آمار بنياد ملی علمی آمريکا در سال ۲۰۰۳، شمار فارغ التحصيلان متولد ايران و مقيم آمريکا که دارای درجه کارشناسی يا بالاتر باشند را ۸۲۸۰۰ نفر اعلام می کند.

بر اساس آمار غيررسمی هر ساله شمار زيادی از دانشجويان و فارغ التحصيلان ايرانی برای ادامه تحصيل و همچنين دستيابی به موقعيتهای شغلی گسترده تر، ترک وطن کرده، عموماً به مناطق اروپايی و آمريکايی مهاجرت می کنند.

به گزارش بي بي سي ، اين موضوع که گاه از آن با عنوان "فرار مغزها" ياد می شود، دير زمانی است گريبانگير جامعه علمی ايران بوده، مورد بحث و انتقاد صاحبنظران و سياستگذاران است.

بعضی خروج اين دانشجويان را از دست رفتن سرمايه انسانی تلقی می کنند و برخی ديگر مهاجرت دانشجويان را باعث گسترده شدن قابليت های علمی و عملی دانسته، از آن به عنوان توانايی بالقوه برای توسعه علمی و فن آوری آينده ايران ياد می کنند.

با اين حال هر دو گروه متفق القولند که توسعه بلندمدت در ايران بدون بازگشت اين قشر از جامعه ايرانی به سرزمين مادری يا جلب سرمايه آنها از خارج به داخل کشور، امری مشکل و حتی ناممکن است و سياستگذاری صحيح و بلندمدت در اين راستا، نيازمند آمار و ارقام دقيق است.

از اين منظر، مطالعه اخير گروه مطالعات ايرانی دانشگاه ام آی تی در مورد دانشجويان ايرانی مقيم آمريکا شايان توجه است.

در اين "برگه واقعنما" اطلاعات مربوط به دانشجويان و فارغ التحصيلان ايرانی مقيم آمريکای شمالی از منابعی چون بنياد ملی علمی آمريکا (NFS) و اداره آمار کانادا استخراج شده است.

بر اساس اين مطالعه، شمار فارغ التحصيلان تابع ايران مقيم آمريکا از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ سير نزولی داشته است.

لازم به ذکر است که اين کاهش برای ايرانيان دارای اقامت دائم (گرين کارت) و ايرانيان دارای رواديد موقت روند مشابهی دارد.

اين در حالی است که تعداد دانشجويان ايرانی مقيم کانادا در مقطع زمانی مشابه سيری صعودی داشته است.

بين سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۸ شمار ثبت نام دانشجويان ايرانی در کانادا در مقطع کارشناسی هفتاد درصد و در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا 240 درصد افزايش داشته است.

برای مقايسه بين سالهای ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۳، شمار فارغ التحصيلان ايرانی در تحصيلات تکميلی (مقطع کارشناسی ارشد و دکتری) در کانادا با ۳۵۰ درصد رشد از چهل نفر به ۱۴۰ نفرافزايش يافته، در حالی که در آمريکا اين شمار با کاهشی ۶۷ درصدی، از ۲۰۳ نفر به ۶۴ نفر رسيده است.

دلايل احتمالی افول شمار دانشجويان علوم پايه و مهندسی ايرانی مقيم آمريکا را می توان دور شدن از موج مهاجرت بعد از انقلاب و دوران جنگ، افزونی مشکلات دريافت رواديد برای ايالات متحده، اقبال کمتر تحصيلگران به رشته های علوم پايه و مهندسی و سياستگذاريهای اخير ساير کشورها از جمله کانادا، استراليا و اروپا برای جذب دانشجويان غير بومی برشمرد.

لازم به ذکر است که بين ثبت نام تا فارغ التحصيلی ميانگين بازه زمانی شش هفت ساله ای وجود دارد، بدين جهت در اين مطالعه، عواقب حادثه يازده سپتامبر و موج جديد مشکلات دريافت رواديد قابل بررسی نيست.

بين اين فارغ التحصيلان نوزده درصد از دارندگان درجه کارشناسی، هشت درصد از دارندگان درجه کارشناسی ارشد و ۲۶ درصد از دارندگان درجه دکتری، مدارک خود را خارج از ايالات متحده (عمدتاً ايران) دريافت کرده اند.

شايان ذکر است که ايرانيان مقيم آمريکا جزو تحصيلکرده ترين گروهای قومی آمريکا هستند.

بر اساس سرشماری فدرال آمريکا در سال ۲۰۰۰، ۵۷ درصد از ايرانيان بالای ۲۵ سال دارای مدرک کارشناسی يا بالاترند، در حالی که اين نسبت برای کل جمعيت آمريکا ۲۴ درصد ياد شده است.

همچنين ۲۷ درصد از ايرانيان بالای ۲۵ سال دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری هستند، در حالی که با اختلافی فاحشتر، اين نسبت برای کل جمعيت آمريکا نه درصد محاسبه شده است.

مهاجرت دانشجويان ايرانی محدود به رشته های مهندسی و علوم پايه نيست و برای درک و تحليل دقيقتر مسئله "فرار مغزها"، آمارگيری جامعتر و مطالعاتی از اين دست لازم است تا سياستهای مناسبی گذارده شود.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه