رئیس اتاق بازرگانی بوشهر: ترکیه موفق تر از ایران در صادرات به قطر/ محصولات ترکیه از طریق بوشهر به قطر صادر می شود

***

 

*به هر حال یکی از موارد مخالفت عربستان، امارات، بحرین و مصر با قطر این است که ارتباطات نظامی را با ترکیه کم کند و کاهش بدهد. اما ترکیه برعکس خواسته های کشورهای تحریم کننده علیه قطر رفتار می کند و ارتباطات خودش با قطر را تشدید می کند. چرا آنها این دغدغه را ندارند؟

-از آن طرف رئیس جمهور ترکیه به عربستان و به قطر می رود. رایزنی و مذاکره می کند. ما که در این حوزه فعالیت نمی کنیم. آنها با وجود این که این کارها را انجام می دهند لیکن می پذیرند که رئیس جمهوری ترکیه پادرمیانی کند. به همین دلیل موضوع ترکیه با ما فرق دارد.

*آقای دکتر ظریف در حاشیه اجلاس اخیر استانبول با وزیر خارجه عربستان احوالپرسی گرم و حتی روبوسی کردند. بعد از چند سال تنش به وجود آمده بین دو کشور، این اتفاق مهمی بود. فکر نمی کنید احتمالا تغییراتی رخ بدهد و بهبود روابط بین ایران و عربستان احیانا اتفاق بیفتد؟

-ما امیدواریم این اتفاق بیفتد. چون ما در شهرهای ساحلی خلیج فارس بیش ترین آسیب را از خراب شدن روابط با کشورهای عربی می خوریم. کما این که الان روابط ما با کویت تیره شده است یا با بحرین چند سال است که تیره است یا با عربستان روابط بازرگانی ما به سبک و سیاق سابق نداریم، اینها آسیب هایی است که ما در جنوب کشور می بینیم. 

البته از این بابت، آن کشورهای عربی، هم آسیب می بینند. چون قیمت جنس های وارداتی برای آنها چند برابر تمام می شود. در حالی که می توانند این جنس ها را از ایران وارد کنند.
فرض کنید ما یک فاصله 180 مایلی یا 200 مایلی با این کشورها داریم ولی اگر بخواهند همان کالا را با وسیله دریایی از کشورهای دیگر وارد کنند این فاصله تبدیل به هزاران مایل می شود. چون همیشه نمی توانند آن جنس ها را با هواپیما به قطر ببرند.

 

ما علاقه مندیم که روابط، حَسنه شود. ما هم مشترکات زیادی با این کشورهای عربی کناره خلیج فارس داریم. ما نمی توانیم آنها را نادیده بگیریم. ما باید آنها را ببینیم و آنها هم باید ما را ببینند.

این که چطور می شود و چه کسانی هستند که از اختلاف بین ما سود می برند، آن دیگر بحث سیاسی است که نه در صلاحیت من هست که عنوان کنم و نه این که من سیاستمدار هستم که بخواهم عنوان کنم.

بنابراین در رابطه با مسائل اقتصادی و بخش خصوصی و تجارت، اگر روابط ما به هم بخورد ما آسیب می بینیم. ما شناورهای زیادی داریم که بیکار می شوند. توان این شناورها، مانور کردن و تردد و رفت و آمد در همین حوزه خلیج فارس است و از تنگه هرمز نمی توانند آن طرف تر بروند.

*در سال 1395 صادرات ایران به قطر 103 میلیون دلار بوده است. از قطر هم 11 میلیون دلار به ایران صادرات اتفاق افتاده است. آقای حسینی محمدی، رئیس سازمان صنعت و معدن استان بوشهر گفته 20 درصد از صادرات ایران به قطر از طریق استان بوشهر انجام شده.
چرا استان بوشهر در حد 20 میلیون دلار از کل 103 میلیون دلار صادرات کشورمان به قطر نقش داشته و سهم کمی در صادرات به قطر داشته است؟

-در سال های گذشته بیش ترین واردات قطر، مواد معدنی بوده است. درباره مواد معدنی ای که در استان بوشهر داریم باید بگویم که شن و ماسه ما مورد تایید نظام مهندسی قطر نبوده است لیکن سنگ گچ ما را برای تولید گچ وارد می کنند. گچ پخته شده و آماده و بسته بندی شده را از استان بوشهر خریداری می کنند.

