عصر ایران؛ مهرداد خدیر- مهم‌ترین خبر مرداد ماه که ابتدا گمانه‌ زنی‌هایی را دامن زد و سپس تحلیل‌ها و توجیه‌ها و انتقاداتی را برانگیخت، معرفی کابینه یا دولت دوازدهم بود. منتها ترکیب دولت جدید با فضای ایجاد شده در ایام انتخابات قدری متفاوت جلوه کرد.

هر قدر اردیبهشت، آرمانی و هیجانی بود، مرداد و کابینه با نوعی رودربایستی و حاصل تعامل با نهادهای مختلف در نظرها آمد.

دولت پیشنهادی نه وزیر زن داشت و نه وزن اصلاح طلبان آن می چربید. خیلی ها انتظار داشتند عبدالرضا رحمانی فضلی به خاطر تن دادن به حذف نماینده اصفهان و دخالت شورای نگهبان پس از انتخابات دوباره معرفی نشود یا دربارۀ وزیر جوان ارتباطات، بحث هایی در فضای مجازی درگرفت. وزیر علوم البته معرفی نشد تا روحانی این پیام را منتقل کند که تا چه اندازه تحت فشار بوده است.

منتقدان بر رییس جمهوری خرده گرفتند که مردم انتظار داشتند کابینۀ او در دورۀ دوم تفاوت‌های محسوس تری با دورۀ نخست داشته باشد زیرا هم ترکیب مجلس تغییر کرده و هم روحانی این بار با آرای بیشتر انتخاب شده بود.

در واکنش به همین انتظارات و انتقادات بود که اسحاق جهانگیری ساعاتی پس از انتصاب مجدد به عنوان معاون اول رییس جمهوری توییت گذاشت: « باید سهم زنان و اقوام و جوانان را در مدیریت های ارشد و میانی و محلی کشور عملا بیشتر کرد و من به سهم خود پی گیر این حق هستم اما انتخاب وزرا هم حق رییس جمهور است و محدودیت ها را نیز باید درک کرد.»

خود حسن روحانی البته در نطق آغاز بحث های اخذ رأی اعتماد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد از جانب هیچ جریان سیاسی برای معرفی کردن یا نکردن وزیری تحت فشار نبوده و دربارۀ شایعۀ نهایی سازی فهرست وزیران پیشنهادی با مقام معظم رهبری نیز گفت: « من لیست را با ایشان چک نکردم بلکه مشورت کردم چرا که 50 سال است رفاقت و ارادت دارم.»

توضیح او دربارۀ معرفی نکردن هیچ زنی برای وزارت در حالی که این تابو در دوران سَلَف او با انتخاب خانم مرضیۀ وحید دستجردی برای وزارت بهداشت شکسته شد تنها یک جمله بود: « دلم می خواست برای سه وزارتخانه وزیر زن معرفی کنم اما نشد.»

پدیدۀ کابینه اما محمد جواد آذری جهرمی وزیرجوان ارتباطات و فناوری اطلاعات بود. حساسیت بر سر او به دو سبب درگرفت: نخست سن و سال او چون متولد 1360 است و هنگام معرفی کابینه 36 ساله بود. هر چند جوان ترین وزیر در ایران نیست اما اولین بار بود که یک متولد بعد از انقلاب 57 برای وزارت معرفی می شد و برخی در حالی به سن و سال او انتقاد می کردند که انگار از یاد برده بودند کسانی چون محمد علی نجفی و احمد توکلی و حسن غفوری فرد در همان دهۀ 60 که آذری جهرمی زاده شد و بالید و پا به دبستان گذاشت و در 30 سالگی به وزارت علوم و کار و نیرو رسیده بودند.

ظاهر آذری جهرمی هم البته مؤثر بود چون چهره او از 36 سال کمتر نشان می دهد. دلیل دوم انتقاد اما به خاطر سابقۀ او در وزارت اطلاعات بود که نه خود انکار کرد و نه رییس جمهوری آن را نقطه ضعف دانست.

گسترش استفاده از تلفن های هوشمند و نرم افزارهای پیام رسان و شایعات مربوط به تلگرام سبب شد که توجه به وزیر ارتباطات با دوره های قبل قابل قیاس نباشد و به یاد بیاید پیش تر چندان توجهی نمی شد که وزیر پست و تلگراف و تلفن کیست و هنوز انقلاب حیرت آور هوش درنگرفته بود.

روحانی در دفاع از وزیر جوان خود گفت که اطمینان می دهد او آزادی را به مذبح نمی برد. او دربارۀ چرایی فردی از درون وزارت اطلاعات برای تصدی وزارت ارتباطات به این نکته اشاره کرد که اگر فردی بی اطلاع از ملاحظات امنیتی را معرفی کرد او در شورای فضای مجازی و عرصه های دیگر در برابر نماینده وزارت اطلاعات از اطلاعات و تسلط لازم برخوردار نبود ولی این سابقه حالا به کار او می آید.

با این همه همچنان حدس زده می شد از کابینۀ 17 نفری (‌در غیاب وزیر علوم) یکی دو وزیر رأی نیاورند و تا اینجا قابل پیش بینی بود اما این را که آن یک نفر حبیب الله بی طرف وزیر پیشنهادی نیرو باشد کمتر کسی حدس می زد.

وزیر پیشنهادی نیرو - که در دولت اصلاحات همین سمت را داشت و سابقۀ سیاسی او تا عضویت در دانشجویان مسلمان پیرو خط امام و کنفرانس های خبری سه نفری به همراه محسن میردامادی و ابراهیم اصغر زاده پیشینه دارد- اما رأی نیاورد و اصطلاحا افتاد و علت این اتفاق را ابوالفضل سروش یکی از نمایندگان مجلس چنین توضیح داد: « نمایندگان خوزستانی و زاگرس نشین و نمایندگانی از شمال منطقه در یک اتحاد نانوشته در بحث بحران آب تصمیم گرفتند به مهندس بی طرف رأی ندهند. آنها همۀ مشکلات 40 سال اخیر در موضوع آب را بر سر بی طرف خالی کردند و اشکالات را مربوط به دوران وزارت او دانستند. ضمن این که خود مهندس بی طرف نیز تیم مؤثری برای جذب نظر نمایندگان همراه نداشت تا جایی که انگار خودش هم انگیزه ای برای قبول وزارت ندارد.»

محمود صادقی هم نوشت: «بی طرف، رأی نیاورد چون حاضر نشد وعدۀ خلاف بدهد و برخی گفتند نمایندگان دربارۀ انتقال آب از او تقاضایی داشتند اما بی طرف به طور کلی اهل لابی نبود.»

رأی نیاوردن بی طرف را برخی به حساب ناتوانی محمد رضا عارف رییس فراکسیون امید در لابی گری گذاشتند و در مقابل گفته شد اگر عارف می خواست وارد عمل شود اولا به حساب همشهری گری گذاشته می شد ثانیا در میان اعضای فراکسیون امید اختلاف می افتاد.

به هر رو کابینه دوم روحانی بدون زن و بی وزیر علوم و در حالی که وزیر نیرو رأی نیاورده بود تشکیل شد و نشریه ای در پاسخ به مته به خشخاش گذاشتن ها و چون و چرا کردن ها تیتر زد: «مهم نیست گربه، سیاه باشد یا سفید؛ مهم این است که خوب موش بگیرد!». این جمله ای ضرب المثل شده از دنگ شیائو پینگ معمار توسعۀ چین پس از دوران مائوست که هدف را از ابزار مهم تر می دانست.

در این نگاه، مهم این است که اینترنت، گسترده تر و سریع تر و همه گیرتر شود حالا چه با وزیر متولد 1360 و چه با وزیر سن دارتر در وزارت ارتباطات. یا مهم این است که سایه سانسور از سر هنر کم شود حالا چه با عباس صالحی در وزارت ارشاد و چه با صالحی امیری. این توصیفات یا توضیحات به این خاطر بود که حسن روحانی در مکتب هاشمی رفسنجانی پرورش یافته و رییس جمهور فقید ایران آرزو داشت نقش دنگ شیائو پینگ در چین را در ایران ایفا کند اما در میانۀ راه نتوانست پروژه خود را ادامه دهد و حالا روحانی می خواهد با هماهنگی و از دل قدرت و ساختارهای آن تونلی بزند و به جای چانه زدن بر سر افراد با اشخاص مورد وثوق به اهداف مورد نظر بیندیشد.

جدای داستان کابینه دو خبر دیگر هم در مرداد 96 قابل توجه بود. یکی باز در حوزۀ سیاست و دیگری در حاشیه اما قابل تحلیل های جامعه شناسیک و حتی روان شناختی.

اولی انتصاب آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام همراه با معرفی ترکیب جدید آن بود که از چند نظر مورد توجه قرار گرفت:

نخست این که آقای هاشمی شاهرودی در زمره مراجع تازۀ تقلید هم برشمرده می شود و طبعا از منظر فقه سنتی نظر می داده و حال در این جایگاه باید میانۀ سنت و اقتضائات حکومت داری مدرن را بگیرد. دیگر این که در آغاز سال به دلیل بیماری بستری شده بود و چند ماه بعد هم در ایران و آلمان تحت مداوا قرار گرفت. وجه سوم هم حضور محمود احمدی نژاد در میان اعضای مجمع بود.

اتفاق دیگر اما که در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی بسیار به آن پرداخته شد انتشار تصویری از مجری مشهور تلویزیون در پارکی عمومی در سوییس و بدون چادر بود در حالی که همواره از طریق سیمای جمهوری اسلامی به تبلیغ این پوشش می پرداخت. با این که تصویر مستهجنی در کار نبود و دربارۀ برخی بازیگران زن هم سابقه دارد و خود آزاده نامداری هم مدعی شد پارک نبوده و باغ خصوصی بوده اما مقایسه تصاویر حمل بر ریاکاری شد.

صادق زیبا کلام - که اگر دادگاه انقلاب درباره حکم او تجدید نظر نکند شاید در سال جدید ممنوع الکلام شود- درباره این رخداد نوشت:

« جامعۀ ما و نهادهای سیاس یو اجتماعی و فرهنگی افراد را تشویق و گاه وادار می کنند چیزی غیر از خود واقعی شان باشند و اگر این خانم هم این همه اصرار نداشت خود را محجبه نشان دهد این واکنش بی رحمانه شاید ایجاد نمی شد.»

درست یا نادرست پوشش متفاوت مجری تلویزیون در سوییس موضوع بحث هایی درباره تظاهر و ریاکاری در جامعۀ ایران شد.

گذشته از اینها و دربازگشت به موضوع کابینه می توان گفت اگر در دولت اصلاحات نگاه ها به وزیر ارشاد بود و مطبوعات حالا نگاه ها به وزیر ارتباطات است و تلگرام. اگر این امکان خارج از اراده او بسته یا محدود شود وزیر ارتباطات در حد معاون اجرایی و تدارکاتی شورای عالی فضای مجازی فرو می کاهد و وقتی چنین باشد دیگر تفاوت ندارد کیست. تا این اتفاق نیفتاده اما او همچنان پدیده دولت دوازدهم است.