کارشناس مسائل ترکیه: ایران نگران ارتش آزاد سوریه است

عصر ایران؛ مهسا صفایی؛ بعد از بهار عربی که به صورت دومینو وار تونس، مصر، یمن و سوریه را درنوردی تا به امروز شاهد تشدید تنش ودرگیری ها در منطقه خاورمیانه بوده ایم. قدرت های جهانی مانند روسیه و آمریکا و قدرت های منطقه ای از جمله ایران، ترکیه و عربستان به صورت مستقیم درگیر این جنگ های نیابتی بوده اند و هنوز هم در خاورمیانه ملتهب این روزها بیم آن می رود که آتش جنگ مناطق دیگری را نیز در خود فروبرد.

پیروزی ائتلاف ایران، روسیه و سوریه در جنگ حلب نقطه عطفی برای درگیری های سوریه به حساب می آید که بعد از آن شاهد پایان حیات داعش و وارد شدن به دوران مذاکرات دیپلماتیک برای پایان یافتن جنگ داخلی در سوریه بودیم. اما این روزها ترکیه با لشکر کشی مجدد به عفرین در شمال سوریه با توجیه مقابله با کرد های این منطقه در جهت حفظ امنیت ملی ترکیه، بار دیگر شاهد شعله ور شدن جنگ در این منطقه نفرین شده هستیم.

به نظر می رسد که شطرنج تقابل های منطقه ای و جهانی در سوریه به حدی پیچیده شده است که حداقل در کوتاه مدت نمی توان انتظار گشایشی در جهت صلح برای سوریه متصور بود. نقش پر رنگ ایران در حفظ قدرت دمشق و بشار اسد در هفت سال گذشته و ائتلاف استراتژیک ایران با ترکیه و روسیه در این کشور و پیش بردن خطی موسوم به محور مقاومت نشان می دهد که یکی از مهره های مهم در تعیین سرنوشت آینده سوریه قطعا ایران خواهد بود. از همین منظر نیز می توان حمایت آمریکا از پروژه های مخلف سرنگونی طلبی را نیز توضیح داد که چرا این کشور بی محابا از هر گونه تحرکی چه در داخل ایران و چه در خارج از آن در جهت تغییر رژیم  جمهوری اسلامی حمایت می کند. آمریکا در صدد این است که با تقویت اعتراضات و هدایت آن به سمت سرنگونی سیستم سیاسی موجود در کشور بتواند سپاه پاسداران و نیروهای نظامی ایران در منطقه را وادار به عقب نشینی کند.

با این وجود حمله نظامی ترکیه به عفرین در شرایط کنونی از حساسیت خاصی برخوردار است و شاهد آن هستیم که ایران نیز با سیاست یکی به نعل و یکی به میخ ابتدا درمقابل این حمله سکوت کرد و بعد از آن از ترکیه خواست که به این تجاوز نظامی پایان دهد. ایران هم زمان هم به دنبال منافع محور مقاومتی خود در منطقه است و هم در فکر تقویت گفت و گوهای سه جانبه خود با ترکیه و روسیه برای آینده سوریه خواهد بود.

 در همین راستا گفت و گوی کوتاهی با رحمان قهرمانپور کارشناس ترکیه و سیاسا خارجه امریکا داشتیم که در ادامه می خوانید.

*ارزیابی شما از تحولات اخیر شمال سوریه و حمله نظامی ترکیه به عفرین چیست؟

عملیات نظامی ترکیه در عفرین درواقع در چاچوب سیاست ترکیه در دوران پس از داعش قابل فهم است. در دوره ای مسئله اصلی سوریه شکست دادن داعش بود و در همین راستا یک ائتلاف میان کشورهای ایران روسیه، سوریه و ترکیه شکل گرفت. در توافق آستانه شاهد بودیم که بر اساس آن قرار بر این شد که ایران و سوریه در اطراف دمشق مستقر شوند و ترکیه و روسیه در شمال سوریه مستقر شوند. همچنین مقرر شد که در باقی مناطق سوریه دولت مرکزی این کشور با کمک روسیه امنیت را برقرار کند.  در چاچوب توافق آستانه شاهد بودیم که مسئله داعش حل و فصل شد. بعد از شکست داعش مسئله کنونی کشور سوریه تدوین قانون اساسی است اما در عمل مسئله اصلی در سوریه به تقسیم قدرت منتهی شده است.