در زمینه صادرات، ما باید بر صدور مصالح ساختمانی تمرکز کنیم. برای این که یک شناور مصالح ساختمانی وقتی به قطر می رود 15 هزار تن می بَرد. یا یک شناور 50 هزار تن می برد. به صورت یکجا، اینقدر مصالح ساختمانی انتقال داده می شود. اگر ما 20 لنج مواد غذایی بفرستیم حجم زیادی نمی شود و ارزش زیادی ندارد.

ما صحبت کرده ایم و رایزنی انجام شده که ما بتوانیم تاییدیه شن و ماسه این منطقه را از نظام مهندسی دریافت کنیم و شن و ماسه را صادر کنیم. یک وقت از استان بوشهر، شن و ماسه صادر می شد ولی دیگر نمی شود. برای این که نظام مهندسی کشور قطر،  کیفیت این شن و ماسه را رد کرد.

*بنا به چه دلایلی، کشور قطر کیفیت شن و ماسه استان بوشهر را تایید نکرده است؟

-می گوید شن و ماسه منطقه شما گچ و آهک زیادی دارد. اما شن و ماسه بندر لنگه و بندر عباس و یک منطقه دیگر، مورد تاییدشان است. از آنجا می توانند به قطر صادر کنند. به همین دلیل است که ما سهم زیادی از 103 میلیون دلار صادرات به قطر را نداریم.

*قطر میزبان جام جهانی فوتبال در سال 2022 است. آیا واردات مصالح ساختمانی توسط قطر عمدتا به خاطر جام جهانی است یا از سال ها قبل شروع شده و به خاطر نوسازی و ساخت ساختمان های جدید تجاری و مسکونی است؟

-از دیرباز کشور قطر، مشتری مصالح ساختمانی منطقه ما بوده است ولیکن الان سرعت ساخت و سازشان به چند دلیل زیاد شده. یک دلیل این است که کشور قطر، ظرف چند سال گذشته توانسته است پول زیادی از صادرات گاز به دست بیاورد.

دوم همان برگزاری جام جهانی است و خیلی هم تاثیر داشته است که مصالح زیادی وارد کنند. قطر در یک مقطع زمانی، مصالح ساختمانی مورد نیاز را از عربستان و امارات تهیه می کرد و از ایران هم تهیه می کرد ولی نه به مقدار واردات از آن کشورها.

الان ما تلاش می کنیم که بتوانیم جای عربستان و امارات را در صادرات بگیریم و به صورت پایدار. یعنی این طور نباشد که پس فردا که رابطه قطر با عربستان و امارات خوب شد، اینجا را فراموش کنند و دوباره از آن کشورها وارد کنند. لازمه صادرات پایدار، برقراری روابط سیاسی خوب است که در کنار آن هم رابطه تجاری باشد. اعزام هیات های تجاری دو کشور باید اتفاق بیفتد. یعنی هم از قطر به ایران بیایند و هم از ایران به قطر بروند.

ما پتانسیل های زیادی داریم. در این شرایط باید ببینند چقدر از ایران می تواند جایگزین مایحتاجی شود که از کشورهای دیگر و خصوصا از عربستان و امارات یا عمان وارد می کردند. لازمه همه اینها این است که ما بتوانیم به قطر سفر کنیم و آنها هم بتوانند به ایران بیایند.

الان آنها دست به عصا راه می روند. صلاح نمی دانند که مستقیما با ایران روابط گسترده ای داشته باشند. البته روابط گسترده ای با ترکیه دارند ولی ترکیه نمی تواند مصالح ساختمانی را با هواپیما به قطر ببرد. نتیجتا باید وسیله دریایی ببرد و آن هم در یک فاصله کم باشد که توجیه اقتصادی داشته باشد.

بنابراین ما باید تلاش کنیم که هیات های تجاری کشور رفت و آمد داشته باشند که بتوانیم طرف های خودمان را بشناسیم و بازاریابی کنیم.

*در تیرماه امسال اعلام شد که روزانه از بندر دیّر 350 تن، از بندر بوالخیر تنگستان 750 تن و از بندر گناوه 240 تن میوه، تره بار و سبزیجات به قطر صادر  می شود. صادرات روزانه به همان صورت و با همان میزان که در ماه گذشته بود ادامه پیدا کرد؟

-صادرات ما ادامه دارد. در آنجا با مشکلاتی مواجه می شدند ولی الان صادرات به صورت روان انجام می شود. بندر دیر و بندر بوالخیر،
بیش ترین صادرات را دارند. بندر دیر تا بندر الرویس قطر 150 مایل است و از بوشهر 180 مایل است. از بندر گناوه، فاصله بیش تر است.

