عصر ایران؛ یوسف ناصری- در سال 1396 تعداد 5 میلیون و 200 هزار نفر گردشگر ورودی به ایران آمده بودند که نیمی از آنها از عراق بوده اند. در مقابل در 9 ماهه اول سال 1396، جمعا تعداد 8 میلیون و 483 هزار نفر از ایران به خارج از کشور رفته اند که نیمی از آنها سفر به عراق داشته و با قصد زیارتی رفته اند.

از سوی دیگر، کل تعداد گردشگران دنیا در سال 2017 به رقم یک میلیارد و 322 میلیون نفر رسیده بود و منطقه خاورمیانه فقط توانسته بود 58 میلیون از آن تعداد توریست را جذب کند.

سهم ایران از رقم 58 میلیون گردشگر وارد شده به کشورهای منطقه خاورمیانه، در حد 5 میلیون و 200 هزار نفر بوده.

عصر ایران در گفت و گو با دبیر جامعه تورگردانان ایران، وضعیت جذب توریست و گردشگر ورودی به ایران را بررسی کرده است. گفت و گوی عصر ایران با سیدابراهیم شیرازی، فعال صنعت گردشگری و دبیر جامعه تورگردانان ایران را می خوانید.
***

*در سال 1396 تعداد 5 میلیون و 200 هزار نفر گردشگر ورودی به ایران داشته ایم. از طرفی جامعه تورگردانان ایران از سال 1375 به بعد فعالیت کرده و بیش از دو دهه از تاسیس آن می گذرد.
جامعه تورگردانان ایران، اهداف خود را جذب گردشگر ورودی، معرفی ایران به عنوان قطب مهم گردشگری و از میان برداشتن موانع و مشکلات در مسیر تورهای گردشگری ورودی اعلام کرده است. آیا رسیدن از آمار یک میلیون و 184 هزار در سال 1384 به این تعداد 5 میلیون و 200 هزار گردشگر ورودی، برای شما رضایت بخش است؟

-اولا این رقم ممکن است قابل توجه باشد اما برای ما به عنوان بخش خصوصی، این موضوع رضایت بخش نیست. ما در سال 1384 حدود دو هزار و خرده ای آژانس مسافرتی در کل کشور داشته ایم و الان تعداد آنها به چهار هزار و خرده ای رسیده است. آمار جذب اعضای ما به بیش از دو و نیم برابر و نزدیک سه برابر رسیده.

در این زمینه، ما رشدی داشته ایم اما جذب گردشگر ورودی و جذب آدم ها به کشوری که تبلیغات منفی علیه آن انجام می شود، کار بسیار سختی است. دل ما می خواهد به اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور برسیم. تا حدود هفت سال دیگر، باید آمار گردشگری ما، حداقل چهار برابر رقمی باشد که الان هست.

*هدفگذاری شده که در سال 1404 شمسی یعنی پایان دوره چشم انداز 20 ساله کشور، تعداد گردشگری وروردی به ایران به 20 میلیون نفر در سال برسد. شما هم در چارچوب جامعه تورگردانان ایران هدفگذاری کرده اید در زمینه از میان برداشتن موانع جذب گردشگر ورودی و معرفی ایران به عنوان قطب گردشگری.
این اهداف را برای تشکیلات صنفی خودتان در نظر گرفته اید. اما آیا تلاش چشمگیری داشته اید که این اهداف تعریف شده را محقق کنید؟

-بخش خصوصی تلاشی که می کند در جهت بازاریابی و جذب گردشگر است و از این طرف هم، بعدش بازار داری است. یعنی در زمانی که گردشگران را وارد کرد پذیرایی مناسب و با کیفیت انجام شود و گردشگری که با هدف دیدن اماکن های تاریخی یا مذهبی به ایران می آید، هدف او تحقق پیدا کند.

بحث شناخت بازار هم، اهمیت دارد. ما اولا باید بدانیم که کدام کشورها، آمادگی ارسال توریست را دارند و از نظر مادی می توانند توریست بفرستند. بعد هم ما باید کشور خودمان را در آن کشورها بشناسانیم. متاسفانه در آنجا ضعیف هستیم.