 به صورت طبیعی استراتژی کشورها در دوران پسا داعش می تواند تغییر کند و حتی دیدیم که آمریکا نیز گفته است می خواهد در شمال سوریه حضور نظامی داشته باشد و به نوعی به این طریق از ارتش آزاد حمایت می کند. بنابراین ترکیه نیز مانند دیگر کشورهای منطقه و جهان در دوران پسا داعش در حال تدوین سیاست های خودش در منطقه است تا حضور خودش در سوریه را افزایش دهد. در این میان آنچه که برای ترکیه اهمیت دارد، مرزهای طولانی این کشور با سوریه است که بخش عمده این مرزها را کردها در اختیار دارند. در شمال سوریه (ی پ گ) یا همان یگان های خلق کرد ساکن هستند و این گروه شاخه نظامی اتحادیه دموکرات به حساب می آیند. باید توجه داشته باشیم که اتحادیه دموکرات رابطه بسیار نزدیکی با (PKK)  دارند و ترکیه معتقد است که اساسا (PKK) این گروه در سوریه را آموزش می دهد. همچنین ترکیه معتقد است که هر سلاحی که آمریکا تحت عنوان مقابله با دعش در اختیار گروه های کرد سوریه قرار داده است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در اختیار گروه (PKK) نیز قرار می گیرد که این گروه نیز از این سلاح ها برای ضربه زدن به امنیت ملی ترکیه استفاده خواهد کرد. بنابراین ترکیه از این زاویه وارد عملیات عفرین شده است و این توجیه را دارد که برای حفظ امنیت ملی خودش وارد این عملیات شده است.

جامعه بین المللی نیز اگر چه این استدلال ترکیه را نپذیرفته است اما با این استدلال مخافت چندانی هم نداشته است. به عبارتی در جریان حملات به کوبانی شاهد بودیم که جامعه بین المللی واکنش های تندی از خود نشان داد اما اینبار چنین واکنش هایی از جامعه بین الملل شاهد نیستیم.

هدف ترکیه از این حمله نظامی این است که تا حد ممکن ارتباط کردها در دو طرف فرات را با هم قطع کند تا کرد ها نتوانند قدرت بیشتری داشته باشند و داستان اقلیم کردستان به شکل دیگری در آنجا تکرار نشود. اینکه تا چه اندازه به این هدف خود خواهد رسید را باید در گذر زمان بررسی کرد تا ببینیم ترکیه از این حمله نظامی خود تا چه اندازه می تواند در صحنه دیپلماتیک و سیاسی استفاده کند.

*به نظر شما حمله نظامی ترکیه به عفرین در جهت اتحاد استراتژیک ایران ، روسیه و سوریه بوده است یا در نهایت به مواضع آمریکا در سوریه کمک خواهد کرد؟

یک تحلیل موجود برای حملات اخیر ترکیه همین تقویت اتحاد سه گانه ایران ترکیه و روسیه است. اگر حمله ترکیه به عفرین این اتحاد موسوم به اتحاد آستانه را تقویت کند قاعدتا به نفع ایران نیز خواهد بود. اما نکته این است که آمریکا در سوریه یک خط جدید دیپلماتیک را باز کرده است. بعد از حلب و آزاد شدن حلب آمریکایی ها حضور جدی در سوریه نداشتند و این موضوع شاید به این دلیل بود که نمی خواستند هزینه زیادی در این کشور بدهند و در نتیجه منتظر پایان جنگ با داعش شدند. حال که داعش شکست خورده است آمریکایی ها فکر می کنند که زمینه حضورشان در سوریه فراهم شده است.

از سوی دیگر ما خط دیگری را در کنار محور آستانه شاهد هستیم .آمریکا خط سومی به نام سازمان ملل با محوریت آقای دیمستورا در کشور سوریه پیش می برد که هدف آن تدوین قانون اساسی این کشور است. حمله ترکیه به عفرین از یک طرف به نفع توافق آستانه است و می تواند با کاهش قدرت کرد ها قدرت چانه زنی قدرت مرکزی سوریه در برابر کردها را افزایش دهد و به همین دلیل بود که روسیه نیز زیاد با این عملیات مخالفت نکرد. اما آن چیزی که می تواند اسباب نگرانی ایران باشد این است که با عملیات عفرین ارتش آزاد سوریه در سوریه تقویت شود و چون ارتش آزاد به شدت گرایش های اخوان المسلمین را دارد ایران میانه خوبی با این گروه ندارد اما در این موضوع روسیه چنین مشکلی ندارد و در نتیجه نه مخالف  و نه موافق چنین عملیات نظامی است. مسئله اصلی روسیه در حال حاضر آمریکا است و روسیه به دنبال آن است که عملیات نظامی ترکیه منجر به تضعیف پایگاه نظامی آمریکا در منطقه شود.

*اگر مواضع آمریکا به این شکل تضعیف شود و آمریکا در شرایطی خود را ببیند که منافعش در منطقه به خطر افتاده است آیا احتمال جنگ مستقیم میان آمریکا و روسیه وجود دارد؟

نه چنین احتمالی پایین است چرا که نه آمریکا و نه روسیه به دنبال رودرویی مستقیم نیستند و هر دو از این ماجرا جتناب می کنند. اما آمریکا به دنبال این است که سوریه را به صورت کامل در اختیار روسیه قرار نداهد و روسیه به یک پایگاه استراتژیک برای روسیه تبدیل نشود.  از طرف دیگر بعد از این هزینه های زیادی که روسیه در سوریه متحمل شده است باید به جامعه جهانی نشان دهد که فقط جنگیدن بلد نیست بلکه دیپلماسی قدرتمندی هم دارد.

از طرف دیگر روسیه به کشورهایی که می خواهند به این کشور نزدیک بشوند، می خواهد این اعتماد را بدهد که در شرایط ویژه مانند کشور سوریه و بشار اسد در کنار آنها خواهد بود و اجازه نخواهد داد آمریکا و دیگر کشورها آنها را مورد تهاجم قرار دهند. بنابراین این موضوعات برای روسیه در سطح بین المللی قابل فهم است و نه در مسائل جزیی تری در داخل کشور سوریه. برای روسیه تفاوتی نمی کند که سهم ارتش آزاد بیشتر باشد یا دولت مرکزی بلکه برای روسیه این مهم بود که برنامه خودش را در مقابل آمریکا به پیش ببرد و روسیه در این ماجرا ثابت کرد که در بحران های بین المللی  می تواند نقش آفرینی کند و بحران را مدیریت کند.

*به نظر شما در شرایط کنونی که ایران در مسائل برجام و تحریم های موشکی و هسته ای با آمریکا درگیر است، در موضوعات مربوط به سوریه و درگیری های اخیر ترکیه در عفرین باید چه رویکردی اتخاذ کند؟

به هر حال ایران هم خط آستانه را دنبال می کند و هم خط مستقل خودش در حمایت از بشار اسد را دنبال می کند. اولویت اول ایران این است که بشار اسد در قدرت بماند و انتقال قدرت به صورت مسالمت آمیز صورت بگیرد. فعلا در این خواسته منافع مشترکی میان ایران و روسیه وجود دارد. از طرف دیگر ایران در دوران پسا داعش به دنبال این است که بشار اسد و اطرافیانش بتواند نقش موثر داشته باشند و همزمان گروه های معارض نیز نقش آفرینی داشته باشند. البته صحنه حال حاضر سوریه بسیار پیچیده است و تمام قدرت های جهانی حضور دارند و در نتیجه برای همه طرف های درگیر محدودیت هایی نیز وجود دارد و باید دید که ایران در آینده چگونه با این محدودیت ها کنار می آید.

*با توجه به تحلیل های موجود که کاملا دوگانه است احتمال تجزیه سوریه را تا چه اندازه ارزیابی می کنید؟

به نظر می رسد جامعه بین الملل بر روی این مسئله توافق ندارد. تجزیه سوریه بیشتر به نفع اسرائیل است و شاید تا حدودی به نفع عراق نیز باشد چرا که سوریه رقیب سنتی عراق در منطقه به حساب می آید ولی سازمان ملل و قدرت های بزرگ تقریبا اتفاق نظر دارند که سوریه نباید تجزیه شود ولی می تواند نظام فدرال در این کشور پیاده شود. این موضوعات بستگی به قانون اساسی دارد که برای سوریه نوشته می شود و تعیین می کند که نظام سیاسی آن فدراتیو باشد یا ریاستی و متمرکز باشد. این موضوعاتی است که در ادامه مشخص خواهد شد. به هر ترتیب در حال حاضر جامعه بین الملل از تجزیه سوریه حمایت نمی کند چرا که این موضوع می تواند بحران های منطقه ای را تشدید کند. باید توجه کنیم که جامعه اروپا در حال حاضر با بحران مهاجرت روبرو است و تجزیه سوریه می تواند پیامد های منفی به مراتب بیشتری برای این بحران داشته باشد.  

*در جریانات سوریه در سالیان اخیر ایران بارها از محوری به نام محور مقاومت نام می برد که از عراق تا لبنان کشیده شده است. ادامه استراتژی ایران و تاکیدش بر تقویت محور مقاومت با حضور روسیه آیا می تواند معادلات کشورهای غربی را به هم بریزد و در نهایت منجر به ثبات در سوریه شود؟

محور مقاومت که در ایران لیدری آن را در دست داشته است در حفظ بشار اسد موفق بوده و همچنین در شکست داعش نیز این محور موفق عمل کرده است. اما باید دید که این محور توانایی دارد که توان نظامی خود را به یک توان دیپلماتیک تغییر دهد یا خیر. محور مقاومت بیشتر در حوزه غیر دیپلماتیک عمل کرده است و در نتیجه باید دید که ایران آیا می تواند این آورده خود را به یک دستاورد دیپلماتیک تبدیل کند. اگر چنین کاری انجام شود به نظر می رسد که یک موفقیت بزرگ برای محور مقاومت به حساب خواهد آمد. محور مقاومت در سوریه بیشتر حول حفظ اسد و دفع خطر داعش بود.

تماشاخانه

پاکبانان فداکاری می‌کنند اما نتیجه‌ای نمی‌بینند/ ببینید مردم چطور با بی‌توجهی به این قشر آسیب می‌زنند (فیلم)

ردپایی از کریم‌خان زند که نابود می‌شود / شاه پیش از فتح شیراز این‌جا حمام کرده بود (فیلم)

فیلم های دیگر