حمل محصولات کشاورزی که فاسد شدنی است با وسایل حمل و نقل استاندارد انجام نمی شود. با موتور لنج این محموله ها منتقل می شود. موتور لنج 120 تن حمل می کند. برای مثال 10 کامیون هندوانه می آید و بارگیری می کنند و سریع می رود.

نمی توان این محصولات را در هوای گرم نگه داشت. علتش هم این است که یک کشتی یخچالی یا کانتینر یخچالی نیاز به بازاریابی دارد. این نوع شناورها معطل می مانند تا مثلا محموله های تره باری که می آید ظرفیت کشتی را تکمیل کنند و بعد حرکت کنند ولی موتور لنج این طور نیست. موتور لنج با 100 تن بار حرکت می کند و به قطر می رود.

*گفته شده که فاصله استان بوشهر تا قطر 148 مایل است. تقریبا 230 کیلومتر می شود. برای حمل بار با لنج چقدر هزینه به صادر کننده تحمیل می شود؟

- با توجه به این که استفاده از لندینگ کرافت(شناور دریایی) یا وسایل دیگری که فلزی هستند هزینه بالایی دارد، لنج مقرون به صرفه تر است. برای صادر کننده، اقتصادی تر است تا صادراتش توجیه اقتصادی داشته باشد.

*هزینه استفاده از لنج برای صادرات چقدر است؟

-با لنج هر تن 5 دلار و 6 دلار یا 7 دلار است. لنج ها با 7 تا 8 میلیون تومان به قطر می روند ولی از آن طرف خالی برمی گردد.

*با کشتی هم محموله ها منتقل می شود یا فقط از لنج استفاده می شود؟

-مواد غذایی باید با کامیون از مناطق دیگر به بوشهر بیاید. کانتینرهای یخچالی را می توان دپو کرد و ظرف یک هفته یک محموله 5 هزار تنی جور شود. در حالی که لنج با 120 تن بار حرکت می کند.

اما حمل مواد معدنی و مصالح ساختمانی فرق دارد. حمل مصالح ساختمانی به وسیله دوبه یا بارج(Barge) انجام می شود و هر بار 15 هزار تن بار می برد. یک هفته طول می کشد تا کل بار جمع و بارگیری شود.

*هزینه حمل با این شناورها چگونه است؟

-هزینه هر تن 7.5 تا 9 دلار است.

*ترکیه عمده صادراتی که در هفته های اول بعد از تحریم قطر داشته از طریق هواپیما بود. بعد مطرح کردند که با کشتی و از طریق زمینی می خواهند صادرات خود را انجام بدهند. چقدر جایگزینی اتفاق افتاد و چقدر از صادرات آنها از طریق کشتی انجام شده اخیرا؟

-الان هم کامیون های یخچال دار از ترکیه محصولات کشاورزی را به بوشهر یا بندر دیّر می آوردند. در اینجا کامیون به داخل کشتی می رود و کله اسبی یا قسمت جلوی کامیون را باز می کنند.

وقتی تعداد تریلی های یخچال دار به 10 یا 15 عدد برسد یک کله اسبی کامیون هم با خودشان به قطر می برند که در قطر به سرعت تریلی های یخچالی را تخلیه کنند.

*این شناورهایی که تریلی های یخچال دار را به قطر می برند متعلق به ایران است؟

-بله. ایرانی هستند. متعلق به مالکین ایرانی است.

*هزینه استفاده از این شناورها تا قطر چقدر است؟

- ظرفیت کامل این شناورها پُر نمی شود. من شنیده ام که تا تنی 2 هزار دلار هم انجام می شود. یعنی اصلا وحشتناک است.فرض کنید یک شناور با ظرفیت 800 تن یا 1000 تن می تواند 40 کانتینر 40 فوت را بارگیری می کند. مجبور است این ظرفیت را با گرفتن کرایه، جبران کند. محصولات ترکیه را هم می برند. به همین دلیل است که قطر اعلام کرده است که محصولات و مایحتاج را  چند برابر قیمت تامین می کند.

 

*راجع به کالاهایی که صادر کنندگان ترکیه تا استان بوشهر می آورند و از آنجا به قطر صادر می کنند، کالای مشابه ایرانی وجود ندارد که جایگزین شده و ما صادر کننده آن اقلام باشیم؟

-برخی اقلام، مشابه ایرانی دارند مثل کاهو، کلم، گوجه فرنگی و انواع محصولات کشاورزی.

*اما صادر کنندگان ترکیه همچنان با قدرت آن اقلام را به بوشهر می آورد و از بوشهر به قطر صادر می کند.

-بله. ترانزیت می کنند.

*امکان این وجود ندارد که همان محصولات مورد نیاز قطر توسط ایران صادر شود که به قطر هم نزدیکتر است؟

-همه اینها برمی گردد به این که طرف قطری چه می خواهد. قطر یک کشور بسیار پولدار است. درآمد سرانه مردم سالیانه 148 هزار دلار است. آنها با این درامد سرانه، توقع شان بالا رفته و جنس های لوکس می خواهند. بهترین ها را می خواهند.

ما هم هنوز در بسته بندی و استاندارد سازی محصولات کشاورزی مان، ضعیف هستیم و کار نکرده ایم. سرمایه گذاری نکرده ایم. علتش هم این بوده که هر چه تولید می کردیم در بازار ایران به فروش می رفته.

ما گوجه فرنگی را به راحتی از بازار می خریم. در حالی که در قطر، گوجه فرنگی یا هندوانه و امثال آن را آزمایش می کنند. به دلیل درآمد بالا و این که چند سالی است که برخی از مردم آنجا جنس های لوکس می پسندند به همین دلیل ممکن است محصولات کشاورزی ما برای آنها جذابیت نداشته باشد.

*همین اقلامی که برای صادرات به قطر از ترکیه به بوشهر می آید در همه موارد بسته بندی محصولات ترکیه نسبت به محصولات ایران بهتر است؟

-بله. ما سال گذشته بحران گوجه فرنگی داشتیم. در خارج از فصل، برداشت همزمان گوجه فرنگی در بوشهر، بندرعباس، کازرون، دزفول و مقداری هم در شیراز و مرودشت داشتیم. در حالی که در سال های قبل به دلیل سرما، فقط در منطقه جنوبی استان بوشهر، گوجه فرنگی خارج از فصل کشت شد و در مناطق شمالی استان کشت نمی شد و به عمل نمی آمد.

پارسال طوری شد که سَر زمین کشاورز می گفت هر کس می خواهد برود برای خودش گوجه فرنگی بردارد و ببرد. پارسال گوجه فرنگی با قیمت 200 تومان هم از کشاورز نمی خرید.
به طوری که ما مجبور شدیم این موضوع را از طریق کمیسیون کشاورزی مجلس پیگیری کنیم. با دولت و تعاونی روستایی وارد مذاکره شدیم که آنها از کشاورز به قیمت هر کیلو 500 تومان بخرند و هزینه های تولید برگردد و کشاورز بتواند به تعهداتش عمل کند.

*آماری دارید که ترکیه چقدر از محصولاتی که در هفته های اول تحریم با هواپیما به قطر می فرستاد در هفته های اخیر از طریق بندر بوشهر به قطر فرستاده است؟

-در این زمینه آمار ندارم ولی می دانم که از شیراز هم مواد لبنی با هواپیما به قطر صادر کردند. همین الان هم با هواپیما، مواد لبنی از شیراز به قطر صادر می کنند. ما می خواهیم صادرات انجام بدهیم و بدون جنجال داریم انجام می دهیم.

همین مقداری هم که به قطر صادر می کنیم خوب است. این که صادر می کنیم دو حُسن دارد. یکی صادر می کنیم و دوم این که متوجه می شویم که از این به بعد چه چیزی باید صادر کنیم، چگونه باید صادر کنیم، چگونه بسته بندی کنیم، چگونه از ما می پذیرند و ما چگونه می توانیم در بازارهای جهانی حضور پیدا کنیم.

ما با سبک و سیاق فعلی نمی توانیم در بازارهای جهانی حضور پیدا کنیم. مگر این که روش خودمان را تغییر بدهیم.

*در سال 1395 حدود 20 میلیون دلار از استان بوشهر به قطر صادر شده از کل صادرات 103 میلیون دلاری صادرات ایران به قطر. عمده اقلام صادراتی از استان بوشهر همان مصالح ساختمانی بوده یا مواد خوراکی قسمت عمده ای زا صادرات را تشکیل می دهد؟

-صادرات مواد خوراکی هم داشته ایم. در یک مقطع که صادرات دام زنده آزاد بود، صادرات دام نیز داشتیم.

*به نظرتان در سال 1396 میزان صادرات استان بوشهر نسبت به 20 میلیون دلار سال 1395 چقدر خواهد شد؟

-افزایش قابل توجهی در صادرات خواهیم داشت. چشم انداز روشنی وجود دارد. صادرات به قطر رشد چند برابری داشته است.

*قطر در سال 2015 در حد 37 میلیارد دلار واردات داشته که 70.6 درصد آن مربوط به واردات کالای صنعتی است. کل رقم واردات محصولات کشاورزی 3.2 میلیارد دلار بوده که 9 درصد واردات بوده است. بخش واردات سوخت و محصولات معدنی 6 درصد از کل واردات قطر را تشکیل داده است.
ظاهرا میزان بازیگری ایران برای صادرات به قطر در همین بخش صادرات محصولات معدنی و کشاورزی می تواند باشد و نه بخش کالای صنعتی؟

-صادرات کالای صنعتی ما بسیار ناچیز بوده است. البته صادرات کالای صنعتی داشته ایم ولی کم بوده. صادرات صنعتی ما بسیار خرده پا بوده و عمده نبوده است. برای مثال پمپ آب به قطر صادر شده است.

*کشور قطر برنامه پنج ساله اول را از سال 2011 تا 2016 اجرا کرده است. یک برنامه بلند مدت با عنوان چشم انداز ملی قطر تا سال 2030 دارد و یکی از اهداف آن دانایی محور شدن اقتصاد است.
در سال های اخیر آیا تحول خاصی در کشور قطر رخ داده است که اقتصاد آن دانایی محور شود؟

-قطر یک کشور پول دار است. الان قطری ها معادل ایران گاز تولید می کنند. یک کشور دو و نیم نفری است ولی به اندازه ما گاز تولید می کنند و در نتیجه درآمد کسب می کنند. شرکت هواپیمایی قطر ایرویز، هواپیماهای زیادی دارد و سفارش های خرید زیادی به شرکت هایی همچون شرکت ایرباس داده است.

معلوم است که با برنامه هستند و روی برنامه ریزی پیش می روند. می دانند در چه راه هایی سرمایه گذاری کنند.

*در سال های اخیر به کشور قطر سفر کرده اید که تحولات آن را از نزدیک دیده باشید؟

خیر. من به قطر سفر نکرده ام.

*اطلاعات خاصی از قطر دارید که تغییر و تحولات آن را به شما اطلاع داده باشند و برای شما جالب بوده باشد؟

-رابطه ما یک رابطه تجاری نیست. وقتی رابطه تجاری سرد شود، اصلا نگاه ها به سمت و سوی دیگر برمی گردد و به بازارهای دیگر توجه می کند. الان اکثر تجار ما به طرف کشور عمان رفته اند. در آنجا سرمایه گذاری می شود و ایرانی ها هم رفته اند که بازاری برای خودشان پیدا کنند.

*صادر کنندگان ترکیه که اقلام و اجناس خودشان را از ترکیه تا استان بوشهر می آورند و از طریق دریایی به قطر صادر می کنند هزینه های قیمت تمام شده کالاهای صادراتی ترکیه به شدت افزایش پیدا نمی کند؟

-مگر ما در زمان تحریم ها این هزینه ها را تحمل نکردیم. قیمت تمام شده برای واردات بعضی از کالاها بالا رفت. ما هم همین طور بود. الان قطر چنین وضعیتی دارد. خودشان اعلام کرده اند که برخی کالاها را با چند برابر قیمت وارد می کنند.

شما حساب کنید کدام عقل سلیم می آید برای حمل کالا، تُنی 2 هزار دلار از بوشهر تا قطر پول بدهد. این تحمیل هزینه ها را دارند. ما هم در زمان تحریم ها، قیمت تمام شده کالاهای وارداتی بالا بود. کالاهایی نیاز داشتیم و مجبور بودیم از واسطه بخریم و با چند برابر قیمت.

در مسیر این واردات، گاهی در دوبی امارات یک هندی مداخله می کرد و دست به دست می شد. گاهی هم آدم هایی که قانون مدار نیستند این جنس ها را به ما و با چند برابر قیمت می فروختند. ما هم همین گرفتاری ها را داشتیم.

