاحب صندلی های ریاست کمیسیون ها – به جز یک کمیسیون و تنها یک کمیسیون- انتقاد وارد شد اما نشانه ای بود که از بهبود روابط با حاکمیت خبر می داد.

فراکسیون امید در سال نخست اگرچه عملکردی سینوسی داشت . در موارد محدودی در طرح ها و لوایح گام های مثبت و خوبی برداشت اما به صورت کلی کم فروغ در مجلس حاضر شد البته اعضای این فراکسیون این موضوع را کم صدایی در عین فعال بودن توصیف می کنند و چنین عنوانی را قبول ندارند. ضمن این که با توجه به انتخابات پیش روی ریاست جمهوری اهمیت کار این فراکسیون بسیار حیاتی تر به نظر می رسد.

فراکسیون مرده است، زنده باد فراکسیون!

شاید با طرح بندی جدید بهارستان مفهوم فراکسیون سیاسی که همواره باید اطلاق عنوان اکثریت و اقلیت را به دنبال خود داشته باشد از دست رفت و مفهوم جزیره های شناور برای این سه مناسب تر باشد. 

کما اینکه این سه جزیره در موارد مختلفی به هم نزدیک شده ، هم پوشانی پیدا می کنند و مجددا از یکدیگر فاصله می گیرند. این موضوع هم هیجانات سیاسی و رویکردهای بعضا غضب گرایانه جناحی بهارستان را کنترل می کند  و هم راهکاری برای تخصصی شدن و عقلایی رفتار کردن صحن علنی مجلس برای قانون گذاری است.

 زمانی که یک فراکسیون واجد اکثریت مجلس بود توان اعمال سیاست های جناحی و بعضا تزریق حب و بغض های سیاسی را به مجلس و مصوبات داشت اما سه فراکسیون تقریبا همگن – که البته هر یه مدعی اندکی برتری نسبت به دو دیگر است- احساسات را در موضع گیری و قانون گذاری مهار می کنند و قدم های بهارستان را محتاطانه تر بر می دارد.