آلودگی هوای داخل و خارج از خانه

"هر فرد روزانه نزدیك به 22 هزار بار تنفس می‌كند و تقریبا به 15 كیلوگرم هوا در روز نیاز دارد؛ معمولا انسان می‌تواند به مدت 5 هفته بدون غذا و 5 روز بدون آب زنده بماند، اما بدون هوا حتی 5 دقیقه هم نمی‌تواند زنده بماند. آمارهای مرگ‌ومیر نشان می‌دهد سالانه بیش از 4 هزار و 28 نفر بر اثر بیماری‌های تنفسی در تهران جان خود را از دست می‌دهند. سال گذشته این رقم افزایش یافت و به 4 هزار و 181 نفر رسید و در 6 ماه نخست امسال باز هم افزایش یافته و به 2 هزار و 99 نفر رسیده است."(جراید)

آلودگی هوا مفهومی است که مدتهاست به یکی از دغدغه های اصلی عمومی بدل شده است و جراید کشور مشحون است از خبرهای ناگوار و صحه گذاشتن بر اثرات زیانبار این ذرات معلق.

خبرهای آلودگی هوا دیگر کسی را پریشان نمی کند، ما "عادت می کنیم". اما آیا بدن ما هم مانند ذهنمان به این هیولاهای کوچک، درون هوایی که تنفس می کنیم عادت می کند؟ همه جسته و گریخته در مورد آلودگی هوا شنیده ایم و یا خوانده ایم. اما آیا از "همه ی" اثرات آن آگاهیم؟

ذرات معلق موجود در هوا را بر اساس اندازه آنها می توان به سه گروه کلی دسته بندی کرد:

1- ذرات 5/2 تا 10 میکرومتر با عنوان ذرات درشت(coarse)
2- ذرات 1/0 تا 5/2 میکرومتر ذرات ریز (fine)
3- ذرات کوچکتر از 1/0 میکرومتر ذرات بسیار ریز(ultrafine)

اندازه این ذرات مبین اصلی محل نشست آنها در مجاری تنفسی است. ذرات بزرگتر از 10 میکرومتر معمولا در مجاری بینی و مخاط حلق گیر می افتند و با عطسه، سرفه و یا آب ریزش دفع می شوند،هرچند همین ذرات باعث ترشح هیستامین در بدن شده و آسم را تشدید میکند.

ذرات کوچکتر از 10 میکرومتر می توانند وارد ریه و کیسه های هوایی شوند و برونشیت حاد یا مزمن، آمفیزم و بسیاری از بیماری های ریوی را ایجاد کنند. ذرات ریز(fine) که طبق تعریف کوچکتر از 5/2 میکرومتر هستند تا مناطق تبادل هوایی ریه می توانند نفوذ کنند و بیماری هایی مانند آسم را به وجود بیاورند.

ذرات بسیار ریز(ultrafine) از ریه ها رد شده و با ورود به جریان خون باعث ایجاد بیماری های مختلف از جمله سرطان خون، سرطان ریه، بیماری های قلبی عروقی، سرطان حنجره،آلزایمر،اوتیسم،عفونت های حاد ریوی،زایمان زود هنگام، نقص های مادرزادی و مرگ زودرس شوند.

روزانه هزاران تن انواع آلاینده های مختلف از بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن گرفته تا انواع ذرات گوگردی، آمونیاک، ترکیبات نیتروژن دار و هزاران ماده خطرناک دیگر، حاصل فرایندهای تولیدات پتروشیمیایی و استحصال و پالایش گاز طبیعی وارد هوای مناطق صنعتی کارخانه های پتروشیمی می شود.

اغلب این ذرات را می توان جز ذرات بسیار ریز طبقه بندی کرد. در مناطق صنعتی ایران به دلایل مختلف از جمله قرار گرفتن در جغرافیای خاص ، عدم رعایت استاندارد های تولید و به صرفه نبودن استفاده از تکنولوژی های کاهش تولید آلاینده ها، میزان تجمع آلاینده های گازی در هر متر مکعب تا 400 گرم نیز گزارش شده اند، یعنی حدود 100،000،000 برابر حد ذکر شده در استاندارد اروپایی(10 میکروگرم بر متر مکعب)! حاصل این تجمع نامبارک را در موج سرطان اخیر که موجب مرگ زودرس هزاران ایرانی شده است می توانیم مشاهده کنیم. وقتی رطوبت، وارونگی و عدم تحرک هوا را به این عوامل اضافه کنید به ترکیبی کشنده از انواع این آلاینده ها برمی خوریم که لزوم اجرای اقدامات اساسی برای کاهش میزان تولید آنها یا تصفیه محلی هوای درون ساختمان ها برای نجات جان کارکنان شاغل در این مناطق و چندین هزار نفر ساکنین محلی بیش از پیش نمایان می شود.

بر خلاف تصور عمومی، طبق تحقیقات انجام شده، هوای درون محیط های بسته مثل منازل، دفاتر کار و مغازه ها به دلیل انباشتگی آلودگی در طول زمان و عدم تحرک و تعویض هوا، می توانند تا صد برابر آلوده تر از هوای محیط بیرونی باشد. بدین ترتیب افراد حساس مانند سالمندان، زنان باردار، کودکان و نوزادان ، بیماران قلیی و عروقی و همین طور کارمندان که اکثر وقت خود را در محیط های سربسته می گذرانند قربانیان اصلی آلودگی هوا هستند. البته ایران تنها کشوری نیست که دچار این معضل شده باشد.

تکنولوژی های بی نظیری برای رفع یا به حداقل رساندن این نوع آلودگی ها در دنیا توسعه یافته و به کار گرفته شده اند که پرچمدار آنها دستگاههای سوییسی با تکنولوژی های منحصر بفرد هستند که ذرات تا 003/ میکرون را جذب می کنند. استفاده از این نوع دستگاهها که فقط به روش جذب فیزیکی و نه یونیزه کردن، مولد های ازن و یا پلاسما کار می کنند کیفیت هوا را تا سطح بسیار مطلوبی ارتقا می بخشد.

گزارشات رسمی و غیر رسمی مسئولین و جراید اهمیت موضوع را گوشزد می کند و لزوم همت مسئولین امر و تصمیم گیرندگان را برای جلوگیری از بروز یک فاجعه ی انسانی که نه تنها این نسل، بلکه از طریق جهش های ژنتیکی، نسل های آینده را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد، را می طلبد.