اگر خود دولت، بودجه مناسبی داشته باشد و هنر ما، صنایع ما، فرهنگ مردم ما، آثار مذهبی و تاریخی و طبیعی ما را بشناساند، آن موقع هست که کار ما کامل می شود. همکاران من در طول سال در حدود 20 نمایشگاه خارج از کشور از جمله نمایشگاه گردشگری لندن و نمایشگاه گردشگری پکن شرکت می کنند.

همکاران ما با هزینه های گزاف در این نمایشگاه های بین المللی شرکت کرده و سعی می کنند محصولات گردشگری را معرفی کنند. این کارها لازم است اما کافی نیست.

*به هر حال شما هدفگذاری را برای تشکیلات صنفی خودتان داشته اید. اگر دولت و حکومت برای جذب گردشگر تبلیغ کنند درآمدهای ارزی کشور افزایش پیدا می کند. اما شما به عنوان بخش خصوصی فقط اقداماتی در حد پذیرایی مناسب از توریست را انجام می دهید یا این که هدفگذاری تان در زمینه معرفی ایران به عنوان قطب مهم گردشگری به کارهایی بیش از پذیرایی مناسب نیاز دارد؟

-گردشگری که می خواهد به یک کشور وارد شود چند شاخصه برای او مهم است. اول، وجود امنیت است در جایی که هدفگذاری می کند برود. بعد رفاه او، در آن کشور است. بعد هم قیمت است.
در مرحله بعدی، رسیدن به آن هدفی است که برای آن هدفگذاری کرده است. در این چهار مقوله، با وجود این که کشور ما در منطقه ای واقع شده که اطراف آن سر و صدا و بحران است، ما فاقد بحران و ناامنی هستیم.

وقتی یک گردشگر به مملکت ما می آید متوجه وجود امنیت در ایران می شود. البته اطلاعات جغرافیایی مردم دنیا خوب نیست. خیلی وقت ها کشور ما را با کشورهای اطراف مان مثل عراق اشتباه می گیرند.

شناساندن این که ایران، یک کشور جدا از کشورهای دیگر منطقه و با امنیت کامل است، این کار، یک کار دولتی است. کار بخش خصوصی نیست که بتواند ایران را به دنیا معرفی کند و نشان بدهد. اما وقتی گردشگر خارجی وارد کشور ما می شود، تازه وظیفه تورگردان، از اینجا شروع می شود.

*در زمینه وظایف شرکت های تورگردان لطف می کنید توضیحات بیش تری ارائه کنید؟

-اگر یک گردشگر خارجی به عنوان گردشگر مذهبی به ایران می آید ما آنچه را که شایسته یک کشور شیعه هست باید بتوانیم، به او معرفی کنیم. اگر یک گردشگر به عنوان گردشگری تاریخی می آید آنچه را که شایسته یک کشور با تمدن چند هزار ساله است، بتوانیم به او نشان بدهیم. سایت های تاریخی و معرفی آثار باستانی را به خوبی باید نشان بدهیم تا کاملا اقناع شود و به کشور خود برگردد.

تقریبا تمام کسانی که به ایران می آیند همه شان راضی برمی گردند. چون با یک تصویر ذهنی خیلی بد از ایران می آیند ولی وقتی می بینند در ایران هم امنیت هست و هم رفاه هست و هم فرهنگ بسیار بالای مردم هست، نظرشان تغییر می کند.

مخصوصا میهمان نوازی ایرانی ها معروف است و گردشگران خارجی، مرهون میهمان نوازی های مردم ایران می شوند و برمی گردند. علت افزایش گردشگر ورودی به ایران، مربوط به تبلیغات همین گردشگران خارجی است که با رضایت به کشور خودشان برمی گردند.

ما در کشورهای دیگر، بازاریابی انجام داده ایم اما علت اصلی افزایش تعداد گردشگران ورودی، همین گردشگرانی هستند که به کشور خودشان برمی گردند. وقتی خاطرات خودشان را برای خانواده ها و دوستان خودشان تعریف می کنند، دیگران ترغیب می شوند که به ایران بیایند وگرنه ما تبلیغات قابل توجهی برای جذب گردشگر خارجی نداشته ایم.