*ترکیه کالاهای صادراتی خودش را از طریق زمینی تا بنادر استان بوشهر می آورد که بعد از طریق کشتی به قطر صادر کند. این هزینه های حمل از این طریق ارزان تر از حمل از طریق هواپیما از ترکیه به قطر است؟

-حتما ارزان تر است. فرض کنید کامیونی با 20 تن یا 25 تن می آید. وقتی هزینه ها را به کیلو تقسیم می کنیم هزینه ای که می دهد کمتر است. کالاهایی را صادر می کنند که بتوانند هزینه حمل را روی آن بکشند و خریدار هم داشته باشد.

*محموله های صادراتی از ترکیه به استان بوشهر بیاید چند روزی در راه هستند. یکی از مسئولان بخش خصوصی ترکیه گفته بود محصولات ترکیه در مقایسه با محصولات کشورهای دیگر تازگی دارد. این مسیر چند روزه حمل از ترکیه تا بوشهر باعث نمی شود تازگی محصولات ترکیه از بین برود؟

-در مورد این تازگی باید بگویم که 48 ساعت زمان لازم است تا از ترکیه به بوشهر بیاید. از اینجا هم تا فرآیند بارگیری و پروانه صدور انجام شود نهایتا 48 ساعت دیگر زمان نیاز است. این می شود چهار روز.

الان محصولات کشاورزی را به گونه ای عمل آوری می کنند که محصولی مثل گوجه فرنگی 15 روز یا 12 روز ماندگاری داشته باشد.

*مطمئن هستید گوجه فرنگی تولید ترکیه 15 روز ماندگاری دارد و خراب نمی شود؟

-حالا اگر 15 روز ماندگاری نداشته باشد ولی 12 روز را دارد. در همان زمستان سال گذشته وقتی می خواستیم گوجه فرنگی به روسیه صادر کنیم، مشکل ما این بود که ماندگاری گوجه فرنگی ها کم بود و 4 روز یا 5 روز بود.

*با وجود این که محصولات ترکیه چند روز در راه است و حمل و نقل زمینی وقت می برد اما شما معتقدید صادرات ترکیه با این روش ارزان تر است تا این که از طریق هواپیما بخواهد صادر کند؟

-بله. اگر ما استانداردها را داشتیم یقین بدانید که قطری ها، محصولات بیش تری از ایران وارد می کردند.

*چشم انداز صادرات از استان بوشهر به قطر را چگونه می بینید؟

-تقریبا می شود گفت که یک تجارت ناپایدار است. کشورهای عربی وقتی رابطه شان با هم خوب شود رفتار دیگری خواهند داشت. یک زمانی بود که همین عربستان، کویت و بحرین، تمام مایحتاج محصولات کشاورزی شان و حتی خشکبارشان از ایران تامین می شد. از طریق بوشهر و با همین لنج ها می رفت. در آن زمان قطر و امارات، زیاد مطرح نبودند.

وقتی اینها به بوشهر و شیراز سفر می کردند زمانی که می خواستند برگردند باور کنید برای 3 ماه یا 4 ماه، مایحتاج شان را از ایران تهیه می کردند و می بردند. اما الان این طور نیست. در آن زمان برای گشت و گذارشان به ایران می آمدند و سفرهای آنها بیش تر به ایران بود.

*موسسه اعتبار سنجی مودیز، چشم انداز رتبه اعتباری قطر را از وضعیت ثبات به منفی تغییر داده و پیش بینی کرده اختلاف به وجود آمده بین قطر و کشورهای عربستان، بحرین، امارات و مصر، به زودی حل نمی شود و مناقشه تا سال 2018 ادامه دارد.
شما برنامه مشخصی دارید که صادرات استان بوشهر از رقم 20 میلیون دلار سال 1395 در کل سال جاری چند برابر شود؟

-ما هم امیدواریم و هم این که برنامه ریزی هایی انجام داده ایم. یک برنامه، تهیه شناورهایی است که تریلی های یخچال دار با ظرفیت کمتر محصولات ما را به قطر ببرند. اسکله های بندر بوالخیر و بندر دیّر در استان بوشهر را توسعه می دهیم که هم برای آنها به صرفه باشد و هم به طرف ما جذب شوند.

الان هم بوشهر، هم شیراز و هم استان خوزستان، روی بسته بندی مواد غذایی کار می کنند و اگر قطر هم نشود به کشورهای دیگر صادر کنند. بحث صادرات به قطر، یک جرقه برای ما ایجاد کرده و استارتی زده شده که ما هم بتوانیم خودمان را ارتقا بدهیم و بتوانیم با محصولات کشاورزی ترکیه رقابت کنیم.