سنگینی کفه واردات چند سالی است قامت آمارهای صادراتی را در ایران خم کرده است. هر سال آمارها اینطور روایت میکنند که میزان واردات کالا بیش از صادرات بوده است. اگر چه برخی سالها آمارها خبر از موفقیت صادراتی ایران در تجارت خارجی داده است، اما همچنان فعالان قتصادی از این روند رضایت ندارند.
آمارها میگویند: صادرات غیر نفتی ایران در دوازده ماهه سال 1395در مجموع به 43میلیارد و 930 میلیون دلار رسید که این میزان در مقایسه با سال 1394به میزان 3/54 درصد رشد داشته است. همچنین واردات ایران در سال 1395 به 43میلیارد و684 میلیون دلار رسید که در مقایسه با سال1394 به میزان 5/16 درصد رشد نشان می دهد.
آنطور که گزارشهای گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان میدهد؛ سال گذشته بخش پتروشیمی در صادرات کارنامه خوبی داشت و در مجموع ارزش صادرات محصولات پتروشیمی ایران با 9درصد افزایش به 14 میلیارد و 340 میلیون دلار رسید.
ارزش صادرات محصولات پتروشیمی کشورمان در سال 1394 به میزان 13 میلیارد و 134میلیون دلار بود. ارزش صادرات میعانات گازی هم در سال گذشته بهبود یافت و در واقع با ثبت بهترین عملکرد در سال گذشته ارزش صادرات این کالا با 56 درصد افزایش به 7میلیارد و 320میلیون دلار رسید اما در خصوص صادرات سایر کالاها در مجموع شاهد کاهش 10 درصدی در صادرات بودیم.
سید حمید حسینی، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق ، در این باره میگوید: «بازار نفت ایران همواره نقش تعیین کنندهای در قد کشیدن آمارهای صادراتی ایفا کرده است.» آنطور که حسینی توضیح میدهد:« برای نمونه صنعت پتروشیمی به طور مشخص میتواند پرچمدار صادراتی کشور باشد، به همین دلیل معتقد هستم دولت باید حمایت جدیتری از صنعت پتروشمی در کشور داشته باشد. »
او معتقد باید قیمت محصولات پتروشیمی اصلاح شود تا مزیت صادراتی آن مشخص شود. او میگوید: « اگر قیمت این میزان هیدروکربن به قیمت روز و بدون لحاظ کردن کاهش قیمتها در بازارهای جهانی محاسبه شود کمتر از 6 میلیارد دلارخواهد بود در حالیکه ارزش محصولات پتروشیمی حدود 17 تا 18 میلیارد دلار است (12 میلیارد دلار صادرات و 8 میلیارد ارزش محصولاتی است که در داخل کشور مصرف می شود) بنابراین به نظر می رسد ارزش افزوده صنعت پتروشیمی خیلی بیشترازآن چیزی باشد که منتقدین عنوان می کنند.»
این در حالیست که رئیس کنفدرسیون صادرات درباره تراز تجاری ایران نظر دیگری دارد. محمد لاهوتی معتقد است: « طی سالهای گذشته نوسانات شدید قیمت ارز موجب شد تا کفه واردات بیش از صادرات در تجارت خارجی ایران سنگین شود. » شاید به همین دلیل است که حالا بسیاری از فعالان اقتصادی بر این باور هستند که باید از افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی برای توسعه صادرات در کشور حمایت کرد.
با هر حال لاهوتی در این باره تاکید میکند: « در چهار سال دولت یازدهم در مجموع 57 درصد تورم به ثبت رسید که حاکی از متوسط 15درصدی آن است، اما در همین زمان افزایش قیمت ارز کمتر از 5درصد بود که سبب می شود قیمت تمام شده کالاهای ایرانی روز به روز افزایش یابد و در مقابل کالاهای خارجی ارزان تر شود که این رویه به افزایش واردات می انجامد.»
با اینهمه، امسال هم تراز تجاری ایران منفی گزارش شده است. بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، مجموع تجارت خارجی ایران طی ۸ ماهه امسال با ۸ درصد رشد به ۶۰ میلیارد و ۹۰۷ میلیون دلار رسید و نسبت به مدت مشابه پارسال، میزان صادرات کاهش و میزان واردات افزایش یافت. کارنامه عملکرد تجارت خارجی کشور در ۸ ماهه سالجاری نشان می دهد مجموع تجارت خارجی ایران با ۴ میلیارد و ۴۸۶ میلیون دلار افزایش و ۸ درصد رشد به ۶۰ میلیارد و ۹۰۷ میلیون دلار رسید و ارزش صادرات غیرنفتی ایران در آبان ماه سالجاری نسبت به مهرماه یک درصد بهبود یافت.
بر این اساس حجم تجارت خارجی ایران در سالجاری تا ابتدای آذر ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸ درصد بزرگتر شده است. همچنین در ۸ ماهه اول سالجاری تشریفات گمرکی ۱۰۲ میلیون و ۳۸۱ هزار تن کالا در گمرکات کشور تماماً به صورت الکترونیکی و با کنترل کامل به روش هوشمند انجام شده که از این مقدار ۲۳ میلیون و ۵۶۹ هزار تن سهم واردات و ۷۸ میلیون و ۸۱۲ هزار تن سهم کالاهای صادراتی غیرنفتی بود.