*در سال 1394 تعداد 5 میلیون و 250 هزار نفر گردشگر وارد کشور ما شده بودند. در سال 1395 تعداد گردشگران به 4 میلیون و 900 هزار نفر کاهش پیدا کرده بود و در سال 1396 به 5 میلیون و 200 هزار نفر افزایش پیدا کرده است.
بخشی از کاهش گردشگر ورودی در سال 1395 به این برمی گردد که اتباع عربستان به ایران نیامده اند. این که در سال 1396 مجموعا افزایش ورودی حدودا 300 هزار نفری داشته ایم، این افزایش ناشی از چه بوده است؟

-این افزایش را می توان ناشی از این دانست که دولت ما لبخند بر لب دارد. به خاطر همین شاید یک مقدار از تنش ها برداشته شده. چون دیگران، ما را به عنوان یک کشور جنگ طلب تلقی کرده و سعی می کنند ایران هراسی ایجاد کنند.

اما وقتی در صحبت ها و رفتارهای خودمان نشان بدهیم که این طور نیست و ما جنگ طلب نیستیم، یک مقدار دست آنها در این موضوع کوتاه می شود. یک دلیل دیگر شاید این باشد که کشورهایی مثل مصر و گاهی اوقات ترکیه بحران ایجاد می کنند و گردشگران سرریز می شوند و به مملکت ما می آیند.

یک کاهش بسیار سنگین گردشگر ورودی به ایران مربوط به گردشگران مذهبی عربستانی، بحرینی و کویتی بوده. در آن سال با ریزش شدید آنها مواجه شدیم و تعداد گردشگر وردی، افزایش پیدا نکرد.
افزایش گردشگر ورودی در سال 1396 به خاطر رویکرد کشورهای دیگر برای بازدید از ایران بوده. البته برای سال 1397 شاید ما، خیلی خوشبین نباشیم. چون قیمت خدمات در ایران بالا رفته و قدرت رقابت ما با کشورهای منطقه پایین آمده.

*اگر فرضا قطع رابطه عربستان و بحرین با ایران اتفاق نمی افتاد و زائران و گردشگران این کشورها به ایران می آمدند، رقم 5 میلیون و 200 هزار نفری گردشگری وردی به ایران در سال 1396، احتمالا چقدر افزایش پیدا می کرد؟

-من فکر می کنم در یک سال، بالای 700 هزار نفر گردشگر عربستان، بحرین، کویت و کشورهای دیگر به ایران می آمدند. ضمن این که وقتی رابطه ما با عربستان قطع شد، اتفاقات دیگری هم رخ داد.

ما در سال های اخیر برای جذب گردشگران کشورهای دیگر برنامه ریزی کرده بودیم. برای مثال می خواستیم از مالزی به ایران بیایند و از ایران برای حج عمره به عربستان بروند. وقتی قطع رابطه با عربستان اتفاق افتاد، هیچکدام از این نوع برنامه ها اجرایی نشد.

*مجموع این رقم 700 هزار نفر گردشگری که شما احتمال می دهید با رقم محقق شده 5 میلیون و 200 هزار نفر گردشگر ورودی به ایران، به عدد 5 میلیون و 900 هزار نفر می رسد. این باز فاصله زیادی دارد با رقم جذب 20 میلیون گردشگر هدفگذاری شده برای سال 1404 شمسی.

-یکی از دلایل آن هم، کمبود زیرساخت های کشورمان است. زیرساخت های موجود، جوابگوی تعداد تقاضاها نیست. در سال 1396 همکاران ما به تعداد زیادی از گروه های علاقه مند سفر به ایران پاسخ مثبت ندادند و پذیرش نکردند. چون جا نداشتیم.
زمان توریست ورودی، یک زمان محدود چهار یا پنج ماهه در طول سال است. در شهرهایی که گردشگر می بریم آن شهرها محدودیت امکانات دارند.

*در ماه مرداد، هوا خیلی گرم و نامناسب است. با این حال چرا بیش ترین گردشگر ورودی در ماه مرداد به ایران آمده اند؟

-ما چنین آماری را نداریم. من نمی دانم این آمار چگونه است. اتفاقا اوج کار ما از 15 فروردین شروع می شود تا حدود 15 خرداد و بعد هم از 15 شهریور شروع می شود تا آذر ماه.

*این موضوع که در ماه مرداد بیش ترین گردشگر به ایران آمده توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام شده بود. در مرداد 1396 تعداد 564 هزار نفر به ایران آمده اند و پر بازدیدترین ماه بوده و در سال 1395 باز همین طور بوده و تعداد 567 هزار نفر به ایران آمده بودند.

-شاید به خاطر استقبال بیش از حد عراقی ها و آذربایجانی ها باشد که همسایه ما هستند و به خاطر تعطیلی مدارس خودشان برای استفاده از اماکن مقدسه کشور ما، به ایران آمده اند.

*از این 5 میلیون گردشگری که هر ساله به کشور ما آمده اند تقریبا نیمی یا 50 درصدشان هر سال از مردم عراق هستند. آیا مردم عراق که به ایران می آیند واقعا اهل هزینه کردن هستند؟

-هر گردشگری که وارد یک منطقه می شود ناخودآگاه باید هزینه کند. اما میزان هزینه کرد آنها متفاوت است. ممکن است یک عراقی وارد ایران شود و در طول ایام اقامت خودش از 100 دلار تا 400 دلار هزینه کند.

از آن طرف یک گردشگر اروپایی وارد ایران می شود و میانگین هزینه اش می شود 1700 دلار. ممکن است ما نتوانیم از نظر دریافتی که داریم آنها را با همدیگر مقایسه کنیم اما به هر جهت هر گردشگری که وارد می شود یک مقدار هزینه خواهد کرد. آن هزینه، هر چقدر هم ناچیز باشد قطعا به نفع مردم ما خواهد بود.

*درباره درآمدهای ترکیه از ورود هر گردشگر گفته اند سرانه هزینه هر توریست وارد شده به ترکیه 681 دلار است. در مورد درآمدهای ایران از این محل، آقای رحمانی موحد معاون وقت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در اردیبهشت سال 1396 گفته بود ما به طور میانگین 1650 دلار از ورود هر گردشگر خارجی درآمد کسب می کنیم.
شما فکر می کنید بین هزینه های انجام شده توسط گردشگران در ایران و ترکیه اینقدر تفاوت وجود دارد؟

-هزینه ای که می گویند شامل هزینه اقامت، رفت و آمد و خورد و خوراک شان است. این رقم، رقم درستی است. به همین دلیل من معتقدم ما نمی توانیم با کشورهای منطقه رقابت کنیم و برای رقابت کردن با کشورهای منطقه مشکل داریم.

بالا بودن هزینه ها، یک عامل موثر در این زمینه است. دلیل دیگر این است که ما پراکندگی آثار تاریخی را در کشور داریم. این پراکندگی باعث می شود ما مجبور شویم اتوبوس و ماشین در اختیار، برای گردشگر تهیه کنیم و راهنمای در اختیار داشته باشند.

همین موارد، یک دفعه سطح هزینه را خیلی بالا می برد. اما وقتی یک گردشگر به ترکیه می رود، فقط در یک شهر اقامت می کند و مثلا به استانبول می رود و یک هفته در آنجا می ماند. در نتیجه یک ورود و خروج از نظر حمل و نقل دارد، یک گشت یک روزه هم دارد و بقیه آن در اختیار خودش است.

*با این که درآمد سرانه ایران از محل حضور هر گردشگر ورودی، رقم بالایی است ولی شما می گویید هزینه ها بالا می رود و در اصل ضرر می کنیم.

-به جهت این که باید مجموع درآمدها را در نظر بگیریم. اگر ما 2 میلیون گردشگر جذب کنیم و هر کدام 1600 دلار هزینه کنند، درآمد ما 3 میلیارد و 200 میلیون دلار می شود. اما اگر 20 میلیون گردشگر جذب کنیم با درآمد سرانه 600 دلار، می شود 12 میلیارد دلار.

سود، در کثرت است. اگر قیمت، خیلی بالا باشد، تعداد شب های اِشغال شده در طول سال و سطح اِشغال به زیر 50 درصد می رسد ولی وقتی سطح اشغال بالای 85 درصد و بالای 90 درصد باشد سود بالایی کسب می کنیم.

*آقای مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در دی ماه سال گذشته سفری به هلند داشتند و بعد از آن برای حضور در نمایشگاه گردشگری مادرید به اسپانیا رفتند. از یک طرف اعلام شده که اسپانیا رتبه دوم جذب گردشگر در سال 2017 داشته و تعداد 82 میلیون نفر گردشگر جذب کرده است.
آیا رفت و آمد مقامات کشورمان و انجام مذاکرات با چنین کشورهایی می تواند نتیجه مثبتی هم در افزایش تعداد گردشگران ورودی ما داشته باشد و آیا ما اصلا می توانیم از تجربه های این نوع کشورها استفاده کنیم؟

-تا به حال اگر این کارها انجام نشده، اشتباه شده. در سطح مسئولان ما و در حد رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم به تنهایی کافی نیست بلکه باید شهرداران شهرهای مختلف و نمایندگان مجلس و مقامات مختلف، این رفت و آمدها را داشته باشند.

باید دعوت های متعدد نیز توسط کشور ما انجام شود و از کشورهای دیگر به ایران بیایند و ببینند. یکی از راه های شناساندن مملکت ما، تور آشنا سازی است.

تور آشنا سازی برای مردم عادی نیست بلکه چنین تورهایی برای مسئولان و روسای دفاتر تورگردان کشورهای برگزار می کنند و برای خبرنگاران برگزار می کنند. اتفاقا این رفت و آمدها، می تواند خیلی موثر و مفید باشد.

*از دی ماه سال 96 که رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به کشورهای هلند و اسپانیا سفر کرده بود آیا اتفاق خاصی افتاده است که کمک کند به افزایش جذب گردشگر وروردی به ایران و آن سفر تاثیری در کوتاه مدت داشته است یا نه؟

-همکاران من در مهر ماه سال 1396 یعنی حدود 7 ماه قبل، قیمت های سال 2018 را اعلام کرده اند. تورهای گردشگری را تا آذر ماه 1397 یعنی تا دسامبر 2018 تعیین کرده و هتل های مورد نظر را رزرو کرده اند. این طور نیست که یک مسئولی در دی ماه به کشور دیگری برود و در بهمن ماه، به همین دلیل یک عده به ایران سفر کنند.

*طبق آماری که در سال های اخیر اعلام شده بود در کل ایران تعداد 29 هتل 5 ستاره داشته ایم و 75 هتل 4 ستاره. جمعا 104 هتل 4 و 5 ستاره در سراسر کشور وجود داشته است. البته اخیرا چند هتل جدید افتتاح شد.
آیا واقعا این تعداد هتل برای این تعداد 5 میلیون گردشگری ورودی کافی نیست؟

-شهر امان که پایتخت اردن است چند سال قبل به تنهایی 29 هتل 5 ستاره داشت. در حالی که ما از نظر داشتن جاذبه های مذهبی و توریستی، جزو 5 کشور اول دنیا هستیم. اگر ظرفیت پذیرش گردشگر را بالا ببریم و حتی اگر تعداد هتل های 5 ستاره ما به بالای 200 مورد برسد باز نیاز خواهیم داشت.

*به هر حال در سال 1394 تعداد 5 میلیون و 250 هزار گردشگری ورودی داشته ایم و در سال 1395 تعداد 4 میلیون و 900 هزار. در سال 1396 هم تعداد 5 میلیون و 200 هزار گردشگر به ایران آمده اند.
در سال های اخیر رشد خیلی چشمگیری در جذب توریست و گردشگر نداشته ایم.

-آن کاهش به خاطر کاهش سفر به مشهد بوده است. شاید خیلی از مالکان هتل های مشهد، ضرر کردند و خیلی از آنها شاید فقط بتوانند هزینه های اداره هتل ها را تامین کنند.

*به نظر می رسد جهش در جذب گردشگر ورودی اتفاق نمی افتد.

-ما از قاره اروپا در طول سال 1395 بیش از 30 درصد نسبت به سال 1394 افزایش جذب گردشگر داشتیم. در سال 1396 هم حدود 25 درصد افزایش داشتیم. آن کاهش ورود گردشگر از عربستان و بحرین باعث می شود ما نتوانیم افزایش وروردی را ببینیم.

*آیا ممکن است در سال 1397 یا سال 1398 تعداد گردشگر ورودی به 10 میلیون نفر برسد و یک جهش بزرگ در جذب توریست داشته باشیم؟

-در سال 1397 که در ماه دوم آن هستیم، خیر و امکان ندارد. در سال 1398 ممکن است به رقم 10 میلیون گردشگر ورودی برسیم ولی آن هم به شرط این که زیرساخت های جدید مثل هتل، ماشین و رستوران های میان راهی را فراهم کنیم. با زیرساخت فعلی، امکان جذب 10 میلیون گردشگر نداریم.